1922—Bamvula 100 mekoka
‘NZAMBI . . . kena kunungisa beto . . . na nzila ya . . . Yesu Klisto.’ (1 Bk. 15:57, Bible du roi Jacques) Bampova yango ponamaka lokola kikapu ya mvula samu na mvula 1922, yavuandaka bambula banlonguki ya Biblia ti Yehova kepesa bau n’sendo samu na kukuikama na bau. Na mvula yango, Yehova sakumunaka mpenza bansamuni yango ya vema. Yandi sakumunaka bau na mutindu babandaka kubimisa mikanda ya bau mosi na papie mpe na mutindu basadilaka ba chaine ya radio samu na kumuangisa bakedika ya Kimfumu. Na manima, na mvula 1922, yamonanaka diaka puelele ti Yehova vuandaka sakumuna bisadi na yandi. Banlonguki ya Biblia vuandaka na dikoki ya kusala lukutakanu mosi ya nene ya mfunu na Cedar Point, na mbanza ya Ohio, na buala ya États-Unis. Diambu yina salamaka na lukutakanu yango ya nene vuandaka na bupusi na kisalu ya nkubukulu ya Yehova banda na ntangu yina tii bubu yayi.
“DIBANZA MOSI YA MBOTE”
Lokola kisalu ya kusamuna vuandaka kuenda na ntuala, bampangi kumaka na nsatu mingi ya mikanda. Bampangi ya Betele ya Brooklyn vuandaka bimisa bazulunalo, kasi bavuandaka sadila kaka mashini ya kubimisa mikanda ya bakompani mosi ya mumbongo samu na kubimisa mikanda na bau yina vuandaka na bakuvertire ya ngolo. Na manima ya mua bangonda, kompani yango vuandaka diaka ve na dikoki ya kubimisa mikanda mingi samu na kusadila yau na kisalu ya kusamuna, mpangi Rutherford yuvusaka Robert Martin, yina vuandaka mfumu ya izini yango, kana nkubukulu na beto vuandaka na dikoki ya kubanda kubimisa yau mosi mikanda.
Mpangi Martin tubaka: “Yavuandaka dibanza mosi ya mbote, samu yavuandaka monisa kuzibuka ya izini samu na kubimisa mikanda.” Bampangi bakaka kisika mosi na yinzo mosi yina bakebokidilaka 18 Concord Street na mbanza ya Brooklyn mpe babakaka bisadulu ya mfunu samu na kusala kisalu.
Bantu nionso ve sepelaka mutindu nkubukulu bandaka kubimisa yau mosi mikanda. Mfumu ya kompani yina vuandaka bimisa mikanda na beto kuizaka tala izini yango ya yimpa. Yandi tubaka: “Beno kele na bisadulu ya mbote samu na kubimisa mikanda, kasi muntu mosi ve na kati na beno mezaba mutindu ya kusadila yau. Na manima ya bangonda 6 beno kebebisa bisadulu nionso.”
Mpangi Martin tubaka: “Yamonanaka ti bampova yango vuandaka kedika, kasi beto zabaka ti Yehova kesadisa beto; mpe yandi sadisaka beto.” Mpangi Martin tubaka kedika. Na manima ya mua ntangu, izini yango ya yimpa kumaka kubimisa mikanda 2 000 na kilumbu.
BANTU MINGI MEKUWA NSANGU NA NZILA YA CHAINE YA RADIO
Katula kubimisa mikanda na bau bau mosi, bisadi ya Yehova bandaka kusadila mayele ya yimpa samu na kumuangisa nsangu ya mbote—kusadila ba chaine ya radio. Na kilumbu ya Lumingu, 26 Févirer 1922, mpangi Rutherford tubilaka samu na mbala ya ntete kusadila chaine ya radio. Yandi salaka diskur yina tubaka “Bamilion ya bantu yina kele bubu yayi na luzingu
bakekufua ve.” Na chaine mosi ya radio KOG na Los Angeles, na mbanza ya Californie, na États-Unis.Bantu kana 25 000 landaka programe yango. Mingi kati na bau tindaka baletre samu na kumonisa butondi samu na emision yango. Mosi ya baletre yango vuandaka ya Willard Ashford, yandi vuandaka na Santa Ana, na mbanza ya Californie. Yandi pesaka mpangi Rutherford felisitasion samu na diskur na yandi yina “sepedisaka mpe yina bendaka dikebi.” Na manima yandi buelaka: “Na yinzo na munu, yavuandaka na bantu tatu yina vuandaka ve na dikoki ya kutambula. Na yau beto zolaka vuandaka ve na dikoki ya kukuiza landa diskur na nge, ata kana nge salaka diskur yango pembeni ya yinzo na beto.”
Baemision mingi salamaka na basabala yina landaka. Na nsuka ya mvula 1922, Yinzo’a zulu ya Nkengi tubaka ti “Bantu kana 30 000 [bakaka] kimbangi na kusadilaka chaine ya [radio].”
Baletre mpe bakomantere yango kindisaka banlonguki ya Biblia, babakaka nzengolo ya kuzibula chaine ya radio na Staten Island, yina vuandaka ntama ve na Betele ya Brooklyn. Na bamvula yina landaka, banlonguki ya Biblia kumaka sadila chaine yango ya radio, WBBR, samu na kumuangisa nsangu ya Kimfumu na bantu mingi.
“ADV”
Na kilumbu ya 15 Juin 1922, nimero mosi ya Yinzo’a zulu ya Nkengi samunaka ti lukutakanu mosi ya nene kesalama na Cedar Point, na Ohio, kubanda na kilumbu ya 5 tii na kilumbu ya 13 Septembre 1922. Banlonguki ya Biblia vuandaka na kiese mingi ntangu bakuizaka na Cedar Point.
Na diskur na yandi ya ebandeli, mpangi Rutherford tubilaka bantu yina sanganaka ti: “Munu mendimisama mpenza ti Mfumu . . . kesakumuna lukutakanu yayi ya nene mpe kimbangi ya nene kepesama na ntoto ya mvimba kuluta bimbangi yankaka yina mepesamaka na ntuala.” Bampovi ya lukutakanu yango ya nene vuandaka kindisa mbala na mbala kisalu ya kusamuna.
Na manima, na Kilumbu ya tanu 8 Septembre, bantu kana 8 000 fulukaka na sale yango, kisika lukutakanu yango vuandaka salama, mpe bavuandaka vingila na nsatu nionso diskur ya mpangi Rutherford. Batulaka kivuvu ti yandi kepesa bau nsasulu ya baletre “ADV,” yina vuandaka ya kusonama na zulu ya bapapie ya mbokodoso yina bapesaka bau. Ntangu bantu yango vuandaka na bisika na bau, mingi kati bau monaka banderole mosi ya nene yina vuandaka na zulu ya estrade. Arthur Claus, yina salaka vuayaje, kukatuka na Tulsa, na mbanza ya Oklahoma, na
États-Unis, samu na kukuiza na lukutakanu yango ya nene, yandi vuandaka na kisika mosi yina sadisaka yandi samu na kuwa mbote. Yavuandaka mpasi mingi samu, na ntangu yina, yavuandaka ve na bamikro to babafle yina vuandaka sadisa bantu bakuwa mbote.“Beto vuandaka landa mbotembote konso mpova”
Samu na kundimisama ti muntu mosi ve kesala ti diskur zengana, prezidan ya lukutakanu yango ya nene tubaka ti muntu mosi ve kekota na sale ntangu mpangi Rutherford kesala diskur na yandi. Na sunka na 9:30, mpangi Rutherford bandaka kutubila bampova ya Yesu yina kele na Matayo 4:17: “Kimfumu ya mazulu mekuma penepene.” (Bible du roi Jacques) Ntangu yandi vuandaka tubila mutindu bantu kewila nsangu yango ya Kimfumu, mpangi Rutherford tubaka: “Yesu yandi mosi tubaka ti na ntangu ya kuvuanda na yandi, yandi ketuadisa kisalu ya kubuka mbuma ya bisadi na yandi, na ntangu yango yandi kebenda na ntadisi na yandi bantu ya kedika mpe ya kukuikama.”
Mpangi Claus, yina vuandaka na sale ya katikati, yandi bambukaka diaka: “Beto vuandaka landa mbotembote konso mpova.” Kasi na kintulumukina, yandi bandaka kukimona mbote ve mpe yalombaka yandi bima na sale. Arthur bimaka na sale atako yandi vuandaka ve na makanisi ya kubima, samu yandi zabaka ti yandi vuandaka ve na yinsua ya kuvutuka na kati ntangu mpangi Rutherford kesala diskur na yandi.
Na manima ya miniti fioti, yandi bandaka kukimona mbote. Yandi tubaka, ntangu yandi vuandaka vutuka na sale, yandi kuwaka bantu mingi bulaka maboko. Yau salaka ti yandi vuanda mpenza na kiese! Yandi bakaka nzengolo ti yandi lendaka kuwa kitini ya nsuka ya diskur yango ya kitoko ata kana yandi memonte na kibaka tii na tuatire ya sale yango. Mpangi Claus vuandaka na bamvula 23 na ntangu yina. Yandi monaka kisika ya kumonte na kibaka! Bafenetre ya fiotifioti yina vuanda na zulu ya tuatire vuandaka ya kuzibuka, mpe yandi tubaka ti ntangu yandi pusanaka penepene ya bafenetre yango, yandi kumaka na dikoki ya kuwa mbote mpenza.”
Kasi Arthur vuandaka yandi mosi ve. Bankundi na yandi yankaka vuandaka diaka na zulu ya tuatire. Frank Johnson, mosi ya bankundi na yandi, yandi
kuizaka kisika Arthur vuandaka mpe yandi tubilaka yandi, “Nge kele na mbele ya fioti?”Arthur tubaka: “Ee, yakele.”
“Frank tubaka, “Nge kele mpenza mvutu ya bisambu na beto. Nge kena kumona banderole yina ya nene? Yakele na bisono, yina bamekanga na bansoso. Landa mbote Zuzi. * Ntangu yandi kena kutuba, ‘mpe beno fueti samuna, beno samuna,’ zenga basinga yango yiya.”
Na yau mpangi Arthur, na mbele na diboko, kintuadi na bankundi na yandi bavuandaka vingila ntangu mpangi Rutherford ketuba bampova yango. Na manima ya mua ntangu, mpangi Rutherford kumaka na kitini ya mfunu ya diskur na yandi. Na kiese nionso mpe vema yina mpangi Rutherford vuandaka na yau, kondua ntembe yandi tubaka na ndinga ya ngolo: “Beno vuanda bambangi ya kukuikama mpe ya kedika samu na Mfumu. Beno tatamana mvita tii ntangu mabundu ya luvunu kebebisama mbotembote. Beno samuna nsangu bisika nionso. Yinza fueti zaba ti Yehova kele Nzambi mpe Yesu Klisto kele Ntinu ya bantinu mpe Mfumu ya bamfumu. Yayi kele ntangu mosi ya mfunu kuluta na disolo ya bantu. Beno tala Mfumu kena kuyala! Beno kele na kiyekua ya kutubila bantu diambu yango. Na yau, beno samuna, beno samuna, beno samuna, Mfumu mpe Kimfumu na yandi!”
Arthur tubaka ti yandi mpe bankundi na yandi zengaka basinga yango mpe banderole yango bandaka kukita malembemalembe. Na nguizani na baletre “ADV,” na banderole yango vuandaka na bisono: “Beno samuna Mfumu mpe Kimfumu.”
“KISALU YA MFUNU”
Lukutakanu yango ya nene yina salamaka na Cedar Point sadisaka bampangi batula makanisi na bau na kisalu ya mfunu ya kusamuna Kimfumu, mpe bantu yina vuandaka ya kukubama vuandaka na kiese ya kusala kisalu yango. Kolportere mosi (yina bakebokidilaka bubu yayi mpasudi nzila) yina katukaka na Oklahoma, na États-Unis, sonikaka, “Beto vuandaka samuna kisika yina bantu mingi vuandaka sala na kisika bakesalaka basharbon mpe bavuandaka mpenza bamputu.” Yandi tubaka ti ntangu bantu vuandaka kuwa nsangu yina vuandaka na zulunalo L’Âge d’Or, “bavuandaka dila.” Yandi tubaka: “Yavuandaka mpenza lusakumunu yina vuandaka bomba bau.”
Banlonguki yango ya Biblia bakusaka mfunu ya bampova ya Yesu yina kele na Luka 10:2: ‘Kisalu ya kubuka mbuma kele mingi, kasi bisadi kele fioti.’ Na nsuka ya mvula yango, bakumaka na vema mingi ya kusamuna sangu ya Kimfumu na yinza ya mvimba.
^ Na bantangu yankaka, bavuandaka bokidila mpangi Rutherford “Zuzi” samu na maluaku yankaka yandi vuandaka sala lokola zuzi na mbanza ya Missouri, na Etats-Unis.