1-2. Nkia mambu malenda kutudidisa?

 EZAK’E NTANGWA, yeto awonso tubwilanga e mambu mekutufilanga mu dila. Vekalanga ye ntangwa tudilanga mu kuma kia kiese. Muna bonga e nona, olenda dila mu kuma kia luwutuku lwa mwana, avo osungamene mambu mavioka, yovo otambwidi nkundi yovo yitu ona kumonanga diaka ko se vioka mvu miayingi.

² Kansi, nkumbu miayingi tudilanga mu kuma kia mpasi ye ntantu. Kasikil’owu, ezak’e ntangwa tudilanga avo muntu utukendelekele. Tudilanga mpe mu kuma kia mpasi za mayela ye vava tufwilwanga yitu yovo akundi. Muna mambu mama, tulenda mona nze una kamona Yeremiya wa ngunza vava Yerusaleme yafwaswa kwa esi Babele. Yeremiya wavova vo: “O mansanga makukwidi mu meso mame . . . O meso mame medilanga lembi vuena ngatu dingalala.”—Man. 3:48, 49.

3. Aweyi Yave kemonanga vava e selo yandi bekalanga mu mpasi? (Yesaya 63:9)

³ Yave ozeye ntangwa zawonso tudilanga mu kuma kia mambu mampasi tuwanananga mau. Bibila kivovanga vo konso ntangwa e selo kiandi kekalanga mu mpasi, Yave ozayanga wo  ye owanga kazu kieto vava tukunlombanga lusadisu. (Nku. 34:15) Kansi, Yave mayingi kevanganga, ke monanga kaka mansanga meto ko yo wá e kazu kieto. Nze se dia nzodi, nkenda kikilu kemonanga vava o wan’andi bekazanga ye okalanga ye tima dia kubasadisa.—Tanga Yesaya 63:9.

4. Nkia nona ya Bibila tubadika? Nkia mambu tulongoka mu kuma kia Yave?

⁴ Muna Diambu diandi, Yave osonganga mana kavanga vava selo yandi bakazanga yo dila. Muna bonga e nona, tumona mana kavanga mu kuma kia Ana, Davidi yo Kizekeya wa Ntinu. Ekuma badidila? Aweyi Yave kavanina e mvutu za kazu kiau? I bosi, tumona una Yave kekutufiaulwisilanga vava tukalanga mu ntantu, avo muntu utukendelekele yovo bembolwa ye vava tudimbulanga e vuvu.

DILA MU KUMA KIA NTANTU

5. Aweyi Ana kamona mu kuma kia mana mambwila?

⁵ Ana mambu mayingi mampasi kawanana mau oma mantwasilanga e ntantu ye kazu. Ana mu longo lwa nganda kakala. Wavezwanga kwa Penina wa mband’andi. Vana ntandu, Ana sita kakala, kansi Penina wan’a yingi kakala yau. (1 Sam. 1:1, 2) Penina wakwamanana veza Ana wau vo kalendanga yimita ko. Aweyi wadi mona kele vo wakala va fulu kiandi? Ana ‘wadilanga ye kadianga ko, wamonanga kikilu ntantu’ muna ntima.—1 Sam. 1:6, 7, 10.

6. Adieyi Ana kavanga muna vua lufiaulwisu?

⁶ Adieyi Ana kavanga muna vua lufiaulwisu? Dimosi muna mambu kavanga, i kwenda kuna saba muna sambila Yave. Vava kalwaka kuna saba, nanga vana mwelo a yanzala kia saba, “osambidi kwa Yave yo sikumuka ye dilu.” Wadodokela Yave vo: ‘Tala e mpasi za ntaudi aku, wangindula.’ (1 Sam. 1:10b, 11) Ana wasamba kwa Yave ye wanzayisa mawonso mana kamonanga. Vava Yave kamona Ana wadilanga, yandi mpe wakendalala kikilu.

7. Nkia lufiaulwisu Ana katambula vava kaziula ntim’andi kwa Yave?

⁷ Aweyi Ana kamona vava kamana samba kwa Yave? Aweyi kamona vava Ele wa Ngang’ambuta kamvovesa vo Yave ovana e mvutu za sambu kiandi? Lusansu luvovanga vo: “O nkento wele kwandi, odidi, e ndose andi ke yakendalala diaka ko.” (1 Sam. 1:17, 18) Kana una vo e mambu mantwasilanga e ntantu ke masoba ko, Ana wavua luvevoko. Wayekeka e zitu dia ntantu zandi kwa Yave. Yave wamona e ntantu zandi, wawá e kazu kiandi ye wansambula muna kuyambula vo kayimita.—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Landila Ayibere 10:24, 25, ekuma tufwete vangilanga mawonso muna kalanga muna tukutakanu? (Tala mpe foto.)

⁸ Longi kwa yeto. Nga diambu diampasi onuananga diau edi dikufilanga mu dila? Nanga odilanga mu kuma kia ntantu za lufwa  lwa yitu yovo nkudi aku. Muna mambu mama, ke diambi kwandi ko mu vava kala va fulu kia ngeye kaka. Kansi, sungamena e mbandu a Ana. O Yave wamfiaulwisa vava kayenda kuna saba. Diau dimosi mpe, Yave okufiaulwisa yo kukasakesa avo wele muna tukutakanu twa Kikristu kana nkutu vo ntantu zayingi una zau. (Tanga Ayibere 10:24, 25.) Vava tuwanga malongi ma lufiaulwisu ma Bibila muna tukutakanu, Yave olenda kutusadisa mu vingisa e ngindu zambote vana fulu kia ngindu zambi. Ediadi dilenda kutusadisa mu vuvika e ngindu zeto kana nkutu vo e diambu dina tunuananga diau ke difokokele ko vana vau.

⁹ Muna tukutakanu tweto, tukalanga kumosi ye mpangi zeto ana bekutukasakesanga yo kutusonga zola. Tutoma yangalalanga vava tukalanga kumosi. (1 Tes. 5:11, 14) Badika nona kia mviti a nzila mosi a espesiale ona wafwilwa nkento. Wavova vo: “Ezak’e ntangwa ivavanga kala va fulu kia mono kaka kadi yakinu dila mu kuma kia viangi kia nkaz’ame. Kansi, o tukutakanu tweto i nto a lufiaulwisu lwame. E mvovo mia ngemba mia mpangi zame, mikumfiaulwisanga. Kana nkutu vava ikalanga yo ntelamwa moyo yovo lukendalalu vitila ya lwaka muna lukutakanu, o ntim’ame uvuvamanga.” Vava tukalanga muna tukutakanu, Yave olenda sadila mpangi zeto muna kutusadisa.

10. Aweyi tulenda tanginina mbandu a Ana vava tukalanga muna lukendalalu?

¹⁰ Ana mpe wavua lufiaulwisu vava kazayisa e ntokani zandi kwa Yave muna sambu. Yeto mpe tulenda ‘yekeka kwa yandi [Yave] mawonso mekututokanesanga’ ye vuvu vo okutuwá. (1 Pet. 5:7) Mpangi mosi ankento ona una vo nkaz’andi wavondwa kwa mivi, wavova vo: “Yamonanga nze vika sia vo ntim’ame wabudika ye ke usasuka diaka ko. Kansi, konso ntangwa yasambanga kwa Yave una vo i Se diame dia zulu ona otoma kunzolanga, o ntim’ame wavuvamanga. Ezak’e ntangwa kiazayanga ko dina ivova muna sambu, kansi o yandi wambakulanga. Vava yakalanga ye ntantu zasaka yo ntelamwa moyo, yalombanga kwa Nzambi kimana kampana luvuvamu. I bosi, vana vau yavuanga luvevoko yo vanga konso diambu diavavanga vo yavanga dio muna lumbu kiakina.” Avo odididi mu kuma kia ntantu yo zayisa e ntokani zaku zawonso kwa Yave, yandi mpe okendalala yo toma kubakula. Kana nkutu vo e diambu dikutokanesanga diakinu, Yave olenda kufiaulwisa yo vuvika ntim’aku. (Nku. 94:19; Fili. 4:6, 7) Omonanga mawonso ovanganga muna kwamanana ye kwikizi muna yandi ye okusenda.—Ayib. 11:6.

AVO MUNTU UTUKENDELEKELE

11. Aweyi Davidi kamona mu kuma kia mambu mampasi kawanana mau?

¹¹ Muna zingu kiandi, Davidi wazizidila mambu mayingi mampasi mamfila mu dila. Wasiwa kitantu kwa wantu ankaka yo kendelekwa kwa wantu ana kabundanga e vuvu. (1 Sam. 19:10, 11; 2 Sam. 15:10-14, 30) Muna kolo kina kabwilwa diambu diampasi muna zingu kiandi, wasoneka vo: “Ngioyele muna vûmuka kwame; fuku wawonso nzadisi e mfulu ame ye mansanga; ngiondelekele mfulu ame ye mansanga.” Ekuma Davidi kamwena ntantu za mpila yayi? Wavova vo: “Mu kuma kia wantu awonso bekumbangikanga.” (Nku. 6:6, 7) Kieleka, Davidi watoma kendalala yo dila mu kuma kia mbi ina akaka bamvanga.

12. Landila Nkunga 56:8, nkia ziku Davidi kakala kiau mu kuma kia Yave?

¹² Kana una vo Davidi wawanana ye mambu  mayingi mampasi, wakala ye ziku vo Yave watoma kunzolanga. Wasoneka vo: “Yave owá nding’a dilu kiame.” (Nku. 6:8) Lumbu kimosi, Davidi wasoneka kingana kimosi kiambote tutanganga muna Nkunga 56:8. (Tanga.) E mvovo miami mitoma songanga vo Yave zola kikilu kekutuzolanga ye otokananga vava tukalanga mu ntantu. Davidi wavova vo Yave wasia mansanga mandi muna mbwata yovo wasoneka mo muna nkanda. Davidi wakala ye ziku vo Yave wazaya ye wasungamenanga mpasi zandi. Davidi wazaya wo vo Se diandi dia nzodi kamonanga kaka ko e mambu mantokanesanga, kansi wabakulanga mpe e mpasi mantwasilanga.

13. Vava akaka bekutukendelekanga, nki kilenda kutufiaulwisa? (Tala mpe foto.)

¹³ Longi kwa yeto. Nga ntim’aku wabudika mu kuma kia muntu ona wabundanga e vuvu wakendeleka? Dilenda kala vo ntim’aku wabudika mu kuma kia kimakangu kiaku yovo longo lwaku lwafwa. Dilenda kala mpe vo muntu otoma zolanga wayambula sadila Yave. Mpangi mosi ayakala una vo nkaz’andi wata zumba ye wambembola, wavova vo: “Diampasi diakala mu kwikila vo e diadi diambwila. Yamonanga nkenda yo funga makasi, yayindulanga vo kiakala diaka mfunu ko.” Avo vena ye muntu wakendeleka yovo wadimbula e vuvu, zaya wo vo Yave okufiaulwisa ye kalendi kubembola ko. Mpangi wavova diaka vo: “Yabakula vo e ngwizani vana vena wantu ilenda fokoka kansi Yave i Tadi dieto. Okwamanana kutusadisa kiakala nkia mambu mekutubwila. Ke yambula minkwikizi miandi ko.” (Nku. 37:28) Sungamena mpe vo Yave okwamanana kuzola lutila konso muntu. Dialudi vo o kendelekwa kwa muntu yovo bembolwa, mpasi kikilu divanganga, kansi Yave okwamanana kusonga o zola kadi wantalu wina kwa yandi.

14. E sono kia Nkunga 34:18, nkia lufiaulwisu kikutuvananga?

¹⁴ Avo muntu utukendelekele, tulenda vua lufiaulwisu muna mvovo mia Davidi mina muna Nkunga 34:18. (Tanga.) Nkanda umosi uvovanga vo “awana bakendalala,” balenda kala “awana ke bena ye diambu dimosi ko diambote balenda bundila e vuvu.” Aweyi Yave kesadisilanga wantu awaya? Nze una se dianzodi kebimbakananga yo fiaulwisa mwan’andi una wakendalala, Yave ‘okutufinamanga,’ okutufiaulwisanga ye wakubama kekalanga muna kutusadisa vava tukendelekwanga yovo bembolwa. Yave una ye tima dia kutufiaulwisa yo kutusasula kele vo ntim’eto ubudikidi ye vava tuyindulanga vo ke tuna  diaka mfunu ko. Okutuvananga lekwa yayingi muna kutusadisa twalenda zizidila e mpasi zeto.—Yes. 65:17.

VAVA TUDIMBULANGA E VUVU

15. Nkia diambu Kizekeya kawanana diau diamfila mu dila?

¹⁵ Vava kakala ye kimbuta kia mvu 39, Kizekeya wa Ntinu Ayuda, wabakula vo kimbevo kilembi sasuka kakala kiau. Yesaya wa ngunza wazayisa e nsangu za Yave vo e kimbevo kiakina vonda kikumvonda. (2 Nti. 20:1) Vava Kizekeya kawa e nsangu zazi, wakendalala kikilu yo bokomoka ye dilu. Wadodokela Yave muna sambu.—2 Nti. 20:2, 3.

16. Adieyi Yave kavanga vava kamona Kizekeya wadila?

¹⁶ Vava Yave kawa e sambu kia Kizekeya yo mona mansanga mandi, wamfwila e nkenda yo kumvovesa vo: “Ngwidi e sambu kiaku. Mbwene mansanga maku. Sasula ikusasula.” Muna Yesaya, Yave wasia nsilu vo owokesa e lumbu yandi ya zingu yo vevola Yerusaleme muna moko ma Asuri.—2 Nti. 20:4-6.

17. Aweyi Yave kekutusadisilanga vava tunuananga ye mpasi za mayela? (Nkunga 41:3) (Tala mpe foto.)

¹⁷ Longi kwa yeto. Nga kimbevo kiampasi onuananga kiau kikufilanga mu dimbula e vuvu? Zayisa kwa Yave mawonso mekutokanesanga. Oyandi okuwá kana nkutu vava odilanga ekolo osambanga. Bibila kivovanga vo “Se dia nkenda ye Nzambi a fiauzi wawonso,” okutufiaulwisa muna mpasi zeto. (2 Kor. 1:3, 4) O unu, ke tulendi vingila ko vo Yave katuvevola muna mpasi zawonso tuwanananga zau, kansi tulenda kumbunda e vuvu vo okutusadisa. (Tanga Nkunga 41:3.) Muna mwand’avelela, Yave okutuvana nkuma, ngangu yo luvuvamu lwa ntima muna zizidila e mpasi. (Nga. 18:14; Fili. 4:13) Okutufiaulwisanga mpe muna kutuvana e vuvu vo kuna sentu ke vekala diaka yo muntu oyela ko.—Yes. 33:24.

18. Nkia sono omonanga vo kia lufiaulwisu vava onuananga ye diambu diampasi? (Tala mpe e babu, “ Sono Ikutufiaulwisanga Vava Tudilanga.”)

¹⁸ Kizekeya watambula lufiaulwisu muna mvovo mia Yave. Yeto mpe tulenda fiaulwiswa muna Diambu dia Nzambi. Vava tukalanga mu lukendalalu, e diambu dia Yave dilenda kutufiaulwisa yo kutuvuvika. (Roma 15:4) Mpangi mosi ankento kuna África Ocidental wadilanga nkumbu miayingi vava kabakama kimbevo kia câncer. Wavova vo: “E diambu diatoma kumfiaulwisanga i sono kia Yesaya 26:3. Kana una vo nkumbu miayingi ke tulendanga fokola e mpasi zeto ko, e sono kiaki kisianga nsilu vo Yave olenda kutuvuvika yo kutusadisa mu lenda zizidila konso mpasi tunuananga zau.” Nga vena ye sono omonanga vo kia lufiaulwisu vava onuananga ye diambu diampasi yo dimbula vuvu?

19. Nkia mambu mambote tulenda vingila kuna sentu?

 ¹⁹ Ekolo e mbaninu a nza yayi ifinamanga, e mambu mampasi malenda kutukendeleka yo kutudidisa, mekwamanana kaka wokela. Kansi, nze una tumwene muna nona kia Ana, Davidi yo Kizekeya wa Ntinu, Yave omonanga vava tudilanga ye okendalalanga. Mansanga meto mantalu kikilu vana meso ma Yave. Muna kuma kiaki, vava tukalanga mu mpasi tufwete ziulanga e ntima mieto kwa Yave muna sambu. Ke tufwete vavukanga mpangi zeto ko muna nkutakani. Tufwete kwamanananga tanga e Bibila muna vua lufiaulwisu lwa Yave. Avo tukwamanene zindalala, tulenda kala ye ziku vo Yave okutusenda. Osianga nsilu vo, okunguna mansanga mawonso tuvaikisanga mu kuma kia ntantu, kendelekwa kwa akaka yo fokola e mpasi zawonso tunuananga zau o unu. (Lus. 21:4) Kuna sentu, tudila kaka mu kuma kia kiese.