1922—Mvu Nkama Miviokele Kala
“NZAMBI . . . utuvene . . . nsunda muna . . . Yesu Kristu.” (1 Kor. 15:57) Ekiaki kiakala se sono kia mvu wa 1922, e sono kiaki kiasungamesanga alongoki a Bibila vo e kwikizi kiau sendwa kisendwa. Muna mvu wowo, Yave walungisa nsilu andi wa senda ateleki awaya a vema. Bayantika nieteka e nkanda mia yau kibeni yo sadila e radio muna samuna e ludi kia Kintinu. I bosi, muna mvu wauna kaka wa 1922, Yave wasambula diaka nkangu andi. Alongoki a Bibila, bakubika lukutakanu lwa mvivu kuna mbanza Cedar Point, Ohio, Estados Unidos. Dina diavangama muna lukutakanu lwaluna, ditwasanga nluta mu nkubik’a Yave yamu unu.
“NGINDU ZAMBOTE”
Ekolo e salu kia samuna e nsangu zambote kianungunukanga, nkanda miayingi miavuanga o mfunu. Ampangi kuna Betele dia Brooklyn banietekanga e nkanda, kansi muna nieteka nkanda miakala ye fukwa yabala, lusadisu bavuanga o mfunu lwa makompani mankaka. Vava makompani mama ke banieteka nkanda mieto ko mu ola yo viokesa ngonde zayingi, ediadi diatwasa nkakalakani muna salu kia umbangi. Muna kuma kiaki, mpangi Rutherford wayuvula mpangi Robert Martin ona wasalanga se mfidi a salu kia nieteka nkanda, kana vo balenda nietekanga e nkanda yau kibeni.
Mpangi Martin wavova vo: “Ngindu zambote kikilu. Kadi ediadi dikutusadisa twakala ye masini ma nietekena e nkanda mia mpila zawonso.” I bosi, ampangi bafutila e fulu kuna Brooklyn muna bala-bala ya 18 Concord ye diavava vo basumba e salanganu yavuanga o mfunu.
Kansi, ke wantu awonso ko bayangalela e ngindu zazi zampa. O mfumu a nkompani dina diatusadisanga mu nieteka e nkanda, wayiza kingula e fulu kieto kiampa twanietekenanga e nkanda. Wavova vo: “Yeno i wantu antete nuna ye masini ma kafu-kafu ma nietekena e nkanda, kansi, ke vena muntu ko muna yeno ozeye mo sadila. Ngonde sambanu kaka zivioka, beba me beba yo veta mo.”
Mpangi Martin wavova vo: “Ediadi diamoneka nga dia ludi, kansi oyeto twazaya wo vo Yave okutusadisa, kadi ovanganga wo kala.” Mpangi Martin ndungidi kakala yau, mu kolo kiakete kaka, masini mayantika nieteka 2.000 ma nkanda muna lumbu.
OSILA UMBANGI MUNA RADIO DIASADISA WANTU AYINGI
Katula e nkanda mianietekwanga, o nkangu a Yave mpe wayantika sadila ndekwa zampa muna sila umbangi, i sia vo, radio. Kina kia Lumingu, kia 26 kia ngonde a Fevelelo, 1922 mpangi Rutherford wavova muna radio mu nkumbu antete. Wafila
e longi diakala yo ntu a diambu: “Milhões que agora vivem jamais morrerão” muna radio ya KOG kuna Los Angeles, California, Estados Unidos.Tezo kia wantu 25.000 bawa e longi diadi. Ayingi muna wantu awaya, basoneka e nkanda muna songa luyangalalu lwau muna programa yayi yo sanisina mpangi Rutherford. Umosi muna nkanda miami kwa mpangi Willard Ashford watuka, ona wazingilanga kuna Santa Ana, California. Wasanisina mpangi muna “longi diamfunu ye dia lufiaulwisu kafila.” Wakudikila vo: “Muna nzo ame mbevo tatu zina mo, diampasi diadi kala kwa yau muna landa e longi diaku kele vo ke mu radio ko. Kana nkutu vo wafidila dio mu seka dia Kintinu dina lukufi ye nzo ame, ke badi lenda kwenda ko.”
E malongi mankaka mafilwa muna tumingu twalanda. E Torre de Vigia, o unu tuyikilanga yo vo Eyingidilu, diavova vo: “Yakuna nsuka mvu wauna, tezo kia wantu 300.000 bawa malongi mama muna radio.”
Wau vo wantu batoma yangalalanga e programa za radio yayi, alongoki a Bibila babaka e nzengo za tunga e fulu kia radio kia yau kibeni kuna mbanza Island yakala lukufi ye Betele dia Brooklyn. Muna mvu mialanda, alongi a Bibila batoma sadila e radio yayi, WBBR muna sayanesa e nsangu za Kintinu.
“ADV”
Eyingidilu dia 15 Yuni, 1922 diazayisa vo lukutakanu lwa mvivu luvangama kina kia 5 yakuna 13 kia Setemba, 1922 kuna Cedar Point, Ohio. Alongoki a Bibila, kiese kiayingi bakala kiau vava balwaka kuna lukutakanu lwalu kuna Cedar Point.
Muna lumbu kiantete kia lukutakanu lwalu, mpangi Rutherford wavova vo: “Ngina ye ziku vo o Mfumu . . . osambula lukutakanu lwalu ye luvana umbangi wamfunu una ke usidi vanua ko mu nza yawonso.” E mpovi muna lukutakanu nkumbu miayingi batoma kasakesanga ampangi bakwamanana kukivana muna salu kia sila umbangi.
I bosi, kina Kiatanu kia 8 kia Setemba tezo kia 8.000 ma wantu bayiza lungana diaka ye tima dia wá e longi dia mpangi Rutherford. Bavingilanga vo kasasila e nsasa mvovo mia “ADV” miakala muna mboka zau. Ekolo babakanga e fulu
yau muna vuanda, bamonanga e lona yampwena yakala kuna vovelo. Mpangi Arthur Claus watuka kuna mbanza Tulsa, Oklahoma, Estados Unidos walenda fulu kiambote kiakala lukufi ye vovelo kiansadisa mu toma wá malongi, kadi muna kolo kiakina ke mwakala ye microfone ko ngatu coluna muna toma wisa e zú.“Twasianga e sungididi muna mvovo miawonso”
Muna lembi vunzanesa e sungididi, o mfidi alukutakanu wazayisa vo ke muntu ko osukinina okota ekolo mpangi Rutherford kefilanga e longi diandi. Muna ola ya 9:30 muna mene, mpangi Rutherford wayantikila e longi diandi muna yika e mvovo mia Yesu mina muna Matai 4:17 oku vo: “E Kintinu kia zulu kifinamene.” Muna yika una wantu bezayila oma ma Kintinu kiaki, mpangi Rutherford wavova vo: “Yesu yandi kibeni wavova vo, muna kolo kia ngiz’andi okutika nkangu andi muna nkutika yayi oyikakesa asambidi akieleka ye akwa kwikizi.”
Mpangi Claus, ona wavuanda kuna ntenda nkongolo wavova vo: “Twatoma winikinanga e mvovo miawonso.” Kansi ke vavioka kolo mpangi Artur wamona e mpasi muna nitu yo vaika. Kuna lubantiku kazola vaika kuna mbazi ko, kadi wazaya wo vo keyambulwa diaka ko vo kakota ekolo o mpangi Rutherford kafilanga e longi.
Ke vavioka kolo ko wayeloka. Ekolo kavutukanga, wawá makonzo ma wantu vana ntenda nkongolo. Wayangalala kikilu ye wazola nkutu manta kuna nludi, kimana kalanda e longi diawonso. Muna kolo kiakina mpangi Claus mvu 23 kakala miau, wamanta kuna nludi. Wau vo e zianela zaziuka zakala, “watoma wá e longi” vitila kalwaka kuna nludi.
Kansi mpangi Arthur kakala yandi mosi ko. Akaka muna akundi andi kuna nludi mpe bakala. Mosi muna yau wayenda vana kakala yo kunyuvula: “Kuna ye mbele yafioti ko ya meno?”
Mpangi Arthur wavova vo: “Ingeta, ngina yau.”
a Vava kevova vo: “Nusamuna, nusamuna, zenga mazita mama.”
Mpangi Frank wavutula vo: “Ngeye i mvutu za sambu yeto. Nga omwene mazita mama makangwa mu nsoso? Sia e sungididi kwa mfundisi.Muna kuma kiaki, mpangi Arthur wasia e sungididi muna vingila e mvovo miami ye mbele vana koko. I bosi, mpangi Rutherford wayika e mbuta diambu muna longi diandi. Kuna kiese kiawonso mpangi Rutherford nanga wavova muna ndinga ngolo vo: “Nukala ye kwikizi, nukala se mbangi zakieleka za Mfumu. Nukala nangwí muna vita yavana kifukiswa emvimba luvunu lwawonso lwa Babele. Nusamuna e nsangu mu fulu yawonso. E nza ifwete zaya vo Yave i Nzambi, Yesu Kristu i Ntinu a ntinu ye Mfumu a mfumu. E kiaki i lumbu kisundidi o mfunu. Nutala, o Ntinu oyalanga. Yeno i amwangi a nsangu zandi. Muna kuma kiaki, nusamuna, nusamuna, nusamuna Ntinu ye kintinu kiandi!”
Mpangi Arthur wavova vo, yandi ye mpangi zankaka bazenga o nsinga, e babu kiakala masono mama kiazingumuka. E mvovo “ADV” mia kingelezo miakala muna babu kiaki, miakala ye nsasa vo: “Nusamuna Ntinu ye kintinu kiandi.”
SALU KISUNDIDI O MFUNU
O lukutakanu lwavangamena kuna Cedar Point, lwasadisa ampangi mu sia e sungididi muna salu kisundidi o mfunu kia samuna e Kintinu. Awana bakala ye luzolo lwambote bazola kuyivana muna salu kiaki. Mpangi mosi wasalanga se Colportor o unu oyikilwanga vo mviti a nzila, watuka kuna mbanza Oklahoma Estados Unidos, wasoneka vo: “Twasila umbangi muna zunga kimosi kina vo wantu ayingi basadilanga muna kompani dia tima matadi mantalu (mina de carvão), kansi asukami kikilu bakala.” Wavova vo, nkumbu miayingi vava wantu bawanga e nsangu zatukanga muna zulunalu, A Idade de Ouro, o unu Eyingidilu, “dila kwayingi badilanga.” Wakudikila diaka vo, “diakiese kikilu diakala mu fiaulwisa o nkangu wauna.”
Alongoki awana a Bibila babakula o mfunu a mvovo mia Yesu mina muna Luka 10:2 vo: “E mbongo yayingi ina muna kutika, kansi asadi bakete.” Kuna mfoko a mvu wa 1922, bakala ye kani dia kwamanana samuna e nsangu za Kintinu mu nza yawonso.
a Mpangi Rutherford wabokelelwanga vo mfundisi, kadi nkumbu miayingi wasalanga se mfundisi kuna mbanza Missouri, Estados Unidos.