MUNA kolo kia Vit’Anzole ya Nz’Amvimba, mfumu mosi a masoladi ma Nazi wavovesa kwa buka kia Mbangi za Yave vo: “Avo mosi muna yeno keyikama vita ko muna nuana ye França yovo Inglaterra, yeno awonso fwa nufwa!” Masoladi ma Nazi bakubama bakala muna kubavonda, kansi ke mosi ko muna mpangi zeto wakulula o nsiku a Yave. Kieleka e mpangi zazi unkabu kikilu basonga! E nona kiaki, kitoma songanga vo o yeto Mbangi za Yave ke tuyikamanga mambu ma vita za nza yayi ko. Kana nkutu vava o wantu bekananga kutuvonda, ke tuyikamanga mambu ma tuyalu twa nza yayi ko.

1. ANEYISAELE YAU AWONSO NKANGU A NZAMBI BAKALA

Kuna nz’ankulu, Yave wayikakesa nkangu andi mu zula kimosi, i sia vo, Isaele. Wayikila Aneyisaele se ‘vua diandi diantalu vana vena nkangu miawonso.’ (Luv. 19:5) Nzambi wabavana mpe ntoto. Muna kuma kiaki, vava Nzambi kakanikinanga Aneyisaele mu kwenda nuana e vita, ke banuanisanga ko ngatu vonda akwau asambidi. a

O unu, asambidi akieleka a Yave betukanga “muna zula yawonso ye makanda ye nkangu ye ndinga.” (Lus. 7:9) Kelevo nkangu a Yave wanuananga e vita, wadi nuana ye mpangi zau yo kubavonda nkutu.

 2. YAVE WAKANIKINA ANEYISAELE VO BENDA MUNA VITA

Kuna nz’ankulu, Yave wasikidisanga e kuma ye ntangwa Aneyisaele bafwana nuana e vita. Kasikil’owu, Nzambi wakanikina Isaele mu nuana e vita yo Anekenani ana batoma zayakana mu fu kia nsambil’a nkuya, mavangu ma zumba yo vana wan’au se yimenga. Yave wakanikina Aneyisaele vo bakatula mavangu mama mambi muna nsi ina kabasia o nsilu vo okubavana yo. (Lev. 18:24, 25) Kana nkutu vava Aneyisaele bavua e Nsi a Nsilu, ezaka e ntangwa, wabakaninkinanga vo banuana mu tanina e nsi mu kuma kia mbeni zau. (2 Sam. 5:17-25) Yave kayambulanga ko vo Aneyisaele bakibakila e nzengo muna kwenda nuana e vita. Kansi, vava bavanganga wo mfwilu miayingi babakanga.—Nta. 14:41-45; 2 Tus. 35:20-24.

O unu, Yave ke yambulanga ko vo wantu banuana e vita. O wantu benuananga e vita muna tanina e nsi au, kansi ke mu kuma kia Nzambi ko. Nanga benuananga mpe e vita mu wokesa e zunga ya nsi au, mu kuma kia kimvuama, mambu ma mbumba yovo mu kuma kia dibundu diau. Kansi, adieyi tuvova mu kuma kia awana bevovanga vo benuananga muna nkumbu a Nzambi kimana batanina dibundu diau yovo muna vonda e mbeni za Nzambi? Yave otanina o nkangu andi yo fwasa e mbeni zandi muna vita ibwa kuna sentu, i sia vo, vita ya Armangedo. (Lus. 16:14, 16) E vita yayi, inuanua kwa vu kia makesa ma Nzambi kuna zulu, kansi ke kwa selo yandi ko ova ntoto.—Lus. 19:11-15.

3. ANEYISAELE KE BAVONDANGA KO AWANA BAKALA YE KWIKIZI MUNA YAVE

Kuna nz’ankulu, makesa ma Aneyisaele bavuluzanga awana basonganga lukwikilu muna Nzambi yo vonda awana ke balemvokelanga mfundisa za Yave ko. Tala e nona yole ilende: Yave wakanikina vo e mbanz’a Yeriko yafwaswa, kansi, Aneyisaele bavuluza Rakabi mu kuma kia lukwikilu lwandi. (Yos. 2:9-16; 6:16, 17) Kuna kwalanda, e mbanza yawonso ya Ngibone yavuluzwa  vava esi Ngibone basonga o vumi muna Nzambi.—Yos. 9:3-9, 17-19.

O unu, o wantu benuananga e vita ke betaninanga ko ana bena yo lukwikilu. Nkumbu miayingi minkondwa kuma befwanga muna vita zazi.

4. ANEYISAELE BALANDANGA LULUDIKU LWA YAVE MUNA NUANA E VITA

Kuna nz’ankulu, Yave wavavanga vo aneyisaele balanda luludiku lwandi vava banuananga e vita. Kasikil’owu, ezak’e ntangwa Nzambi wabavovesanga vo bavanga o “luvuvamu” ye nsi a mbeni. (Nsi. 20:10) Yave wavingilanga mpe vo makesa ma Isaele kumosi ye fulu bazingilanga kiakala kiavelela. (Nsi. 23:9-14) Kasikil’owu, o makesa ma zula ina yakala lukufi ye Aneyisaele vava basundanga konso mbanza balekanga akento a mbanza yayina mu kingolo, kansi Yave wasimanga e vangu diadi kwa Aneyisaele. Kansi, badi nsompa kaka akento a mbanza zina bakutumunanga vava kiaviokanga ngonde mosi.—Nsi. 21:10-13.

O unu, nsi zayingi bakanga e kangu vo vava benuananga e vita ke bafwete vonda nkangu ko, kansi diankenda vo ke diau ko divangamanga.

5. NZAMBI WANUANA MU KUMA KIA NKANGU ANDI

Kuna nz’ankulu, Yave wanuananga muna wete dia Aneyisaele, nkumbu miayingi wabasundisanga mu mpila yasivi. Kasikil’owu, aweyi Yave kasadisila Aneyisaele mu fwasa e mbanz’a Yeriko? Muna lutumu lwa Yave, vava Aneyisaele ‘bakaza e kazu kia vita, e yaka kia mbanza kiabwa vana ntoto,’ ediadi diabasadisa mu baka e mbanza lembi nuana. (Yos. 6:20) Aweyi basundila e vita ye Aneyamore? Bibila kivovanga vo: “Yave ubasotolwele matadi mampwena matuka kuna zulu . . . Ana bafwila muna matadi ma mvula engi, ke mu awaya ko bavondelwa muna nsosolo kwa Aneyisaele.”—Yos. 10:6-11.

AKRISTU AKIELEKA AKWA LUVUVAMU

Nze una tumwene, o unu o mambu maswaswana ye muna lumbu ya Aneyisaele. Kansi, e nswaswani yayi ke yau kaka ko ikutufilanga mu lembi nuana e vita. Vena diaka ye kuma yankaka. Kasikil’owu, Nzambi wavova vo awana belongwa kwa yandi, “ke belongoka diaka nuana vita ko” ngatu yikama e vita. (Yes. 2:2-4) Vana ntandu, Kristu wavova vo, alongoki andi ‘ke ba nza ko’ ye ke badi yikama mambu ma nza yayi ko.—Yoa. 15:19.

Kristu wavovesa mpe alandi andi vo mayingi diaka bafwana vanga. Wabalonga vo bavenga e fu ilenda kubafila muna lunda e kunda, funga makasi yo nuana e vita. (Mat. 5:21, 22) Wabalonga mpe vo bakala “avangi a luvuvamu” yo zola e mbeni zau.—Mat. 5:9, 44.

Adieyi tuvova mu kuma kieto? Dilenda kala vo ke tuna ye luzolo lwa yikama vita ko, kansi nga tuna ye fu muna ntima eto ilenda twasa ntatani ye mpambani muna nkutakani? Yambula twakwamanana sia e ngolo mu venga e fu yambi nze yayi.—Yak. 4:1, 11.

O yeto ke tuyikamanga e ntantani za nza yayi ko, kansi tusiamisanga luvuvamu yo zola vana kati kweto. (Yoa. 13:34, 35) Muna kuma kiaki, ekolo tuvingilanga e lumbu kina Yave kefokola e vita zawonso yakwele mvu, yambula twakala ye kani dia lembi kuyisianga muna mambu ma tuyalu twa nza yayi.—Nku. 46:9.