1, 2. (a) Nkia fu kiambote tufwete kala kiau? Ekuma? (b) Adieyi tuvovela mu longi diadi?

YETO awonso tufwete toma fimpanga e nsangu tuwanga muna kala ye ziku kia diambu. (Ngana 3:21-23; 8:4, 5) Kadi avo ke tuyikebele ko, Satana ye nza keyalanga ilenda bendomona e ngindu zeto. (Efeso 5:6; Kolosai 2:8) Muna kala ye ziku kia diambu, tufwete toma fimpanga mana tuwidi. E sono kia Ngana 18:13 kivovanga vo: ‘On’ovana mvutwilu ke mu teka wa ko, dia uzowa ye nsoni.’

² Mu longi diadi, tuzaya e kuma dilenda kadila diampasi mu toma zaya e ziku kia diambu. Tulongoka mpe nkanikinu mia Nkand’a Nzambi ye nona ikutulonga una tulenda toma fimpila e diambu.

3. Ekuma tufwete sadila o nkanikinu una muna sono kia Ngana 14:15? (Tala e fwaniswa ova ntandu.)

³ O unu, e nsangu tuwanga zitukanga mu fulu yayingi, nze muna internete, televizau ye nzila zankaka za amwangi a nsangu. Tulenda mpe tambula email, mensagem ye nsangu za mpila  mu mpila zitukanga kw’akundi eto. Ezak’e ntangwa, tulenda mona vo e nsangu tutwikilwanga zisakidi. Muna kuma kiaki, tufwete kebanga. Akundi eto balenda kala ye makani mambote, kansi vena ye wantu ayingi besayanesanga e nsangu zaluvunu yovo bebendomonanga e mambu. Aweyi e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kutusadisila mu kala ye ziku kia mambu tuwidi? E sono kia Ngana 14:15 kivovanga vo: “O tunga, konso diambu, kwikila: O nlungaladi otadiziela lutambi.”

4. Aweyi e sono kia Filipi 4:8, 9 kilenda kutusadisila mu sola mana tutanga? Ekuma tufwete toma fimpilanga e mambu? (Tala e babu “ Nkubika Zikutusadisanga mu Zaya e Nsangu Zaludi.”)

⁴ Muna baka e nzengo zambote, tufwete toma fimpanga e mambu. Muna kuma kiaki, tufwete toma solanga mana tutanganga. (Tanga Filipi 4:8, 9.) Ke tufwete fwasanga ntangw’eto ko muna talanga mambu muna Internete yovo tanga email zimwanganesanga nsangu zaluvunu. Tufwete venga kikilu e nzila za internete zina avengomoki besadilanga mu sayanesa e ngindu zau. E kani diau i fwasa lukwikilu lwa nkangu a Nzambi yo bendomona e ludi. E nsangu zaluvunu zilenda fila muntu mu baka nzengo zambi. Kuyindula ko vo e nsangu zaluvunu ke zikuvanga diambu ko.—1 Timoteo 6:20, 21.

5. Nkia nsangu zaluvunu Aneyisaele bawá? Nkia mfwilu diabatwasila?

⁵ E nsangu zaluvunu zilenda twasa mpasi zayingi. Muna lumbu ya Mose, alangi 12 bayenda langa e Nsi a Nsilu. Kumi muna yau batwasa nsangu zambi. (Ntalu 13:25-33) Wau vo mambu basakisa, o nkangu a Yave bamona o wonga yo kendalala. (Ntalu 14:1-4) Ekuma o nkangu wamwena o wonga? Nanga bayindula vo e nsangu bawá zaludi, kadi alangi kumi bazayisa e nsangu zazi. Ke bazola wá mambu mambote ko mana alangi wole bavova mu kuma kia Nsi a Nsilu. (Ntalu 14:6-10) Vana fulu kia toma fimpa o mambu yo bunda e vuvu muna Yave, o nkangu wakwikila muna nsangu zaluvunu.

6. Ekuma ke tufwete sivikila ko avo tuwidi nsangu zambi mu kuma kia nkangu a Yave?

⁶ Tufwete kebanga musungula vava tuwanga e nsangu mu kuma kia nkangu a Yave. Sungamena vo Satana wa mbeni eto oyikilwanga vo “mfundi a mpangi zeto.” (Lusengomono 12:10) Yesu watulukisa vo atantu eto ‘bekutuyikila e mbi yawonso.’ (Matai 5:11) Avo tulende lulukisu lwalu, ke tusivika ko avo tuwidi nsangu zambi mu kuma kia nkangu a Yave.

7. Nkia yuvu tufwete kukiyuvula vitila twatwikila o muntu email yovo mensagem?

⁷ Nga ozolanga twika email yovo mensagem  kw’akundi aku? Vava owanga lusansu lwa tusevo yovo nsangu za diambu divangamene, nga okalanga nze mwangi a nsangu ona ozolanga sayanesa e nsangu vana vau? Vitila watwika email yovo mensagem, ukiyuvula: ‘Nga e nsangu zazi zaludi? Nga ntomene zaya e ziku kia mambu mama?’ Avo kuna ye ziku ko, keba walembi mwanganesa luvunu. Muna kuma kiaki, avo kuna kikilu ye ziku ko vo e nsangu otambwidi zaludi, kutwiki zo kwa muntu ankaka ko. Vunzuna zo.

8. Adieyi atantu eto muna nsi zankaka bevanganga? Aweyi tulenda yikamena atantu lembi wo zaya?

⁸ Vena ye kuma kiankaka dikadilanga dia vonza mu twika email yovo mensagem lembi teka yindula. Muna nsi zankaka, e salu kieto kisiwanga e nkaku yovo simwa. Muna nsi zazi, atantu eto bemwanganesanga nsangu zaluvunu ye kani dia kutumwesa e wonga yovo kutufila mu lembi bundaziana e vuvu. Yindula dina diavangama muna nsi zakala mu wisa kia União Soviética. E mapolisia mazayakana muna nkumbu a KGB, bamwanganesa e nsangu zaluvunu vo akaka muna mpangi ana bavitanga o ntu babembola o nkangu a Yave. * (Tal’e mvovo vana yand’a lukaya.) Diankenda vo mpangi zayingi bakwikila mu luvunu lwalu yo yambula e nkubik’a Yave. Kuna kwalanda ayingi muna yau bavutuka, kansi akaka ke bavutuka diaka ko. Bayambula vo e nsangu zazina zaluvunu zafwasa lukwikilu lwau. (1 Timoteo 1:19) Aweyi tulenda vengela e vonza kiaki? Muna lembi mwanganesanga e nsangu zaluvunu yovo zina tulembi zayila e ziku. Kufwete kwikila mu mambu mawonso ko owanga. Entete, ofwete vavanga zaya e ziku kia diambu.

9. Ekuma dikadilanga diampasi mu zaya e ziku kia diambu?

⁹ Ezak’e ntangwa, tuwanga e nsangu zikalanga vo e ndambu ludi, e ndambu luvunu. E nsangu zankaka ke zizayisanga mawonso ko. Ediadi dikitulanga dio se diampasi mu zaya e ziku kia diambu. Ke tufwete kwikilanga ko mu nsangu zina vo e ndambu ludi, e ndambu luvunu. Adieyi tulenda vanga kimana e nsangu za mpila yayi zalembi kututungianisa?—Efeso 4:14.

10. Ekuma Aneyisaele akaka babakila e nzengo za kwenda nuanisa mpangi zau? Adieyi diabasadisa mu lembi wo vanga?

¹⁰ Tulenda longoka diambu mu dina diabwila Aneyisaele ana bazingilanga kuna sambu dia weste dia Nkoko a Yodani muna lumbu ya Yosua. (Yosua 22:9-34) Bawá e nsangu vo Aneyisaele ana bakala kuna sambu dia este dia Yodani batungidi ziku diampwena vana ndambu a nkoko. E ndambu a nsangu bawá zaludi, kansi ke bazaya mawonso ko. Ediadi diafila Aneyisaele ana bazingilanga kuna ndambu a weste mu yindula vo mpangi zau ana bakala kuna sambu dia este Yave bakolamena. Muna kuma kiaki, bakutakana mu kwenda kubanuanisa. (Tanga Yosua 22:9-12.) Kansi vitila benda kubanuanisa, Aneyisaele bakala kuna weste batwika wantu benda toma zaya e ziku kia diambu. Adieyi wantu awaya babakula? Aneyisaele bazingilanga kuna ndambu a este ke batunga ziku diadina ko mu kela yimenga kwa nzambi zaluvunu. Kansi, batunga dio kimana akaka bazaya wo vo Yave basambilanga. Se yindula e kiese bamona Aneyisaele wau bateka vava zaya e ziku kia diambu vitila benda nuanisa e mpangi zau.

11. (a) Nkia diambu dialembi songa diabwila Mefibosete? (b) Adieyi diadi sadisa Davidi mu vanga edi diansongi kwa Mefibosete?

¹¹ Vekala ye ntangwa tulenda kendalala mu kuma kia nsangu zimwanganeswanga mu kuma kieto zina vo ndambu ludi, e ndambu luvunu. I diau diabwila Mefibosete. Davidi wa ntinu wavana Mefibosete e yana yawonso ya Saulu wa nkak’andi. (2 Samuele 9:6, 7) Kansi kuna kwalanda, Davidi wawá mambu maluvunu mu kuma kia Mefibosete. Davidi kateka fimpa mambu mama ko mu zaya kana vo maludi, wabaka mavua mawonso ma Mefibosete. (2 Samuele 16:1-4) Kuna kwalanda, vava kamokena yandi, Davidi wabakula vo vilwa kavanga. I bosi, wavutulwila Mefibosete e yana yankaka. (2 Samuele 19:24-29) Kele vo Davidi wateka vava zaya e ziku kia diambu vitila kabaka nzengo, Mefibosete kadi mona mpasi zazi zawonso ko.

12, 13. (a) Adieyi Yesu kavanga vava o wantu bavova luvunu mu kuma kiandi? (b) Adieyi tulenda vanga avo muntu ovovele luvunu mu kuma kieto?

¹² Adieyi olenda vanga avo muntu omwanganese nsangu zaluvunu mu kuma kiaku? E diambu diadi diabwila mpe Yesu yo Yoane wa Mvubi. (Tanga Matai 11:18, 19.) Adieyi Yesu kavanga? Yesu kafwasa ntangwa ye ngolo zandi ko muna vava kwikidisa wantu vo mambu mamana maluvunu. Kansi, wakasakesa wantu mu sia e sungididi muna ziku kia diambu. Yesu wazola vo basia sungididi muna mavangu ye malongi mandi. Wavova vo: “Ngangu zilungisilu muna mavangu mandi.”—Matai 11:19.

¹³ Tulenda longoka diambu diamfunu muna mbandu a Yesu. Ezak’e ntangwa, o wantu balenda vova mambu mayingi maluvunu mu kuma kieto. Tulenda tokana kadi e  mambu mama malenda yivisa kiwuntu kieto. Kansi, e mpil’a zingu kieto kilenda songa kw’akaka vo twaswaswana kikilu. Nze una tulongokele muna mbandu a Yesu, e mavangu meto malenda vunisa mana bevovanga mu kuma kieto.

14, 15. Ekuma ke tufwete bundila vuvu mu umbakuzi wa yeto kibeni ko?

¹⁴ Nze una tuzeye, diampasi dikalanga mu zaya e ziku kia diambu. E diambu diankaka dilenda kutukakidila i usumuki weto. Dilenda kala vo se mvu miayingi tusadilanga Yave yo vua e ngangu mu mambu mayingi. Akaka balenda kutuzitisa mu kuma kia umbakuzi weto. Nga ediadi dilenda kituka se vonza kwa yeto?

¹⁵ Ingeta. Tulenda yantika bund’e vuvu muna umbakuzi wa yeto kibeni. Tulenda yambula vo umbakuzi wa yeto kibeni wayantika fila e ngindu zeto. Tulenda yantika yindula vo tutomene zaya e ziku kia diambu kana nkutu vo ke tuzeye mawonso ko. Ediadi dia vonza kikilu! Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo ke tufwete bunda vuvu kiasaka ko muna umbakuzi weto.—Ngana 3:5, 6; 28:26.

16. Nze una usonganga e nona, nkia diambu diavangama kuna nzo ya tekela madia? Adieyi o Tom kayindula?

¹⁶ Muna bonga e nona: Yindula vo nkuluntu mosi una ye nkumbu a Tom wele kuna nzo ya tekela madia muna fuku, omwene nkuluntu ankaka una ye nkumbu a John ovuende vana meza yo nkento mosi una vo ke nkaz’andi ko. Tom omwene vo mu seva  bena yo bimbaziana. Tom otokanene kikilu yo kukiyuvula: ‘Nga John wavondele o longo yo nkaz’andi? Aweyi ukala e zingu kia wan’au?’ Tom wamona kala e diambu dia mpila yayi. Avo ngeye i Tom, aweyi wadi mona?

17. Muna nona tuyikidi, adieyi o Tom kayiza bakula? Adieyi tulenda longoka muna nona kiaki?

¹⁷ Tutoma fimpa e diambu diadi. Kana una vo Tom wayindula vo John kena ye kwikizi ko muna nkaz’andi, nga otomene zaya e ziku kia diambu? Vava Tom kabokela John muna fuku wauna, o John wanzayisa vo nkento ndiona mpangi andi ozingilanga ku zunga kiankaka. John yo mpangi andi ankento ke bamonananga diaka ko se vioka mvu miayingi. Wau vo ke zingila kolo kiandá ko, John wavaula e ntangwa ya kwenda mokena yo dila vamosi kuna nzo ya tekela madia. O nkaz’andi kakala ye ntangwa yafwana ko mu kala yau vamosi. Tom wayangalala wau kalembi zayisa diambu diadi kwa muntu ankaka. Adieyi tulenda longoka muna nona kiaki? Kana una vo se mvu miayingi tusadilanga Yave, tufwete vavanga zaya e ziku kia diambu vitila twabaka e nzengo.

18. Adieyi dilenda kutufila mu kwikila mu diambu dialuvunu mu kuma kia mpangi eto?

¹⁸ Dilenda mpe kala diampasi mu toma fimpa e diambu avo mpangi ovangidi e diambu diadi ke tutoma wizananga ko. Avo tukwamanene yindula e diambu twabakana yandi, tulenda kala ye ngindu zambi muna mpangi eto. I bosi, avo tuwidi diambu diambi mu kuma kiandi, tulenda dio kwikila vana vau kana nkutu ke vena ye ziku ko vo e diambu tuwidi dialudi. Adieyi tulongokele? Avo tukedi ye ngindu zambi muna mpangi zeto, tulenda kwikila mu diambu dina vo ke dialudi ko. (1 Timoteo 6:4, 5) Muna kuma kiaki, ke tufwete yambula ko vo e ngindu zambi nze kimpala, zakwamanana muna ntima mieto. Ke tufwete vilakana ko vo Yave ovavanga vo twazola mpangi zeto yo kubaloloka emvimba.—Tanga Kolosai 3:12-14.

19, 20. (a) Nkia nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kutusadisa mu toma zaya e ziku kia diambu? (b) Adieyi tuvovela muna longi dilanda?

¹⁹ O unu, diampasi dikalanga mu zaya kana azeyi i nsangu zaludi yo toma zo fimpa. Ekuma? Nsangu zayingi zimwanganeswanga zina vo e ndambu ludi, e ndambu luvunu. Vana ntandu, yeto awonso tu wantu alembi lunga. Adieyi dilenda kutusadisa? Nkanikinu mina muna Diambu dia Nzambi. Kasikil’owu, vena ye nkanikinu uvovanga vo dia uzowa dia vana mvutu lembi teka wá e ziku kia diambu. (Ngana 18:13) Nkanikinu wankaka ukutusadisanga mu zaya vo ke tufwete kwikilanga mawonso ko tuwanga lembi teka fimpa kana vo maludi yovo maluvunu. (Ngana 14:15) Kana nkutu se mvu miayingi tusadilanga Yave, ke tufwete bundanga vuvu mu umbakuzi wa yeto kibeni ko. (Ngana 3:5, 6) E nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kututanina avo tutekele zaya e ziku kia diambu yovo baka nzengo zambote.

²⁰ Kansi, vena ye kuma kiankaka dikadilanga diampasi mu zaya e ziku kia diambu. Yeto wantu, nzaki tukalanga zau za fundisila muna mbon’a meso. Muna longi dilanda, tuvovela mambu malenda kutufila mu vanga vilwa wau. Tuzaya mpe una tulenda vengela e vilwa wau.