1-3. (a) Aweyi tufwete badikilanga e ludi kia Nkand’a Nzambi? Yika e nona. (Tala e fwaniswa ova ntandu.) (b) Nkia yuvu tubakila e mvutu mu longi diadi?

O UNU, wantu ayingi besumbanga e lekwa muna nzo za tekela, i bosi bekwendanga ko vutula. Nkumbu miayingi, awana besumbilanga e lekwa muna internete, bevutulanga yo diaka. Dilenda kala vo ke bayangalele kio ko yovo diambu diambi bamwene muna lekwa basumbidi. Muna kuma kiaki, bebakanga e nzengo za soba lekwa kiankaka yovo lomba e nzimbu zau.

² Ke tuzolele vanga diau dimosi ko ye ludi kia Nkand’a Nzambi. Avo ‘tusumbidi’ kio, i sia vo, tulongokele ludi, ke tufwete kio ‘teka’ ko, i sia vo, bembola kio. (Tanga Ngana 23:23; 1 Timoteo 2:4) Nze una twalongokele muna longi diaviokele, ntangwa divavanga muna longoka e ludi. Nanga twayambula e salu kiafutanga nzimbu zayingi. Dilenda kala mpe vo twayambula yikundi yankaka, soba e ngindu ye mavangu meto yovo yambula landa fu ya kisi nsi yovo fu yankaka ina ke iyangidikanga Yave ko. Kansi, tuna ye ziku vo ke vena lekwa ko  twabembola kisundidi e nsambu tutambulanga wau tuzeye ludi.

³ Yesu wayika kingana kia nkiti ona wavavanga pelola zambote. Vava o nkiti kasolola pelola mosi yantalu kikilu, vana vau wateka lekwa yandi yawonso kimana kasumba yo. E pelola yayi isunzulanga e ludi mu kuma kia Kintinu kia Nzambi. Muna kingana kiaki, Yesu wasonga o mfunu kina e ludi kw’awana bevavanga kio. (Matai 13:45, 46) Vava twayantika longoka e ludi, i sia vo, ludi mu kuma kia Kintinu kia Nzambi ye malongi mankaka ma Nkand’a Nzambi, yeto mpe twabaka e nzengo za yambula lekwa yankaka kimana twakwamanana muna ludi. Avo tukwamanene yangalela e ludi, ke tusinga kio yambula ko. Kansi diankenda vo, akaka muna selo ya Nzambi beyambulanga badikila e ludi nze lekwa kiantalu yo bembola kio. Ke tuzolele vanga diambu diadi ko. Tufwete landa luludiku lwa Nkand’a Nzambi luvovanga vo ‘twakangalela muna ludi’. (Tanga 3 Yoane 2-4.) Ediadi disongele vo tufwete sia e ludi vana fulu kiantete yo songa wo muna mpila tunatinanga e zingu kieto. Kansi, ekuma ye aweyi o muntu kalenda ‘tekela’ yovo yambula e ludi? Aweyi tulenda vengela e diambu diadi? Aweyi tulenda kwamanana ‘kangalela muna ludi’?

4. Muna lumbu ya Yesu, ekuma akaka bayambulwila kangalela muna ludi?

⁴ Muna lumbu ya Yesu, akaka mun’awana batambulwila e ludi, ke bakwamanana kangalela mu ludi ko. Kasikil’owu, vava Yesu kadikila wantu ayingi mu mpil’a sivi, wantu awaya banlanda kuna sambu diankaka dia Mbu a Ngalili. Kansi, Yesu wabavovesa diambu diabamwesa e mpasi muna ntima: “Inusamunwini vo, avo nulembi dia e nitu a Mwan’a muntu yo nua menga mandi, ke nuna yo moyo omu yeno kibeni ko.” Vana fulu kia lomba kwa Yesu kabasasila e mvovo miandi, bavova vo: “E diambu diadi diampasi; nani olenda dio wá?” Muna kuma kiaki, “ayingi muna alongoki andi bavutukìdi e lekwa basisa, ke bakangalanga yandi diaka ko.”—Yoane 6:53-66.

5, 6. (a) Omu lumbu yeto, ekuma akaka bebembolwelanga e ludi? (b) Aweyi o muntu kalenda yambulwila e ludi?

⁵ Diankenda vo akaka mu lumbu yeto beyambulanga e ludi. Ekuma? Akaka bafunga makasi mu kuma kia nsobani yavangama muna umbakuzi weto wa sono kimosi kia Nkand’a Nzambi yovo mu kuma kia diambu diavova yovo diavanga mpangi mosi otomene zayakana. Akaka bakendalala vava mpangi kabavana e longi diatuka muna Nkand’a Nzambi yovo mu kuma kia diambu babakana ye mpangi muna nkutakani. Akaka nanga malongi maluvunu ma abendomoki balanda yovo ma wantu ankaka ana bevovanga mambu maluvunu mu kuma kieto. Eyayi i yaka kuma ifilanga akaka muna bembola Yave ye nkutakani. (Ayibere 3:12-14) Diangangu kele vo wantu awaya babunda e vuvu muna Yesu yo tanginina e mbandu a Petelo wa ntumwa. Vava akaka bakendalala mu kuma kia mvovo miandi, Yesu wayuvula ntumwa zandi kana vo yau mpe bazolele kwenda kwau. Petelo wavutula vo: “E Mfumu, kwa nani tukwenda? O mambu ma moyo a  mvu ya mvu, nge una mau.”—Yoane 6:67-69.

⁶ Akaka bebembolanga e ludi malembe-malembe, nanga lembi bakula dina divangamanga. O muntu oyambulanga e ludi malembe-malembe una nze nzaza ivavukanga e kumu. Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo twayikenga kimana twalembi “vukumunwa.” (Ayibere 2:1) Nkumbu miayingi, o muntu oyambulanga e ludi malembe-malembe kana una vo ke diau ko kazolele vanga. Kansi, oyambulanga vo e kikundi kiandi yo Yave kiakuluka, kuna kulanda ovidisanga kikundi kiaki. Aweyi tulenda vengela e diambu diadi?

7. Adieyi dilenda kutusadisa muna lembi teka e ludi?

⁷ Muna kwamanana kangalela muna ludi, tufwete tambulwila yo lemvokela mawonso kekutuvovesanga o Yave. E ludi kifwete kala vana fulu kiantete muna zingu kieto yo landa e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi muna mawonso tuvanganga. Muna sambu, Davidi wa ntinu wasia nsilu kwa Yave vo: “Nkangadila muna ziku kiaku.” (Nkunga 86:11) Davidi wakwamanana kangalela muna ziku yovo ludi. Yeto mpe i diau tufwete vanga. Avo ke tuvangidi wo ko, tulenda yantika yindula mambu twayambula vava twazaya e ludi yo kala ye tima dia vutukila mo. Kansi, ke tufwete solanga ko kana nkia malongi ma Nkand’a Nzambi tutambulwila ye mana ke tutambulwila ko. Tufwete kangalela “muna ludi kiawonso.” (Yoane 16:13) Muna longi diaviokele, twalongokele mambu tanu twayambula vava twayantika longoka e ludi yo sadila kio. Owau, tuzaya dina tulenda vanga muna lembi vutukila mana twayambula.—Matai 6:19.

8. E mpila ina o Nkristu kesadilanga e ntangw’andi aweyi ilenda kumfidila mu bembola e ludi? Yika e nona.

⁸ Ntangwa. Muna lembi bembola e ludi, tufwete toma sadilanga e ntangw’eto. Avo ke tuyikebele ko, tulenda viokesa ntangwa yayingi muna nsaka, internete yovo tala televizau. Kana una vo e mambu mama ke mambi ko, tulenda viokesa e ntangwa ina tufwete sadila muna longoka Nkand’a Nzambi yovo muna salu kia umbangi. E diambu diadi diabwila mpangi mosi ankento una ye nkumbu Emma. * (Tala e mvovo vana yand’a lukaya.) Tuka muna kileke, watoma zolanga e mvalu yo kangalela mo. Kansi, wayantika kuyitumba wau vo ntangwa yayingi kaviokesanga muna nsaka zazi yo baka e nzengo za soba mana kafwete sia vana fulu kiantete. Mpangi Emma walongoka mpe diambu muna lusansu lwa mpangi ankento una ye nkumbu a Cory Wells, ona wazolanga e nsaka za  lundumukina muna mvalu. * (Tala e mvovo vana yand’a lukaya.) Owau mpangi Emma oviokesanga ntangwa yayingi muna salu kia Yave. Una mpe ye ntangwa ya kala vamosi ye yitu ye akundi ana besadilanga Yave. E kikundi kiandi yo Nzambi kiawokela ye una ye kiese mu zaya vo otoma sadilanga e ntangw’andi.

9. Adieyi dilenda kutufila mu yantika sia mavua vana fulu kiantete?

⁹ Mavua. Muna kwamanana kangalela muna ludi, ke tufwete yambula ko vo mavua makala vana fulu kiantete muna zingu kieto. Vava twalongoka e ludi, twabakula vo sadila Yave i diambu disundidi o mfunu, ke mavua ko. Twakala ye kiese kia yambula maka mambu mu kuma kia ludi. Kansi vava e kolo kiviokanga, tulenda mona akaka besumbanga salanganu yampa yovo lekwa yankaka yantalu. Tulenda yantika mona vo lekwa yambote tukondelo. Tulenda yambula yangalela ina tuna yau yo yantika sia sungididi kiasaka muna mavua, vana fulu kia sadila Yave. E diambu diadi ditusungamese dina diabwila Dema. Wazolanga e “tandu kiaki” yamu tezo kia bembola e kiyekwa kakala kiau kia sala entwadi yo Paulu wa ntumwa. (2 Timoteo 4:10) Nanga Dema wazolanga e mavua lutila e salu kia Nzambi. Dilenda kala vo kazola diaka sala kumosi yo Paulu ko kimana kayivana muna mavua. Adieyi tulenda longoka? Nanga entete mavua twazolanga. Avo ke tuyikebele ko, o zola kwaku kulenda wokela yamu tezo kia vidisa o zola kweto muna ludi.

10. Adieyi ke tufwete vanga ko avo tuzolele kangalela muna ludi?

¹⁰ Ngwizani y’akaka. Muna kwamanana kangalela muna ludi, ke tufwete yambula ko vo awana ke besambilanga Yave ko batuvukumuna. Vava twalongoka e ludi, e ngwizani ye akundi ye yitu yeto ana bena vo ke Mbangi za Yave ko yasoba. Akaka bezitisanga mana tukwikilanga, kansi akaka bekutusianga kitantu. (1 Petelo 4:4) Dialudi vo tuvanganga e ngolo za kala ye ngwizani ambote ye yitu yeto yo kadila yau kuna ngemba. Kansi, ke tufwete kulula nkanikinu mia Yave ko mu vava kubayangidika. Nze una tuvoveswanga muna sono kia 1 Korinto 15:33, tufwete vanganga e kikundi yo wantu ana bezolanga Yave.

11. Aweyi tulenda vengela ngindu ye mavangu ma usafu?

¹¹ Ngindu ye mavangu mambi. Muna kangalela muna ludi, tufwete kala avauka yovo avelela vana meso ma Yave. (Yesaya 35:8; tanga 1 Petelo 1:14-16.) Vava twalongoka e ludi, nsobani zayingi twavanga muna zingu kieto muna lemvokela e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi. Akaka nsobani zampwena kikilu bavanga. Kansi, tufwete kuyikeba kimana twalembi yambula e fu ya nkal’ambote yo yantika kuyivana muna mavangu ma usafu. Adieyi dilenda kutusadisa muna zizidila ntonta za vanga diambu dia usafu? Yindula lukau katuvana o Yave mu kutusadisa twakala avelela. Wavana o moyo wa Mwan’andi anzolwa, Yesu Kristu. (1 Petelo 1:18, 19) Muna kwamanana kala avelela vana meso ma Yave, tufwete sungamenanga e ntalu a kimenga kia Yesu kia lukûlu.

12, 13. (a) Ekuma tufwete badikilanga e nkinzi mia nza nze una Yave kebadikilanga mio? (b) Adieyi tuvovela owau?

 ¹² Fu ya kisi nsi ina ke iyangidikanga Nzambi ko. E yitu yeto, akweto a salu ye sikola balenda kutulomba vo twabayikama muna nkinzi miau. Adieyi dilenda kutusadisa mu zizidila e ntonta za yikama e fu ya kisi nsi ye nkinzi mia nza ke miyangidikanga Yave ko? Tufwete sungamenanga e kuma Yave ke tondelanga nkinzi miami ko. Tulenda vavulula muna nkanda mieto mu zaya una e nkinzi miami miayantikila. Avo tubakwidi e kuma ina muna Nkand’a Nzambi ikutufilanga mu lembi kembelela nkinzi miami, tukala ye ziku vo mu nzila ‘izolakene kwa Mfumu’ tukangalelanga. (Efeso 5:10) Avo tubundidi e vuvu muna Yave ye Diambu diandi, ke tukala ye wonga ko wa dina wantu akaka balenda yindula.—Ngana 29:25.

¹³ Tuzolele kangalela muna ludi yakwele mvu. Adieyi dilenda kutusadisa mu kwamanana kangalela muna ludi? Vena ye mambu tatu malenda kutusadisa.

14. (a) O kala ye fu kia longoka o Nkand’a Nzambi aweyi kilenda kutusadisila mu lembi bembola e ludi? (b) Ekuma tuvuididi ngangu, longi ye umbakuzi o mfunu?

¹⁴ Diantete, kwamanana longoka o Nkand’a Nzambi yo badika mana olongokele. Ofwete vaulanga e ntangwa ya longoka. Avo okedi ye fu kia longoka, o zola kwaku muna ludi kuwokela, okala ye kani dia lembi kio bembola. E sono kia Ngana 23:23 kikutuvovesanga vo ‘twasumba e ludi.’ E sono kiaki kivovanga mpe vo twasumba e “ngangu y’elongi yo umbakuzi.” O zaya e ludi kia Nkand’a Nzambi ke diau kaka ko divavuanga. Tufwete zingilanga e ngwizani ye ludi. O umbakuzi ukutusadisanga mu wizanesa mana tulongokele ye mana tuzeye kala. E ngangu zikutufilanga mu vanga mana tuzeye. Ezak’e ntangwa e ludi kikutusingikanga kadi kikutusonganga e nsobani tufwete vanga. Tufwete tambulwilanga e longi vana vau, kadi Nkand’a Nzambi uvovanga vo e longi disundidi e palata.—Ngana 8:10.

15. Aweyi e ludi kikututaninanga nze mpond’a soladi?

¹⁵ Diazole, kala ye kani dia sadila e ludi muna zingu kiaku. O Nkand’a Nzambi utezanesanga e ludi ye mpond’a soladi. (Efeso 6:14) Kuna nz’ankulu, e mpond’a soladi yansadisanga yo kuntanina muna mvita. Kansi, e mpond’andi ifwete kala yatoma kwitama. Avo soladi katomene yo kanga ko, e mponda ke yadi kunsadisa ko. Aweyi e ludi kikututaninanga nze mponda? Avo tutomene tatidila e ludi kia Nkand’a Nzambi, dikutusadisa mu venga ngindu zambi yo baka nzengo zambote. Vava tunuananga ye  diambu diampasi yovo tontwa mu vanga diambu diambi, e ludi kia Nkand’a Nzambi kikutufila mu vanga oma mansongi. O soladi kalendi kwenda ku mvita ko kondwa kwa mponda. Yeto mpe ke tulendi yambula ludi ko. Tufwete sadilanga e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi muna mambu mawonso ma zingu kieto. Divavanga mpe vo soladi kanata o nsosolo muna mpond’andi. Yambula twazaya una tulenda vangila diau dimosi.

16. O longa e ludi kw’akaka aweyi dilenda kutusadisila mu kwamanana kangalela muna ludi?

¹⁶ Diatatu, longanga e ludi kia Nkand’a Nzambi kwa wantu ankaka mun’owu wa tezo kiaku. O Nkand’a Nzambi utezanesanga e ludi ye nsosolo. Nze una soladi diambote ketoma simbininanga o nsosolo andi, yeto mpe tufwete simbininanga e Diambu dia Nzambi. (Efeso 6:17) Muna kala alongi ambote, tufwete ‘toma sasilang’e diambu dia ludi.’ (2 Timoteo 2:15) Vava tusadilanga Nkand’a Nzambi muna longa akaka, o zayi yo zola kweto muna ludi kuwokelanga. Ediadi dikutusadisanga mu kwamanana kangalela muna ludi.

17. Ekuma e ludi kinina kiantalu kwa ngeye?

¹⁷ E ludi i lukau lwamfunu katuvana o Yave. E ludi kikutusadisanga mu kala ye ngwizani ambote yo Se dieto kuna zulu. Ediadi i lau disundidi o mfunu tulenda kala diau. Yave mambu mayingi katulonga kala, kansi lwalu i lubantiku kwandi. Watusia o nsilu vo okwamanana kutulonga yakwele mvu. Muna kuma kiaki, badikilanga e ludi nze pelola yantalu kikilu. Kwamanana “sumba e ludi, kuteki kio ko.” Avo ovangidi wo, olungisa o nsilu nze una Davidi kasia kwa Yave: ‘Ikangalela muna ziku kiaku.’—Nkunga 86:11.