O Nsema Usonganga e Ngangu za Yave
O Nsema Usonganga e Ngangu za Yave
‘Oma ma yandi malembi monakana, . . . mazayakene muna lekwa yavangwa.’—ROMA 1:20.
1. E ngangu za nza adieyi zivanganga kwa wantu?
O UNU wantu ayingi beyikilwanga vo akwa ngangu, kana una vo ke bafwana wo yikilwa ko. Akaka bevovanga vo o nkwa ngangu i ndiona walongoka kwayingi. Kansi, aya beyikilwanga vo akwa ngangu mu nza, ke bevananga malongi malenda sikidisa zingu kia wantu ko. Awana befilwanga kwa ngangu za nza yayi, ‘betumpaniswanga yo vekomonwa kwa tembwa yawonso y’elongi.’—Ef. 4:14.
2, 3. (a) Ekuma dinina vo Yave “yandi amosi aka i nkwa ngangu”? (b) E ngangu zitukanga kwa Nzambi aweyi ziswaswanene ye ngangu za nza?
2 Ediadi diaswaswana ye aya bena ye ngangu zakieleka, ezi zitukanga kwa Yave wa Nzambi. Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo Yave “yandi amosi aka i nkwa ngangu.” (Roma 16:27) Ozeye mawonso mu kuma kia nsema, ye mpila wavangilwa ye lusansu lwandi. E nsiku mia nsema mina belandanga o wantu mu vanga konso lekwa, Yave wasikidisa mio. Muna kuma kiaki, Nzambi ke sivikiswanga ko kwa lekwa bevanganga o wantu yovo sivikiswa kwa ngangu za nza. Kadi e “ngangu za nza yayi, i zowa muna meso ma Nzambi.”—1 Kor. 3:19.
3 Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo Yave “ovananga ngangu” kwa selo yandi. (Nga. 2:6) Nswaswani ye ngangu za nza yayi, e ngangu zitukanga kwa Nzambi ke mpasi ngangu ko. Kansi nkal’ambote zilonganga, kadi mu zayi ye umbakuzi zitukanga. (Tanga Yakobo 3:17.) Paulu wa ntumwa wasivika e ngangu za Yave. Wasoneka vo: “Kuna kwa sina kwa umvwama wa ngangu yo zayi wa Nzambi e mfundisa zandi, kuna kwa lembi fimpakana, ngyenda zandi mpe, kuna kwa lembi tongonokakana!” (Roma 11:33) Wau vo Yave osundidi e ngangu, tuna ye vuvu vo e nsiku miandi milenda kututwasila zingu kiakiese. Vana ntandu, Yave otomene zaya dina tuvwidi o mfunu mu kala ye kiese.—Nga. 3:5, 6.
Yesu wa “Mbuta Mbangu”
4. Aweyi tulenda zayila e ngangu za Yave?
4 E ngangu za Yave kumosi ye fu yandi ilembi tezakana, imonekanga muna lekwa ina kavanga. (Tanga Roma 1:20.) E vangwa yawonso ya Yave eyi yanene ye yakete, isonganga unzambi wandi. Konso kuna tutala, kun’ezulu yovo ova ntoto, tumonanga e ziku kia ngangu yo zola kwa Mvangi. Tulenda longoka mayingi mu kuma kiandi muna fimpa e lekwa kavanga.—Nku. 19:1; Yes. 40:26.
5, 6. (a) Yave nani kakala yandi vava kasema e lekwa yawonso? (b) Nkia diambu tufimpa? Ekuma?
5 Yave kakala yandi mosi ko vava ‘kasem’ezulu ye nza.’ (Etu. 1:1) Nkand’a Nzambi usonganga vo una kasemene ko lekwa yawonso eyi imonekanga, wasema ntete vangwa kia mwanda, kina kasadila mu sema “lekwa yawonso.” E vangwa kiaki kia mwanda i Mwan’amosi kaka a Nzambi wa “mwan’antete muna nsema wawonso,” ona wayiza ova ntoto yo yikilwa e nkumbu a Yesu. (Kol. 1:15-17) Yesu mpe nkwa ngangu nze i Yave. Elo, muna nkand’a Ngana kapu kia 8 oyikilwanga vo ngangu. E kapu kiaki kiyikilanga mpe Yesu vo “mbuta mbangu” a Nzambi.—Nga. 8:12, 22-31.
6 O nsema usonganga e ngangu za Yave ye za Yesu wa Mbut’andi a Mbangu. O nsema wau mambu mamfunu ukutulonganga. Yambula twabadika vangwa yá iyikwanga muna Ngana 30:24-28 vo ina ye “ngangu zingi.” *
Dina Tulenda Longoka Muna Fululu kia Nonia
7, 8. Nkia diambu dilenda kusivikisa mu kuma kia nsumi?
7 Avo tufimpidi e mpila yavangilwa ye salu kiau, kana nkutu ‘má yakete ina ova ntoto’ ilenda kutulonga mayingi. Kasikil’owu, yindula e ngangu zina ye nonia yovo nsumi.—Tanga Ngana 30:24, 25.
8 Akaka akwa ngangu bekwikilanga vo vana vena muntu mosi, vena ye 200.000 ma nsumi, kansi, yau awonso besalanga kwayingi kana va ntandu yovo kuna nsi a ntoto. E nsumi zakayana mu makanda, konso kanda dina ye mpila tatu za nsumi: atinu akento, makoko ye asadi. Konso buka kina ye salu kiandi mu lungisa e nsatu za kanda diawonso. E nsumi zakaka zina nze avati a nsengo. E nsumi zazi zinatanga e titi muna nua miau yo wolesa yo kimana yakituka se madia mau. Akwa ngangu bevovanga vo e nsumi zisadilanga ngolo zau mu kutika tezo kia madia mavwilu mfunu muna kanda diau. *
9, 10. Aweyi tulenda kadila asadi nze nsumi?
9 Mayingi tulenda longoka mu kuma kia nsumi. Zilenda kutulonga vo, o sala ye fululu nluta miambote kutwasanga. Muna Nkand’a Nzambi tutanganga vo: “Wenda kwa kinzanzala [nsumi], e molo, naka kadilu kiandi wavwa ngangu: ona kena ya mfundisi ko, ngatu ntadi, ovo nyazi, okukubikil’o madia muna masanza, okutika dia kwandi muna nsâlu.” (Nga. 6:6-8) Yave yo Yesu wa Mbuta Mbangu asadi. Yesu wavova vo: “O S’ame osalanga yamu wau, omono mpe sala nsalanga.”—Yoa. 5:17.
10 Muna tanginina Nzambi yo Kristu, yeto mpe tufwete kala asadi. Kana nkutu nkia kiyekwa tuna kiau muna nkutakani, yeto awonso tufwete ‘wokesanga e salu kia Mfumu.’ (1 Kor. 15:58) Muna kuma kiaki, diambote twalemvokelanga luludiku lwa Paulu kwa esi Roma. Wavova vo: “Mun’owu wa sungididi, ke nukadi miolo ko; nukala kaka y’etima; nusadilanga [Yave].” (Roma 12:11) E ngolo tuvanganga mu lungisa luzolo lwa Yave ke zankatu ko, kadi Nkand’a Nzambi ukutusikidisanga vo: “Nzambi kakondelo nsongi ko, ovo ovilakanwa salu kieno, yo zola nusongèle nkumbu andi.”—Ayib. 6:10.
Tulunga-lunga Ngwizani eto yo Nzambi
11. Yika una ukalanga e nkandi.
11 E nkandi, bulu kiakaka kina vo kiakete, kansi kilenda kutulonga mambu mamfunu. (Tanga Ngana 30:26.) E bulu kiaki kina nze nlumba, kansi o matu mandi makete ye malu mandi mankufi. Mu matadi kezingilanga. Meso mandi matoma kiá mekunsadisanga mu kitanina. Vava kemonanga e vonza oswekamanga muna nduku mia matadi. Muna nsungi a sivu, e nkandi vamosi bebubamanga mu lembi fwa ye kiozi. *
12, 13. Adieyi tulenda longoka muna nkandi?
12 Adieyi tulenda longoka muna nkandi? Diantete, e bulu kiaki ke kikalanga va yandi mosi ko, mu lembi bwa mu vonza. Vana ntandu, osadilanga meso mandi mu mona e vonza kina kwa ndá yo kala vana ndambu a matadi, kuna kalenda tinina. Diau adimosi mpe, tufwete kalanga ye meso ma mwanda mu mona e vonza ya nza ya Satana. Petelo wa ntumwa walukisa Akristu vo: “Nulungalala, nuyingila: o ntantu eno Nkadi ampemba, nga nkosi ankwinti ovemanga, kend’avavi ona kevempola.” (1 Pet. 5:8) Vava kakala ova nza, Yesu walungalala kakala mu tina ntambu miawonso mia Satana ona wavavanga fwasa kwikizi Kiandi. (Mat. 4:1-11) Ekwe mbandu ambote kasisa Yesu kw’alandi andi!
13 Imosi muna mpila tulenda kadila alungaladi, i sadila e nkubika za mwanda kesikidisanga o Yave mu kututanina. Tufwete sianga elongi dia Nkand’a Nzambi va fulu kiantete. (Luka 4:4; Ayib. 10:24, 25) Vana ntandu, nze una e nkandi bezolelanga kala vamosi, yeto mpe tufwete kutakananga ye mpangi zeto Akristu, kimana ‘twafiaulwisa muntu yo nkw’andi.’ (Roma 1:12) Muna vanganga dina divavwanga mu lenda taninwa kwa Yave, tusonganga vo tuyangalalanga kumosi ye Davidi wa ntozi a nkunga ona wasoneka vo: “O Yave i mbek’ame ye fika yo ntayisi; Nzambi ame w’etadi diame dina ntinina.”—Nku. 18:2.
Zindalala Kana una vo Kitantu
14. Kana una vo ekonko dimosi ke dilendi kutusivikisa ko, adieyi tuvova kele vo buka kia makonko?
14 Tulenda longoka mpe mayingi muna talanga makonko. Ekonko dimosi dina yo lambuka kwa centímetro tanu, ke disivikisanga wantu ko, kansi e buka kia makonko kilenda sivikisa. (Tanga Ngana 30:27.) Mazayakene vo dia kwayingi medianga. E buka kia makonko kilenda manisa e mpatu amvimba. Nkand’a Nzambi utezanesanga ezu dia makonko y’ezu dia makalu y’ezu dia nlaku a tiya una ubomonanga. (Yoe. 2:3, 5) Muna kakidila makonko, wantu tiya belunganga, kansi ke belendanga kubasima ko. Ekuma? E kuma kadi e nitu za makonko mana mefwanga zizimanga o nlaku a tiya. Ediadi disadisanga mana masidi mu zindalala. Kana una vo ke mena ye mfumu ko, e makonko mekangalanga nze buka kia makesa, kilenda sunda konso nkaku. *—Yoe. 2:25.
15, 16. Ateleki a Kintinu aweyi bafwananene ye buka kia makonko?
15 Yoele wa ngunza watezanesa e salu kia selo ya Yave ye salu kia makonko. Wasoneka vo: “Belundumuka nze makesa; bemanta yaka nze akwa vita; bediata konso muntu muna nzil’andi, ke bemwangana ko. Ke ven’on’onunguna nkw’andi ko; bediatila konso muntu muna yandi nzila; kana bebwila muna nwaninwa, yau ke beningama ko.”—Yoe. 2:7, 8.
16 O ungunza wau utoma songanga e salu ki’ateleki a Kintinu kia Nzambi mu lumbu yeto. Ke vena “yaka” ko, i sia vo, kitantu kilenda sima e salu kiau kia samun’e nsangu zambote. Kansi, betangininanga Yesu, ona wazindalala vanga luzolo lwa Nzambi, kana una vo wasiwa kitantu kwa wantu ayingi. (Yes. 53:3) Dialudi vo, Akristu akaka ‘bebwanga muna nwaninwa’ kadi bevondwanga mu kuma kia lukwikilu lwau. Kansi, e salu kia samun’e nsangu zambote kikwamanananga, o lutangu lw’ateleki mpe mu wokela luna. Elo, nkumbu miayingi lubangamu lusadisanga mu mwanganesa nsangu zambote. (Mav. 8:1, 4) Muna salu kiaku kia umbangi, nga osonganga luzindalalu nze makonko, kana nkutu vava wantu ke betambulwilanga nsangu zaku ko yovo kubangika?—Ayib. 10:39.
‘Tatidila Dina Diambote’
17. E tambi ya vala aweyi ilendelanga lama muna fulu kialelama?
17 O ndiasila yovo vala olendanga lama muna yaka lembi sotoka. (Tanga Ngana 30:28.) Akwa ngangu za nza besivikanga e mpila kelaminanga muna fulu yalelama lembi sotoka. Aweyi kelendelanga wo vanga? Ke kalanga ye dimbu ko kuna nsi a tambi. Kansi, o ulolo wa nzila zina kuna nsi a tambi yandi zikunsadisanga mu zanzala. E tambi yandi ivwidi wika wayingi wakete-kete ulamanga muna fulu yalelama. E wika wau usadisanga e vala mu lembi sotoka, kana nkutu vava kezanzalanga va fulu kiatoma lelama. Akwa ngangu besivikanga e mpila kelaminanga vala, muna kuma kiaki, betangininanga e tambi ya vala mu vanga lekwa ilenda sadilwa nze adesivo. *
18. Aweyi tulenda kadila ye ziku vo tukwamanana ‘tatidila dina diambote’?
18 Adieyi tulenda longoka muna vala? Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo: “Numona dina diambi e ngemi; nutatidila dina diambote.” (Roma 12:9) Umpukumuni wa nza ya Satana ulenda kutufila mu lembi tatidila nkanikinu mia Nzambi. Kasikil’owu, o vanga kikundi ye awana ke belemvokelanga nsiku mia Nzambi ko, kana ku sikola yovo ku salu yovo mu nsaka zambi, dilenda yoyesa etima dieto dia vanga edi diambote. Kuyambudi ko vo diadi diavangama kwa ngeye. Nkand’a Nzambi ulukisanga vo: ‘Kwiyibadikila ko vo u nkwa ngangu.’ (Nga. 3:7) Kansi, tulemvokela luludiku lwa ngangu kavana o Mose kwa nkangu a Nzambi kuna nz’ankulu. Wavova vo: “Wavumina Yave wa Nzambi aku; i yandi osadila; wantatila.” (Nsi. 10:20) Vava tutatidilanga Yave, tutangininanga Yesu ona wayikilwa vo: “Ozolele unsongi, omengene umpumbulu.”—Ayib. 1:8.
Dina Tulenda Longoka muna Nsema
19. (a) Nkia ziku kia Yave omonanga muna nsema? (b) E ngangu za Nzambi nkia nluta zilenda kututwasila?
19 Nze una tulongokele, e nkal’a Yave imonekanga muna lekwa kasema. E lekwa yayi mambu mamfunu mpe yikutulonganga. Muna longoka e lekwa kavanga, tulenda toma sivika e ngangu zandi. O siang’e sungididi muna ngangu za Nzambi, diwokesa e kiese kieto owau yo kututanina muna lumbu ikwiza. (Kim. 7:12) Avo tuvanga wo, tulenda mona e ziku kia mvovo mina muna Ngana 3:13, 18, muna tutanganga vo: “Nkwa nsambu on’osolola ngangu, yo muntu obaka umbakuzi. Oyandi nti a moyo kw’awana bekunsimbinina: Nkwa nsambu on’okunsimbinina.”
[Mvovo Vana Yand’a lukaya]
^ tini. 6 Aleke balenda vavulula muna nkanda miyikilu va yand’a lukaya yo vana e mvutu za mambu mana balenda solola vava kilongokwa elongi diadi muna nkutakani.
^ tini. 8 Muna zaya mayingi mu kuma kia kanda diadi dia nsumi, tala muna Despertai! ya 22 ya ngonde Malusu, 1997, lukaya lwa 31 y’eyi ya 22 ya ngonde a Mayu, 2002 lukaya lwa 31.
^ tini. 11 Muna zaya mayingi mu kuma kia nkandi, tala muna Despertai! ya 8 ya ngonde Setemba, 1990, lukaya lwa 15-16.
^ tini. 14 Muna zaya mayingi mu kuma kia makonko, tala muna Despertai! ya 8 ya ngonde Abidi, 1977, lukaya lwa 11.
^ tini. 17 Muna zaya mambu makaka mu kuma kia vala, tala muna Despertai! ya ngonde Abidi, 2008, lukaya lwa 26.
Nga Osungamenanga?
Adieyi tulongokele mu kuma kia . . .
• nsumi?
• nkandi?
• ekonko?
• vala?
[Yuvu ya Longoka]
[Foto ina muna lukaya lwa 16]
Nga u nkwa fululu nze nsumi?
[Foto ina muna lukaya lwa 17]
E nkandi vamosi bezolanga kala muna kitanina. Nga i diau ovanganga?
[Foto ina muna lukaya lwa 18]
Nze makonko, ateleki Akristu besonganga luzindalalu
[Foto ina muna lukaya lwa 18]
Nze una e vala kelaminanga muna fulu yalelama, Akristu betatidilanga edi diambote
[Avwe a Foto]
Stockbyte/Getty Images