Kulandi Ngindu za Ndonga ko

KONSO fulu kina ye ngindu zaswaswana mu kuma kia dina o wantu bebadikilanga vo diambote yovo diambi. E ngindu zazi soba zisobanga ekolo e mvu miviokanga. Muna kuma kiaki, vava tutanganga muna Nkand’a Nzambi tusansu twa mambu mavangama kuna nz’ankulu, tufwete zayanga una wakala e ngindu ye fu ya wantu a tandu kiakina, vana fulu kia komekena akaka e ngindu za yeto kibeni mu kuma kia mana tutanganga.

Kasikil’owu, badika mambu mole metoma yikwanga muna Sono ya Kingerekia ya Kikristu—diambu dia zitu ye dia nsoni. Muna bakula e sono iyikanga dina diabadikilwanga vo dia zitu yovo dia nsoni, tufwete zaya una wantu a tandu kiakina babadikilanga diambu diadi.

Fu ya Wantu Muna Tandu Kiantete

Nkwa ngangu mosi wavova vo: “Kuna kwa Mingerekia, esi Roma ye Ayuda, e diambu dia zitu yovo dia nsoni mfunu kikilu diakala muna fu yau ya kisi nsi. O wantu basolanga dina bevanga muna zingu yovo tambulwila nkutu o fwa mu kuma kia zitu, etunda, yangalelwa yovo tondwa kwa nkangu.” Wau vo zitu yovo etunda bavavanga, bayambulanga vo e ngindu za ndonga zabafila.

Muna tandu kiakina, wantu bavanganga mawonso kimana bakala y’etunda ye kimfumu, tuka awana bakala ye wisa y’awana bakala vo abundu. O zitiswa ke diakala kaka diambu dia muntu yandi kibeni ko, kansi una kabadikilwanga mpe kw’akaka. O zitisa muntu diavavanga vo wansanisina vana meso ma ndonga mu kuma kia mana kevanganga. Diasonganga mpe vo sivika muntu mu kuma kia mavwa mandi, salu yovo kimfumu yo kumvana o zitu umfwanukini. Wantu bazitiswanga mu kuma kia mambu mambote bavanganga yovo vava basundanga akaka. Kansi, vava o muntu kavanganga diambu dia nsoni, wavezwanga kwa nkangu. E nsoni kamonanga o muntu ke mu kuma kia mpila kayibadikilanga ko, kansi mu kuma kia tumbwa kwa nkangu.

Vava kayika edi dia siwa vana “vwandu kiantete” yovo vana “fulu kiansuka” kuna nkinzi, diambu dia zitu yovo dia nsoni diakala mun’owu wa fu ya kisi nsi ya tandu kiakina. (Luka 14:8-10) Mu tezo kia nkumbu miole, alongoki a Yesu batantana kana ‘nani wakala nene vana bena.’ (Luka 9:46; 22:24) E fu kiaki basonga, kia wantu a zunga kina bazingilanga. Muna kuma kiaki, e mfumu za dibundu di’Ayuda bakala vo akwa lulendo ye bavavanga sunda akaka, babadikilanga e nsangu kasamunanga o Yesu nze zau zabakatulanga zitu yo kulula wisa kiau. Ekani bakala diau dia sunda Yesu muna mpaka bafilanga vana meso ma ndonga, ke diasikilanga ko.—Luka 13:11-17.

E diambu diakaka diatoma tokanesanga Ayuda, Mingerekia ye esi Roma i nsoni za “kangwa yo fundwa vana meso ma ndonga vo diambi bavangidi.” O kangwa yovo siwa mu pelezo diambu dia nsoni diabadikilwanga. Diavezesanga muntu vana meso m’akundi, yitu yo nkangu awonso, diakala  vo mbi kikilu kavanga yovo ve. Luvezo diatwasanga muna nkumbu andi, lwakululanga zitu wandi yo fwasa e ngwizani andi y’akaka. Edi dialutanga mwesa nsoni i wandwa vana meso ma ndonga. Ediadi diatwasanga luvezo yo kulula zitu wa muntu.

O komwa vana nti ampasi diambu dia luvezo kikilu diakala. Martin Hengel, wa nkwa ngangu wavova vo ekiaki i “tumbu kiavanwanga kw’abundu. Diambu dia nsoni kikilu diakala ye diampasi.” E yitu y’akundi a ndiona wavanwanga e tumbu kiaki, bakomekenwanga kwa nkangu kimana bantina. Wau vo Kristu mu mpila yayi kafwila, awonso ana bazolanga kituka Akristu muna tandu kiantete, bavezwanga kwa nkangu. Kuna kwa wantu ayingi, dia uzowa diakala dia yikilwa vo nlandi a muntu ndiona wakomwa vana nti. Paulu wa ntumwa wasoneka vo: ‘Oyeto, Kristu wakomwa muna nti, tuteleka, kuna kwa Ayuda, i sakuba, kuna kwa zula, i zowa.’ (1 Kor. 1:23) Adieyi bavanga Akristu a tandu kiantete mu sunda luvezo lwalu?

Nswaswani Muna Fu

Akristu a tandu kiantete balemvokelanga e nsiku yo venga mavangu malenda twasa luvezo yovo nsoni. Petelo wa ntumwa wasoneka vo: “Ke vakadi muntu vovo nwin’omona mpasi nze mvondi ko, yovo mwivi, yovo mumpanga-mayi, ngatu nyakami a mambu mangani.” (1 Pet. 4:15) Kansi, Yesu wavova vo alandi andi bebangikwa mu kuma kia nkumbu andi. (Yoa. 15:20) Petelo wasoneka vo: “Ovo [muntu omweswa mpasi] nze Nkristu, kamoni nsoni ko; mbula kakembel’aka Nzambi.” (1 Pet. 4:16) O  lembi mon’e nsoni vava muntu kamweswanga mpasi nze nlandi a Kristu diavavanga vo kabembola fu ya wantu a lumbu yayina.

Akristu ke bafwete yambula ko vo e ngindu za wantu akaka zafila mavangu mau. Dia uzowa diakala kwa wantu a tandu kiantete mu kwikila muna muntu wakomwa vana nti vo yandi i Masia. Akristu bakomekenwanga mu landa ngindu za mpila yayi. Kansi, o kwikila vo Yesu i Masia diavavanga vo banlanda, kana nkutu vo bavezelo. Yesu wavova vo: “Konso on’okumbwena nsoni, yo mambu mame, muna mbandu yayi ya zumba y’esumu, ndiona omonwa nsoni kwa Mwan’a muntu, vava kekwiza muna nkembo Es’andi, ye mbasi zandi zavelela.”—Maku 8:38.

O unu, tunwananga ye ntonta zilenda kutufila mu bembola e nkutakani y’Akristu. E ntonta zazi zilenda tuka kw’akundi a sikola, a salu, yovo kwa esi belo ana bevavanga kutufila muna mavangu ma zumba, mavangu malembi songa ye mavangu makaka mambi. Wantu awaya balenda kutufila mu yindula vo dia nsoni dia lemvokela nsiku mia nkal’ambote. Adieyi tufwete vanga?

Tanginina Awana Bavez’e Nsoni

Muna sikila ye kwikizi muna Yave, Yesu wafwa lufwa lwa nsoni. ‘Kazizidil’e nti ampasi, kavez’e nsoni.’ (Ayib. 12:2) E mbeni za Yesu bamvumina mete, kumbunda nkome yo kunlevola yo kunkoma vana nti. (Maku 14:65; 15:29-32) Kansi, Yesu waveza mawonso bavanga atantu andi mu kumfwisa nsoni. Mu nkia mpila? Kayambula ko vo mambu mama manyoyesa. Yesu wazaya wo vo Yave kayambula kunyangalela ko ye kavavanga nkembo a wantu ko. Kana una vo Yesu wafwa nze mbundu, Yave wamvana zitu muna kumfula yo kunsia va fulu kiatundalala vana ndambu andi. Muna Filipi 2:8-11 tutanganga vo: ‘Wau [Kristu Yesu] kawanuka muna mpil’a muntu, kakusakidika, kalemvoka yamuna fwa, musungul’e mfwa muna nti. I dianu, o Nzambi, kankundidikila kikilu, kakumvana nkumbu ina iviokele nkumbu zawonso; ovo muna nkumbu a Yesu mwafokokela makungunu mawonso, mana m’ezulu, yo mana ma ntoto, yo mana mansi a ntoto, o tubini twawonso mpe twatambulwila wo vo Yesu Kristu i Mfumu, muna nkembo a Nzambi w’Ese.’

Yesu wakendalala mu kuma kia lufwa lwa nsoni lwamvingilanga. Mwan’a Nzambi watokana kikilu wau vo e tumbu kavewa nze kimpumbulu luvezo kitwasa muna S’andi. Yesu walomba kwa Yave kavengomona luvezo lwalu. Wasamba vo: “Unkatwil’e mbungwa yayi.” Kansi, Yesu wasakalela luzolo lwa Nzambi. (Maku 14:36) Yesu wazizidila lubangamu lwalu yo vez’e nsoni. Kadi, awana kaka balandanga e ngindu za ndonga muna lumbu yandi i bafwana mona nsoni zazi. Yesu kalandanga ngindu zazi ko.

Alongoki a Yesu mpe basiwa muna pelezo yo wandwa. E mpasi bamweswa zakululanga zitu wau vana meso ma wantu ayingi. Bavezwanga yo badikilwa vo wantu ampamba. Kana una vo i wau, ke bayoya ko. Alongoki akieleka ke balandanga ngindu za ndonga ko, bavezang’e nsoni. (Mat. 10:17; Mav. 5:40; 2 Kor. 11:23-25) Bazaya wo vo bafwete ‘nat’e nti au ampasi, yo landa Yesu lumbu ke lumbu.’—Luka 9:23, 26.

Adieyi tuvova omu lumbu yeto? E lekwa ibadikilwanga mu nza vo ya uzowa, yatovoka ye luvezo, o Nzambi obadikilanga yo se yangangu, yankuma yo zitu. (1 Kor. 1:25-28) Muna kuma kiaki, dia uzowa dia yambula vo twafilwa kwa ngindu za ndonga.

Awana bevavanga etunda betokanenanga una bebadikilwanga kwa wantu a nza. Kuna diak’esambu, nze Yesu ye alandi andi muna tandu kiantete, tuzolele kala akundi a Yave. Muna kuma kiaki, tufwete yangalelanga mana keyangalelanga o Yave yo badikila vo mansoni mana kebadikilanga vo mansoni.

[Foto ina muna lukaya lwa 4]

Yesu kalandanga ngindu za nza ko mu kuma kia nsoni