Tanginina Lukwikilu Lwau

Watatidila Nsambil’avelela

ELEYA wamonanga nkangu ekolo watombokanga vana Mongo a Kamele. Kana una vo mu tombe kia menemene bakala, lukendalalu lwa nkangu mu kuma kia usukami ye mvengele lwamonekanga vana ndose zau. Mvu ntatu ye ndambu miavioka muna nsi ke mwanoka mvula ko, ediadi mpasi zayingi diabatwasila.

Ekolo batombokanga ye 450 ma ngunza za Bale, bakisananga yo kwetesela Eleya wa ngunza a Yave meno. Izebele wa Ntinu ankento wavonda ntaudi zayingi za Yave, kansi Eleya wakinu sia nsambil’a Bale kitantu. Ozevo, mvu nkwa kezizidila? Wau vo Eleya yandi mosi kakala, nanga nganga za Bale bayindulanga vo ke zindalala ko vana ndose au. (1 Ntinu 18:​3, 19, 20) Ntinu Akabi wayiza mpe muna kalu diandi dia kintinu. Kazolanga Eleya ko.

Kana una vo Eleya wa ngunza yandi mosi kena, esivi diampwena divangama muna zingu kiandi. Ekolo Eleya katalanga, e fulu kia ntatani ya edi diambote ye diambi kiakubikwa. E ntatani zazi kazateka kala ko muna lusansu lwawonso. Aweyi kamona muna menemene yayina? Wau vo ‘nkwa ngindu nze yeto,’ nanga wonga kamona. (Yakobo 5:​17) Kieleka, ekolo kakala vana kati kwa nkangu wakondwa lukwikilu yo ntinu au wabendomoka, kumosi ye nganga za mimponda-wantu, Eleya wamona vo yandi mosi kakala.​—⁠1 Ntinu 18:22.

Nga lenda yuvula kana nani wasia Isaele mu mpasi zazi? Adieyi lenda longoka muna lusansu lwalu? Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga twasungamenang’e ntaudi zayiyekola kwa Nzambi yo “tanginina lukwikilu luau.” (Ayibere 13:⁠7) Owau yambula twafimpa mbandu ya Eleya.

Ntatani Zangolo Ziyantikidi

Muna zingu kiandi, Eleya wamona una wabembolwelwa e nsambil’a Yave eyi ilenda twasa nsendo muna nsi ye zingu kiambote kwa nkangu andi. Tuka mvu miayingi Aneyisaele bakatikisanga mu sola nsambil’avelela yovo yaluvunu, sambila Yave wa Nzambi yovo teke ya zula ina ya bazunga. Muna lumbu ya Eleya, e lukatikisu lwalu lwawokela.

Ntinu Akabi wasompa Izebele wa mwan’a ntinu a Sidone. Izebele wasayanesa nsambila Bale muna Isaele yo katula nsambil’a Yave. Akabi wavukumunwa kwa Izebele. Watunga tempelo ye ziku dia Bale yo vita ntu mu kunda nzambi yayi ya zula. Muna kuma kiaki, vana meso ma Yave, Akabi wavang’o bi usundidi awonso ana bamvita.​—⁠1 Ntinu 16:​30-33. *

Ekuma nsambila Bale yakadila yambi? Yavukumuna ulolo wa Aneyisaele mu bembola Nzambi aludi. Nsambila yangemi ye nsoki. Akala ye akento basalanga se akembi muna tempelo, bakembelanga nkinzi mia zumbu yo kela wan’au se yimenga. Yave wafila Eleya kavovesa Akabi vo ke venoka mvula ko, yavana ngunz’a Nzambi kevova wo diaka. (1 Ntinu 17:⁠1) Mvu miayingi miavioka, i bosi Eleya wavovesa  Akabi kakutakesa nkangu kumosi ye ngunza za Bale vana Mongo a Kamele.

O unu, adieyi tulenda longoka mu lusansu lwalu? Akaka balenda yindula vo, wau vo ke tumonanga tempelo ye maziku ma Bale ko, lusansu lwalu ke luna nsasa ko kwa yeto. Kansi, lusansu lwalu luvwidi mambu mayingi mamfunu. (Roma 15:⁠4) O mvovo “Bale” una ye nsasa vo “mvwe” yovo “mfumu.” Yave wavovesa nkangu andi vo Yandi bafwete badikila nze nkaz’au yovo mfumu au, kansi ke “bale” ko. (Yesaya 54:⁠5) Nga kukwikidi ko vo nkangu mfumu zayingi besadilanga vana fulu kia sadila Nzambi wa Mpungu-ngolo? Kieleka, vava nkangu uyambulanga sadila Yave, mawonso bevanganga muna zingu kiau, vava nzimbu, salu, nsaka, nkembo mia zumba yovo sambila nzambi zakaka, zazina i mfumu zau basola. (Matai 6:24; Roma 6:​16) Elo, mawonso makala muna nsambila Bale, mevangamanga mpe o unu. E diambu diadi diabwa kuna nz’ankulu dia sola Yave yovo Bale, dilenda kutusadisa mu toma sola ona tusadila.

‘Katikisa’​—⁠Mu nkia Mpila?

Vana Mongo a Kamele, e nsi ya Isaele yawonso yimonekanga​—⁠tuka vana nkoko a Kisone wafinama yo Mbu Anene (Mbu wa Mediteranio) yakuna miongo mia Lebanone kuna node. * Kansi, vava ntangwa yavaika muna lumbu kiakina, e nsi mu mpasi yakala. Nsi kavana o Yave kwa Aneyisaele yayimanga e mbongo, owau yayuma. Muna kuma kia uzowa wa nkangu a Nzambi, o ntoto wabala yo fwasakana! Vava o nkangu wakutakana, Eleya wafinama yo kubavovesa vo: “Nkia kolo nukatikisa muna mambu mole? O Yave ovo yandi i Nzambi, nunlanda, ovo Bale, nunlanda.”​—⁠1 Ntinu 18:21.

Ayeyi i nsasa mvovo mia Eleya vava kavova vo “nukatikisa muna mambu mole”? Dialudi vo, o nkangu ke bazaya ko ona bafwete sambila, Yave ovo Bale. Babanzanga vo balenda landa nzila zau zole​—⁠kala mu luvuvamu yo Bale muna kuyivana muna nsambil’andi yo lombanga edienga dia Yave wa Nzambi. Nanga bayindulanga vo Bale wadi sambula e mbongo ye twelezi yau, “Yave a vu” wadi kubatanina muna vita. (1 Samuele 17:​45) Bavilakana e ludi kiamfunu kina ke bebakulanga ko wantu o unu​—⁠o Yave ke kayananga nkembo andi ye nzambi zakaka ko. Yandi kaka ofwene sambilwa, kadi i wau kevavanga. Kezolanga ko vo nsambil’andi yasanganeswa ye nsambila zakaka. Ediadi diangemi!​—⁠Luvaiku 20:⁠5.

Aneyisaele ana ‘bakatikisanga’ bakala nze muntu zolele landa nzila zole vana vau. O wantu diau adimosi mpe bevanganga o unu, bekuyivananga mu sambila “bale” muna zingu kiau yo yambula sambila Nzambi. Elongi dia Eleya kwa Aneyisaele vo bayambula katikisa, dilenda kutusadisa mu fimpa mambu tusianga va fulu kiantete ye nsambil’eto.

Mpaka Zansuka

Eleya walomba vo badia kinia. E mpaka za kinia kiaki ke zakala mpasi ko. Walomba vo nganga za Bale batunga eziku yo tula vo kimenga kiau; i bosi basamba kwa nzambi au, kimana kakwika e tiya vana ziku dia kimenga. Eleya diau adimosi mpe kevanga. Wavova vo: ‘O Nzambi aludi on’ovutula muna tiya, mbula kakala Nzambi aludi.’ Eleya watoma wo zaya vo Yave i Nzambi aludi. Muna kuma kia lukwikilu lwandi lwasikila, Eleya wayambula vo ngunza za Bale basamba kwa nzambi au kakwika e tiya. Wavana ntete elau kwa mbeni zandi basola e ngombe a kimenga kiau yo samba kwa Bale. *​—⁠1 Ntinu 18:​24, 25.

Mu tandu kieto, masivi ke mevangamanga  diaka ko. Kansi, Yave kasoba ko. Nze una kavanga Eleya, tulenda kumbunda e vuvu. Kasikil’owu, vava akaka betantananga yeto mu kuma kia dina dilonganga o Nkand’a Nzambi, ka tufwete monanga wonga wa mvovo miau ko. Nze Eleya, tufwete tatidila Nzambi aludi kasingika e diambu. Tulenda wo vanga muna bundang’e vuvu muna Diambu dia Nzambi diavumunwinwa, kadi diasonekwa mu singika mambu.​—⁠2 Timoteo 3:16.

Ngunza za Bale bakubika kimenga kiau yo samba kwa nzambi au. Bakaza nkumbu miayingi vo “E Bale, utuwa!” Bakwamanan’o kaza lumbu kiamvimba. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ke vakala ndinga ko yovo on’ovutula.” Oku masika Eleya wayantika kubaseva yo kubasokela vo nanga Bale salu kiayingi kena kiau yovo mu nzo akete kena yovo leka kalele, muntu kevava kansikamesa. “Nukaza kweno!” Wamona vo asambidi a Bale mazowa kwau. Wazola vo nkangu a Nzambi babakula luvunu lwau. ​—⁠1 Ntinu 18:​26, 27.

Nganga za Bale basakisa o lomba, “bakazidi kikilu, bayilwekele muna fu kiau muna nsosolo yo maswanga, yavana babukilu o menga.” Kansi, mpavala kwandi! “Ke vakala ndinga ko, yovo on’ovutula, yovo on’owunikina.” (1 Ntinu 18:​28, 29) Kieleka, Bale kakala ko. Satana wansoka mu vukumuna wantu bayambula sambila Yave. Nze una wavangama kuna nz’ankulu, o sola mfumu akaka avo ke Yave ko, dilenda kendeleka yovo fusulwisa muntu nsoni.​—⁠Nkunga 25:3; 115:​4-8.

E Mpaka Zavaninwa e Mvutu

Kuna masika, ntangwa Eleya yafwana. Watungulula e ziku dia Yave diafwaswa kwa atantu a nsambil’avelela. Matadi 12 kasadila, nanga mu sungamesa ayingi muna makanda 10 ma Isaele vo bakinu muna nsi a Nsiku wavewa kwa makanda 12. I bosi, wasia kimenga vana ziku yo yitila dio maza, nanga mu Mbu a Mediteranio wakala lukufi matekelwa. Wayitila mpe e kinzieta ki’eziku o maza, eziku diazala yo maza. Wau vo wabundang’e vuvu muna Nzambi, elau diampwena kavana kwa nganga za Bale, kavana dio kwa Yave ko.​—⁠1 Ntinu 18:​30-35.

Vava kamana kubika mawonso, Eleya wasamba. Muna mvovo miakía, e sambu kia Eleya kiasonga dina kasianga va fulu kiantete. Diantete, walomba kimana diazayakana vo Yave i “Nzambi muna Isaele,” kansi ke Bale ko. Diazole, walomba kimana awonso bazaya vo yandi selo kia Yave yo songa vo Nzambi kaka ofwen’o tambula nkembo yo siwa va fulu kiantete. I bosi, wasonga vo Yave wakinu tokanena nkangu andi yo vava ‘vilula ntima miau.’ (1 Ntinu 18:​36, 37) Kanele vo e fu kiau kia kondwa lukwikilu kiabatwasila mpasi, Eleya wakinu kubazola. Muna sambu yeto kwa Nzambi, nga tulenda songa mpe vo tutokanenanga nkumbu a Nzambi, lulembamu yo fwila e nkenda ana bevavanga lusadisu?

Eleya una kalombele ko e sambu, o nkangu nanga watokana kana vo Yave ke kubafusulwisa nsoni ko nze Bale. Kansi, vava kaman’o samba, ka bakala diaka ye kuma ko kina balenda tokanena. O lusansu lusonganga vo: “O tiya twa Yave tubwidi, tubomwene lukau ye nkuni yo matadi ye mbundukutu, tuvempwele maza muna lubulu.” (1 Ntinu 18:​38) Ekwe mvutu zasivi! O nkangu aweyi wavova?

Awonso bakaza vo: “O Yave, i Nzambi! o Yave, yandi i Nzambi!” (1 Ntinu 18:​39) Bamona eludi kia diambu. Kansi, bakinu ye fu kia kondwa lukwikilu. Dialudi vo, ovova kwa nkatu vo Yave i Nzambi a ludi vava bamona e tiya twatuka kun’ezulu, ke sinsu kia lukwikilu  ko. Eleya wabalomba bavanga diambu dilutidi o mfunu. Wabalomba bavanga dina bafwana vanga tuka kolo​—⁠lemvokela Nsiku mia Yave. Nsiku a Nzambi uvovanga vo ngunza zaluvunu ye asambidi a teke bafwete vondwa. (Nsiku 13:​5-9) E nganga za Bale zaveza ekani dia Yave wa Nzambi kuna lukanu, basonga vo mbeni za Nzambi. Nga bafwana fwilwa nkenda? Nga diansongi mu fwila nkenda ana bayoka wan’au mu tiya se tukau twamfutumuki kwa Bale? (Ngana 21:13; Yeremiya 19:⁠5) Ve, wantu awaya ka bafwana fwilwa nkenda ko. Muna kuma kiaki, Eleya wavana nswa vo bavondwa, yau awonso bavondwa.​—⁠1 Ntinu 18:40.

Afidi akaka a mpaka o unu, ke bekwikilanga ko e mbaninu a mpaka zazi. Akaka betokananga vo akwa umvwania wa mabundu balenda sadila lusansu lwalu mu lungisa makani mau ma nsoki bevangilanga mu nkumbu a dibundu. Diankenda kikilu, kadi akwa umvwania wa mabundu bevanganga mambu ma nsoki, ndonga bena o unu. Kansi, Eleya kakala yo umvwania ko. Mu lutumu lwa Yave kavondela ngunza za Bale. Vana ntandu, Akristu akieleka bazeye wo vo ka balendi landa mbandu ya Eleya ko yo bonga nsosolo kimana banwana ye mbeni za Yave. Tuka Masia kayizila, alandi awonso a Yesu nkanikinu a Kristu kwa Petelo besadilanga: “Vutula nsosolo vana fulu kiandi: kadi awonso bebonga nsosolo, muna nsosolo befwila.” (Matai 26:​52) Kuna sentu Yave osadila Mwan’andi mu fundisa wantu awonso.

E kiyekwa kia Akristu aludi i kala yo lukwikilu. (Yoane 3:​16) E mpila mosi tulenda wo vangila i tanginina Eleya wa nkwa kwikizi. Yave kaka kasambilanga yo kasakesa akaka bavanga diau adimosi. Kuna unkabu wawonso wasenzeka e nsambila aluvunu kasadila Satana mu vukumuna wantu bayambula sambila Yave. Kasianga vuvu mu ngangu ye zolela ya yandi kibeni ko, kansi wabunda Yave e vuvu vo osingika mambu. Kieleka, Eleya watatidila nsambil’avelela. Yambula yeto awonso twatanginina lukwikilu lwandi!

[Mvovo Vana Yand’a lukaya]

[Mvovo mia Sina 20]

O sola mfumu akaka ke mu Yave ko dilenda fusulwisa muntu e nsoni

[Foto ina muna lukaya lwa 21]

“O Yave, yandi i Nzambi [aludi]!”