MUNA ngonde ya Abidi ya mvu a 2006, zulunalu mu nza yawonso zasamuna vo buka kimosi kia akwa ngangu basolola nkanda mosi wankulu uyikilwanga vo “Nkand’a Yuda.” E zulunalu zazi zayika mvovo mia akwa ngangu ana bavova vo o nkanda wau usoba ngindu za wantu mu kuma kia Yuda ona wayekola Yesu. Akwa ngangu awaya bavova vo, Yuda wakala ekesa dia muntu ona watoma bakulanga Yesu yo kumvevola vana nti ampasi.

Nga nkanda wau wavumunwinwa? Avo i wau, nga usasilanga ludi mu kuma kia Yuda mwisi Kereote, Yesu Kristu ye Akristu a tandu kiantete? Nga ediadi dilenda soba e ngindu zeto mu mpila tubadikilanga Kristu ye malongi mandi?

E mpila yasololwelwa “Nkand’a Yuda,” ke yizayakene ko. Vana fulu kia sololwa kwa awana besatululanga lekwa, o nkanda wau wasololwa kuna zandu diatekelwanga lekwa yankulu kuna mfoko a mvu wa 1978. Nanga wasololwa kuna Engipito muna mvu wa 1978 muna nduku wabembolwa. Wakala se mosi muna nkanda yá wa masono wayikilwanga vo códice, (nkanda mosi wankulu) wasonekenwa muna ndinga Cóptica ina vo i ndinga yavovwanga kwa esi Engipito a nz’ankulu.

O nkanda wau wasonekenwa muna mponda yo lundwa mu tandu yayingi kuna Engipito, muna nsungi a sivu ke wakala mpasi ko muna fwasuka. Akete kaka muna akwa ngangu bamona nkanda wau muna mvu a 1983, kansi wau vo ntalu yayingi watekwanga, ke wasumbwa ko. O bembolwa yo lembi toma lungwa-lungwa, wasakisa wo fwasakana. Muna mvu a 2000, nkiti mosi wa mwisi Suiça watekanga lekwa yankulu, wasumba nkanda wau. I bosi, o nkiti ndiona wavana nkanda wau kwa akwa ngangu basadilanga kuna Foundation for Ancient Art kuna Maecenas ye A Sociedade Geográfica Nacional ana bakala ye kiyekwa kia vangulula nkanda wau wafwasukanga. E buka kia wantu awaya, basasila oma ma nkanda wau, sekola wo yo yika e mvu miandi.

O lufimpu lwavangwa muna lusadisu lwa carbono 14, lwasonga vo nkanda wau wasonekwa muna tandu kia tatu yovo kiayá kia T.K., kansi akwa ngangu bavova vo, o “Nkand’a Yuda” wasonekwa mu Kingerekia yo sekolwa muna ndinga Cóptica muna mvu mialanda. Mu mvu kwa wasonekwa o “Nkand’a Yuda” muna ndinga Kingerekia?

O Irineu wa nsoneki wazinga muna tandu kia zole kia T.K. ndiona wabadikilwanga vo Nkristu, i muntu antete wayika “Nkand’a Yuda” muna sono yandi. Muna nkanda uyikilwanga vo Contra as Heresias, Irineu wasoneka mu kuma kia buka kia wantu ana basoneka malongi mana kamenganga vo: “Oyau beyikanga vo Yuda wa nyekodi watoma zayakana muna mambu mama, yandi kaka watoma zaya ludi ke muntu akaka ko yo lungisa mbumba ya kinyekodi. Wavova vo, mambu mawonso mebwanga va ntoto yovo kun’ezulu mvwanga metwasanga. Oyau basoka lusansu lwa luvunu beyikilanga vo Nkand’a Yuda.”

Irineu kakwikilanga malongi m’Akristu ma Gnóstico ko, ana bavovanga vo bakala yo zayi wa Nzambi. Asambidi Gnóstico bavambana bakala mu buka yayingi, konso buka kiasasilanga muna mpil’au mana babadikilanga vo “maludi.” Asambidi Gnóstico bawokesa malongi matukanga muna nkanda miau, oma mamwangana muna tandu kia zole kia T.K.

E nkanda miau miavovanga vo antumwa za Yesu ke babakulanga malongi ma Yesu ko ye vena ye longi dia mbumba dina Yesu kasengomona kwa akete kaka muna awana kasola. * Akaka muna asambidi Gnóstico awaya bakwikilanga vo e nza yakala nze pelezo. O “nzambi wa mvangi” oyikwanga muna sono ya Kiyibere, nzambi akete kakala, ona wasianga kitantu kwa nzambi z’akaka zalunga. Bakwikilanga vo muntu una yo zayi, wadi bakula o mfunu wa kuyivaula muna nitu andi.

O lukwikilu muna “Nkand’a Yuda” mu nkanda miami lwatuka. O nkanda wau uyantikilanga owu: “Mvovo wa mbumba wa Yesu owu kazayisa kwa Yuda mwisi Kereote muna lumbu nana, vitila lumbu tatu bakembelela Nduta.”

Nga wau i nkanda kasoneka Irineu wabadikilwanga vo wavila se tandu yayingi? O Marvin Meyer ona wakala muna buka kiantete ki’awana basekola o nkanda wau wavova vo, e “mvovo miankufi mia” Irineu “ngwizani mina ye mana masonama muna Nkand’a Yuda.”

“Nkand’a Yuda” uvovanga vo Yesu waseva kuna luvezo lwawonso vava kamona vo alongoki andi ke bakala yo zayi wafwana ko. O Yuda yandi kaka i mosi muna antumwa 12 wakala yo zayi wafwana mu kuma kia Yesu. Muna kuma kiaki, Yesu wansengomona “mbumb’a kintinu” kuna nsweki.

E buka kiantete ki’akwa ngangu ana basekola o nkanda Yuda, balanda e mvovo mia Irineu. Muna nsekola zau, bavova vo Yesu wayangalela Yuda kadi yandi i nlongoki ona wabakula e mbumba yo “kota” muna “kintinu.” Ovingisa Yuda vana fulu kia ntumwa bevengomoka, i bosi o Yuda kekituka se “mwanda kumi ye tatu” ona “osundidi [alongoki awonso] kadi Yesu wavova vo “otambika se kimenga ona okumvwata.”

Bart Ehrman ye Elaine Pagels asoneki a nkanda miatoma tekwangwa ye akwa ngangu batoma zayakana vana vena Akristu muna tandu kiantete ye Gnosticismo, muna nzaki zawonso bavaikisa lufimpu bavanga mu kuma kia “Nkand’a Yuda.” O lufimpu lwau lwafwanana ye masono ma buka kiantete kiasoneka “Nkand’a Yuda.” Kansi, ke vavioka mvu miayingi ko, April DeConick ye Birger Pearson bayantika tokana mu kuma kia nkanda wau. Bavova vo o nkanda wau wavaikiswa mu nzaki-nzaki, kadi o wantu awaya bakala y’etima dia tunta amwangi a nsangu. Bavova mpe vo asoneki awaya ke bavanga dina diavavwanga ko vava bafimpulula o nkanda wau.

O DeConick yo Pearson bavova vo e buka kiantete kia akwa ngangu basoneka nkanda wau, babendomona maka mambu mena muna kunku kiamfunu kia códice fragmentário. Landila mvovo mia DeConick, Yesu wayikila Yuda vo “nkwiya kumi ye tatu,” ke “mwanda kumi ye tatu” ko. * Yesu wavovesa mpe Yuda kuna ziku kiawonso vo, kekota ko muna “kintinu.” Vana fulu ‘kiasunda’ alongoki akaka, Yesu wavovesa Yuda vo: “Osunda awonso o bi. Otambika muntu umpwete se kimenga.” Muna ngindu za DeConick, o “Nkand’a Yuda” wavezanga alongoki awonso. Kuna kwa DeConick yo Pearson, muna “Nkand’a Yuda,” o Yuda kebadikilwanga ko vo kesa.

Vana fulu kia badikila Yuda oyikwanga muna nkanda wau nze kesa yovo nkwiya, ka vena muntu mosi ko muna akwa ngangu ana bafimpa o nkanda wau obadikilanga o lusansu lwalu vo lwakieleka. Bart Ehrman wavova vo: “O nkanda wau ke wasonekwa kwa Yuda ko, ngatu kala wandi. . . . Ke wasonekwa muna lumbu ya Yuda ko kwa muntu ndiona wanzaya . . . o nkanda wau ke ulendi kutuzayisa ko mana mabwa muna lumbu ya Yesu.”

O “Nkand’a Yuda” minkwikizi mia Gnóstico basoneka wo muna tandu kia zole kia T.K. mu nding’a Kingerekia. Akwa ngangu ka bena ye ziku ko kana vo “Nkand’a Yuda” i nkanda kayika Irineu. O “Nkand’a Yuda” usonganga ziku vo vakala ye kolo kina “Akristu” aluvunu bakotesa malongi ma yau kibeni muna dibundu yo vambanisa wantu mu buka yaswaswana. Vana fulu kia vunisa Nkand’a Nzambi, o “Nkand’a Yuda” usonganga ziku kia lulukisu lwa ntumwa nze luna Paulu kasoneka muna Mavangu 20:29, 30 luvovanga vo: “Nzeye wo vo, ovo nkatukidi, . . . vovo nwina yeno kibeni mpe, vetelama wantu, ana bevova mambu mabendomoka, bavol’alongoki bend’abalandi.”