AWEYI omonanga vava oyindulanga vo osinga nuna? Ayingi betokananga mu kuma kia diambu diadi yo mona nkutu wonga. Kadi wantu ngindu zabendomoka bekalanga zau, beyindulanga vo e kinunu yimbevo ilembi sasukanga, kimpofo, vilakana ye nitu yatovoka kitwasanga.

Kansi, e mpila benuninanga o wantu yaswaswana kikilu. Ankaka muna kinunu mavimpi mambote bekalanga mau muna ngindu ye mu nitu. Wau vo e ngangu za wuka mu nungunuka kaka zina, ediadi disadisanga mu wuka yimbevo yankaka yalembi sasukanga. Muna kuma kiaki, muna nsi zankaka wantu ayingi bezinganga mvu miayingi ye mavimpi mambote.

Yela yovo lembi yela, wantu awonso bazolele kala ye kiese muna kinunu. Aweyi olenda kadila ye kiese muna kinunu? Muna kala ye ngindu zasikila yo tambulwila e nsobani za kinunu. Yambula twabadika nkanikinu mia Bibila milenda kusadisa mu diambu diadi.

ZAYA E TEZO KIAKU: “Vana vena nlêka [nsakaladi] i vena ngangu.” (Ngana 11:2) Mu sono kiaki o mvovo ‘nsakaladi’ ulenda mpe songa nunu ona ozeye vo kalendi vanga diaka ko mana kavanganga muna kileke. Charles, wa mvu 93 kuna Brasil ngindu zasikila kena zau, wavova vo: “Avo ozingidi mvu miayingi, nuna kaka onuna. Ka vena mpila olenda vutukila diaka mu kileke ko.”

Ozaya e tezo ke disongele ko vo fwete kala ye ngindu ezi: “Wau vo ndunini, ke vena diaka y’edi mpanga ko.” E ngindu zazi zilenda fila muntu mu dimbula vuvu. E sono kia Ngana 24:10 kivovanga vo: “Ovo ozeza muna lumbu kiampasi, o nkum’aku ukè.” Muntu ona ozeye tezo kiandi, ovanganga mana kalenda.

Corrado, wa mvu 77 kuna Itália wavova vo: “Avo onunini ofwete zaya e tezo kiaku.” Ozevo, vava muntu kenunanga, kafwete vanga nsobani. Corrado yo nkaz’andi bekalanga ye tezo mu kuma kia salu ya nzo muna landanga programa basikidisa yo venga e fu kia sala kwayingi yavana beyoya. Marian, wa mvu 81 kuna Brasil ovangilanga  mambu mu tezo mu kuma kia ntel’andi. Wavova vo: “Ivanganga mawonso mu kala ye tezo, vava ivanganga salu ya nzo ivaulanga e ntangw’a vunda. Ezak’e ntangwa ivuandanga, tanga yovo wá miziki. Yalongoka vo kilendi vanga diaka mawonso yavanganga ko.”

KALA YE TEZO MUNA MVUATILU: ‘Diau dimosi mpe, akento bafwete kuyiviengesela muna mvuat’ambote, kuna zitu yo lulungalalu.’ (1 Timoteo 2:9) O mvovo ‘mvuat’ambote’ usongele vo kala ye tezo yo toma kuyikubika. Barbara, wa mvu 74 kuna Canadá wavova vo: “Ivanganga mawonso mu kala yavelela. Kizolanga kala yavuangalakana ko mu kuma kia sia vo se imbuta.” Fern, wa mvu 91 kuna Brasil wavova vo: “Izolanga sumba mvuatu miampa, ediadi kiese kiayingi dikumpananga.” Adieyi tuvova mu kuma kia ayakala anunu? Antônio, wa mvu 73 kuna Brasil wavova vo: “Lumbu yawonso iyolanga yo katula nzevo.”

Kuna diak’esambu, ke diambote ko mu tokananga kwayingi mu kuma kia mpw’eto yo vidisa ‘lulungalalu.’ Bok-im, wa mvu 69 kuna Coreia do Sul okalanga ye tezo mu kuma kia mvuatu. Wavova vo: “Nzeye wo vo ka diambote ko mu vuata mvuatu mina yavuatanga vava yakala ndumba.”

KALA YE NGINDU ZASIKILA: ‘E lumbu yawonso ya mumbona-mpasi, yayiva: O nkwa ntim’a kiese wina y’elambu ntangwa zawonso.’ (Nga. 15:15) Ekolo onunanga, olenda kendalala vava osungamenanga o nkuma wakala wau muna kileke ye mana wavanganga. Oyindula oma ma kileke ke diambi kwandi ko. Kansi, vanga mawonso muna sunda e ngindu zazi. O yindula una wakala zingu kiaku, dilenda kuyoyesa yo lembi vanga mana olenda vanga owau. Joseph, wa mvu 79 kuna Canadá okalanga ye ngindu zasikila. Wavova vo: “Isianga sungididi mu mana ndenda vanga, ke mu mana kilendanga diaka vanga ko.”

O tanga yo longoka dilenda mpe kusadisa mu kala ye ngindu zasikila yo zaya mambu mankaka. Avo dilendakana, tanga yo longoka mambu mampa. Ernesto, wa mvu 74 kuna Filipinas okwendanga kuna lundilu dia nkanda mu tanga mambu mekunyangidikanga. Wavova vo: “Vava itanganga ikuyimwenanga nga mono mvanganga nkangalu mu nsi zankaka.” Lennart, wa mvu 75 kuna Suécia wavanga ngolo za longoka nding’a kinzenza.

KAYANGA: ‘Nukayanga, ozevo nukayilwa.’ (Luka 6:38) Vaulanga e ntangwa ya kala ye akaka yo kubakayila. Ediadi kiese dikutwasila. Hosa wa mvu 85 kuna Brasil, osianga sungididi kia sadisa  wantu kana una vo mbevo. Wavova vo: “Isadilanga telefone mu bokela akundi bena vo mbevo ye ana bakendalala yovo kubasonekena nkanda. Ezak’e ntangwa ikubavananga tukau. Izolanga lamba madia mu kuma kia mbevo.”

Vava tukayilanga akaka tukubakasakesanga mpe basonga e fu kiaki. Jan, wa mvu 66 kuna Suécia wavova vo: “Avo osongele o zola kwa akaka, yau mpe bekusonga o zola.” O nkwa ntim’amvevo ofilanga akaka mu kala ye kiese mu kuma kia mana kevanganga.

SONGANGA E NGEMBA: ‘Ona okuyivaula, keto diandi kevava, obembola e ngangu zawonso zavimpi.’ (Ngana 18:1) Kana una vo ezak’e ntangwa diamfunu mu kala ngeye mosi kaka, kansi venga e fu kia kuyivaulanga. Innocent, wa mvu 72 kuna Nigéria ozolanga kala vamosi ye akundi andi. Börje, wa mvu 85 kuna Suécia wavova vo: “Isianga ngolo za kala vamosi ye aleke. E zabu-zabu diau dikumfilanga mu kuyibadikila vo i toko.” Vitanga o ntu mu bokela akundi kimana nwakala vamosi. Han-sik, wa mvu 72 kuna Coreia do Sul wavova vo: “Mono yo nkaz’ame tuzolanga bokela ambuta ye aleke kimana twadila vamosi.”

Akundi mokena bemokenanga. Kansi, divavanga vo bawunikinanga muntu yo nkwandi yo songaziana e ngemba. Helena, wa mvu 71 kuna Moçambique wavova vo: “Isonganga e ngemba yo zitisa akaka. Isianga sungididi ekolo bevovanga kimana yazaya dina beyindulanga y’edi bezolanga.” José, wa mvu 73 kuna Brasil wavova vo: “Wantu bezolanga kala vamosi ye awana besonganga ngemba, bevuanga akaka o mfunu, bevananga luludiku lwambote ye akwa kiese.”

Vava osonganga e ngindu zaku, vanga mawonso kimana e ‘mvovo miaku miakala mia ngemba, miasiw’o mungwa.’ (Kolosai 4:6) Songanga e ngemba yo kasakesa akwaku.

VUTULANGA MATONDO: “Nutondanga.” (Kolosai 3:15) Songanga luyangalalu vava ovewanga lusadisu. Ovutula matondo disadisanga mu kala ye ngwizani ambote ye akaka. Marie-Paule, wa mvu 74 kuna Canadá wavova vo: “Mono yo nkaz’ame twasobele e nzo. Akundi ayingi batusadisi, vana fulu kia kubavutula kaka matondo, twabatwikila nkanda. Tuka kolo kiakina, tubokelanga akaka muna yau twadila kumosi.” Jae-won, wa mvu 76 kuna Coreia do Sul oyangalalanga vava ampangi bekwendanga kumbaka kuna nzo andi yo kunata kuna Seka dia Kintinu. Wavova vo: “Itoma yangalelanga lusadisu bekumpananga. Muna kuma kiaki, ikubavananga mpe finzimbu kimana basumba mazuti. Ezak’e ntangwa, ikubatwikilanga nkanda muna kubavutula matondo.”

Vana ntandu, songanga luyangalalu mu kuma kia moyo aku. Ntinu Solomo okutusungamesanga vo “mbw’amoyo isundidi nkosi afwa.” (Kimpovi 9:4) Dialudi, o kala ye ngindu zasikila yo zingila ngwizani ye nsobani za ununu, dilenda kusadisa mu kala ye kiese muna kinunu.