1, 2. Avo wavaika kala muna nsambila yaluvunu, nkia kiuvu ofwete kiyuvula? Ekuma dinina o mfunu ediadi?

YINDULA vo kuna sweki nkwa nsoki omwenge má kiampondi muna zunga kiaku. Ke kolo ko mfinangani zaku bamene baka kimbevo kisambukilanga. Elo, e mioyo mu vonza se mina. Adieyi ovanga? Ka lukatikisu ko, avo dilendakana tina otina muna zunga kiakina. Kansi kana ovanga wo otokana ye kiuvu eki: ‘Nga mono mpe nsambukidi e kimbevo kiaki?’

² Ediadi i diau dibwanga muna nsambila zaluvunu. O Nkand’a Nzambi ulonganga vo nsambila zazi zasambukila malongi ye mavangu mambi. (2 Korinto 6:17) Muna kuma kiaki diamfunu mu vaika muna “Babele Anene,” ina vo kintwadi kia nsambila zawonso zaluvunu. (Lusengomono 18:2, 4) Nga wavaika mo kala? Kele vo i wau, dialusanisinu kikilu. Kansi mayingi mevavwanga muna vaika mu nsambila zaluvunu. Diamfunu mu kiyuvula: ‘Nga ngina ye yak’e lekwa ya nsambil’a luvunu?’ Tala yaka e nona.

3. (a) O Nkand’a Nzambi adieyi kelonganga mu kuma kia sambila teke? Ekuma dilenda kadila diampasi kw’akaka mu tambulwila nyindu a Nzambi mu kuma kiaki? (b) Aweyi ofwete vanga konso lekwa una kiau kina vo kia nsambila zaluvunu?

³ Akaka teke yovo sinsu ya nsambila belundanga muna nzo zau. Ongeye mpe nga una ye teke muna nzo aku? Avo i wau, nanga oyindula vo dianzenza yovo diambi muna sambila Nzambi kondwa lusadisu lwa teke. Nanga se mvu miayingi osadilanga e teke yayi. Kansi, o Nzambi osonganga e mpila kafwete sambilwa. O Nkand’a Nzambi ulonganga vo Nzambi ke zolanga ko vo twasadila teke muna kunsambila. (Tanga Luvaiku 20:4, 5; Nkunga 115:4-8; Yesaya 42:8; 1 Yoane 5:21) Muna kuma kiaki, muna sikila muna nsambila aludi fwasa lekwa yawonso ya nsambila zaluvunu. Ediadi disonganga vo ofwete yo badikilanga nze una kebadikilanga yo Yave vo “yangemi.”—Nsiku 27:15.

4. (a) Aweyi tuzayidi vo dia uzowa dia sambila akulu? (b)  Ekuma Yave kakanikina nkangu andi wayambula sadila e mpandu?

⁴ Sambila akulu i vangu diakaka mpe ditoma sadilwanga  muna nsambila zaluvunu. Akaka wau balembi zaya e ludi kia Nkand’a Nzambi, bakwikilanga vo amafwa moyo bena muna nza ya kimwanda ye balenda sadisa awana bena moyo yovo kubavanga mbi. Nanga ngeye mpe wakivananga emvimba muna vuvika akulu aku afwa. Kansi nze una walongoka muna Kapu kia 6 kia nkanda wau, amafwa ke bazeye diambu ko. Ikuma vo, o vava vovana yo mafwa dia uzowa. Konso nsangu owidi vo kwa azolwa aku afwa zitukidi, za nkwiya. Muna kuma kiaki, Yave wakanikina Aneyisaele bavenga e vangu diavava vovana yo mafwa yovo sadila vangu diakaka dia mpandu.—Tanga Nsiku 18:10-12.

5. Adieyi ofwete vanga kele vo mu buka ki’asambidi a teke ye akulu wakala?

⁵ Avo mu nsambila yisadilanga teke yovo sambila akulu wateka kala, adieyi ofwete vanga? Tanga yo toma fimpa sono yawonso ya Nkand’a Nzambi isonganga e mpila Nzambi kebadikilanga diambu diadi. Samba kwa Yave kimana wasikila muna nsambil’aludi yo lomba lusadisu wakala yo nyindu a Nzambi.—Yesaya 55:9.

6, 7. (a) O nkinzi a luwutuku lwa Yesu aweyi wakembelelwanga? Akristu antete nga bakembelanga mpe o nkinzi wau? (b) Aweyi nkinzi mia luwutuku miabadikilwanga muna tandu kia alongoki antete a Yesu?

⁶ E nsambil’a muntu ilenda yiviswa kwa nsambila zaluvunu muna landanga nkembo mia nza. Tala e nona kia lumbu kia luwutuku lwa Yesu. Mabundu mawonso meyikilwanga vo ma Kikristu mekembelanga e lumbu kiaki. Kansi kavena ye ziku ko kisonganga vo Akristu antete lumbu kia luwutuku lwa Yesu bakembelanga. O nkanda Sacred Origins of Profound Things uvovanga vo: “Muna 200 za mvu tuka luwutuku lwa Yesu, ke vakala muntu ko wazaya e lumbu kia luwutuku lwandi ye akete kaka bavavang’o zaya e lumbu kawutuka.”

 ⁷ Kana nkutu vo alongoki a Yesu bazaya e lumbu kina kawutuka, ke badi kio kembela ko. Ekuma? Ekuma kadi nze una uvovanga nkanda The Worled Book Encyclopedia Akristu antete “babadikilanga nkinzi mia luwutuku vo nkinzi mia zula.” O Nkand’a Nzambi nkinzi miole kaka mia luwutuku keyikanga. E nkinzi miami mia Ayadi wole ana ke basambilanga Yave ko. (Etuku 40:20; Maku 6:21) E nkinzi mia luwutuku miakembelelwanga mpe muna nsambila za nzambi za zula. Kasikil’owu, esi Roma bakembelanga nkinzi wa luwutuku lwa nzambi Diana kina kia 24 kia ngonde ya Mayu. Muna mvu mialanda, bayantika kembela luwutuku lwa Apollo wa nzambi a ntangwa. Muna kuma kiaki, nkinzi mia luwutuku mia esi zula ke mia Akristu ko.

8. Sasila e mpila nkinzi mia luwutuku minina e ngwizani ye mpandu.

⁸ Vena mpe ye kuma kiakaka Akristu antete ke bakembelanga nkinzi wa luwutuku lwa Yesu ko. Alongoki a Yesu bazayanga wo vo okembela nkinzi mia luwutuku ngwizani diakala ye mpandu. Kasikil’owu, o nkanda The Lore of Birthdays (A Doutrina dos Aniversários Natalícios) uvovanga vo: Esi Ngerekia y’esi Roma kuna nz’ankulu bakwikilanga vo mwanda mosi wasadisanga e ngutuka ya konso muntu yo kuntanina muna zingu kiandi kiawonso. “O mwanda wau ngwizani ukalanga ye nzambi a lumbu kia luwutuku lwa konso muntu.” Kieleka, o Yave kalendi yangalala ko vo nkinzi a luwutuku lwa Yesu wakala ngwizani ye mpandu. (Yesaya 65:11, 12) Ozevo, ekuma e nkinzi wa luwutuku lwa Yesu ukembelelwanga kwa wantu ayingi?

9. E lumbu kia 25 kia ngonde ya Desemba aweyi kiayantikila kembelwa se lumbu kia luwutuku lwa Yesu?

⁹ Mvu miayingi miavioka tuka lufwa lwa Yesu o wantu i bosi bayantika o kembela lumbu kia luwutuku lwandi kina kia 25 kia ngonde ya Desemba. Kansi, Yesu  kawutuka mu ngonde yayi ko, mu ngonde ya Okotoba kawutuka. * Aweyi kiasolelwa lumbu kia 25 kia ngonde ya Desemba? Wantu akaka bayikilwanga vo Akristu “bazola vo e lumbu kia luwutuku lwa Yesu kiakala betela ye nkinzi wa esi Roma wa mpaik’a ntangwa.” (The New Encyclopædia Britannica) Muna nsungi a mvula, vava mwini ke utoma bayanga ko, esi zula bakembelelanga nkinzi a ntangwa kimana kavaikisa mwini. E lumbu kia 25 kia ngonde ya Desemba i kiau bayindulanga vo i lumbu e ntangwa kayantikanga vaikisa mwini. Muna vava vilula ntima mia wantu a zula, mfumu za mabundu babaka nzengo za kitula nkinzi wau se “Nkinzi wa Luwutuku lwa Yesu.” *

10. Muna mvu miavioka, ekuma wantu akaka ke bakembelanga e lumbu kia luwutuku lwa Yesu ko?

¹⁰ Se tuka kolo, diazayakana vo e nkinzi wa lumbu kia luwutuku lwa Yesu ke watuka mu Nkand’a Nzambi ko, esi zula bayantika wo. Muna kuma kiaki, muna tandu kia 17 dia nkama a mvu e lumbu kia luwutuku lwa Yesu ke kiakembelwanga diaka ko kuna Inglaterra ye muna zunga yakaka ya Amerika. Konso muntu walembi kwendanga ku salu muna lumbu kia nkinzi wa luwutuku lwa Yesu watumbwanga. Kansi e diadi ke diavanga ntangw’ayingi ko, bavutukila diaka mavangu mankulu ma kisi  nsi yo kudikila mpe mavangu makaka mampa. E lumbu kia luwutuku lwa Yesu kiakituka diaka se nkinzi wamfunu kw’awonso. Kiaki i kuma wakitukila se nkinzi ampwena muna nsi zayingi. Mu kuma kia ngwizani una e nkinzi wau ye nsambila zaluvunu, awana bazolele yangidika Nzambi ke bafwete kembela e lumbu kia luwutuku lwa Yesu ko yovo konso nkinzi una y’etuku muna nsambila za esi zula. *

11. Ekuma wantu akaka bekembelanga nkinzi mia nsi? Kansi nkia diambu tufwete sianga va fulu kiantete?

¹¹ Akaka bekwikilanga dio vo e lumbu kia luwutuku lwa Yesu ye nkinzi miakaka esi zula bayantika mio, kansi bevovanga vo ke diambi kwandi ko muna kembela mio. Dialudi vo, wantu ayingi ke beyindulanga diambu dia nsambila zaluvunu ko ekolo bekembelanga nkinzi miami. E nkinzi miami mivananga mpe elau kwa yitu mu kala va fulu kimosi. Nga i wau mpe oyindulanga? Avo i wau, diambu dia zola yitu yaku dikusimbanga muna sikila muna nsambila aludi. Zaya dio vo Yave w’etuku dia zingu kia nzo, ozolele vo wakala ye ngwizani ambote ye yitu yaku. (Efeso 3:14, 15) Olenda siamisa ngwizani yayi muna mpila iyangidikanga Nzambi. Muna kuma kia mambu tufwete sianga va fulu kiantete, Paulu wa ntumwa wasoneka vo: ‘Nufimpanga nwazay’owu utondakananga, kwa Yave.’—Efeso 5:10.

12. Yika e nona kisonganga ekuma ka tufwete kembelanga nkinzi mina y’etuku diambi ko.

¹² Nanga olenda yindula vo etuku dia nkinzi miami ke kiau ko i kuma kikembelelwanga e nkinzi miami o unu. Nga ozaya etuku dia nkinzi miami mfunu kikilu dina? Elo! Muna bong’e nona: Yindula vo omwene bundu kia dia vana maza ma mvindu. Nga diangangu mu dia kio? Kieleka vo ve! Kadi  va fulu kia mvindu kina. Nze i bundu kiaki, e nkinzi miami mimonekanga vo miambote, kansi va fulu kiambi miatuka. Muna sikila muna nsambil’aludi, tufwete kala yo nyindu nze Yesaya wa ngunza ona wavovesa asambidi aludi vo: “Ke nuviakana lekwa kiafunzuka ko.”—Yesaya 52:11.

13. Nkia ntonta zilenda kubwila avo kukembelanga nkinzi mia nza ko?

¹³ Avo obakidi nzengo zalembi kembela nkinzi mia nza olenda tontwa. Kasikil’owu, akundi aku a salu balenda yuvula ekuma olembi kembelanga e lumbu yakaka ya vundu kuna salu. Adieyi ovanga avo muntu uvene lukau muna lumbu kia nkinzi wa luwutuku lwa Yesu? Nga diambi mu tambula lukau lwalu? Adieyi ovanga kele vo nkaz’aku ke kwikilanga mana okwikilanga ko? Aweyi olenda zayila vo wan’aku ke bekendalalanga ko muna lembi kembela nkinzi mia nza?

14, 15. Adieyi olenda vanga kele vo muntu ukaisi vo nkinzi ambote yovo uvene lukau muna lumbu kia nkinzi?

¹⁴ Umbakuzi uvavwanga muna zaya mpila ya tadila diambu diadi. Kele vo muntu ona kazeye ko ukaisi vo nkinzi ambote, olenda kumvutula kaka matondo. Kansi kele vo otomene kunzaya yovo fulu kimosi nusadilanga, ofwete mokena yandi ye ndekwa zawonso. O Nkand’a Nzambi ulukisanga vo: “E mpov’eno yangemb’e lumbu yawonso, yasiw’o mungwa, nwazay’e mputula nufwete vutula konso muntu.” (Kolosai 4:6) Keba walembi veza akaka. Kansi muna ndekwa zawonso unsasila lukwikilu lwaku. Toma kunsasila vo ongeye kumenganga nkinzi ye tukau ko, kansi okala muna nkinzi wau mu ntangwa yakaka.

¹⁵ Adieyi olenda vanga kele vo muntu ozolele kuvana lukau? Ofwete zaya ekuma kevaninanga lo. Nanga olenda kumvovesa vo: “Nzeye wo vo ongeye kukembelanga nkinzi wau ko. Kansi, nzolele kuvana má kiaki.” Muna diadi ofwete  zaya vo otambula lukau lwalu muna ntangwa yayina ke diau adimosi ko yo kembela nkinzi. Kele vo muntu uvene lukau kazeye mana okwikilanga ko, olenda kunzayisa vo kukembelanga nkinzi wau ko. Ediadi dilenda sadisa muna kunsasila vo kulendi tambula diaka lukau ko mu lumbu kia nkinzi. Kuna diak’e sambu, ke diangangu ko dia tambula lukau kele vo ona ovene lo una ye kani dia tonta lukwikilu luaku.

16. Nkia mpila olenda kadila ye ndekwa mu mambu ma nkinzi?

¹⁶ Adieyi olenda vanga kele vo yitu yaku mindembi kwikila? Kala mpe ye ndekwa. Ke dina mfunu ko dia tantana ye yitu yaku mu kuma kia nkinzi bazolele kembela. Nze una oyangalelanga vo bazitisa e ngindu zaku, ngeye mpe ofwete zitisa luzolo lwau lwa kuyisolela. (Tanga Matai 7:12.) Venga konso evangu dilenda kufila mu kembela nkinzi. Kala ye umbakuzi mu mambu makaka. Vanganga mawonso omwene vo ke metokanesa ntona zaku ko.—Tanga 1 Timoteo 1:18, 19.

17. Aweyi olenda sadisila wan’aku kimana balembi kendalalanga vava akaka bekembelanga nkinzi mia nza?

¹⁷ Adieyi olenda vanga kimana wan’aku balembi kendalala mu kuma kia lembi kembela e nkinzi ke mina ngwizani ko ye nsiku mia Nkand’a Nzambi? Ediadi dina muna mana ovanganga muna lumbu yakaka ya mvu. Akaka bekubikanga e ntangwa mu vana tukau kwa wan’au. Ovaulanga e ntangwa yafwana mu kala yau vamosi i lukau lusundidi o mfunu olenda vana kwa wan’aku.

18. Kwendanga muna tukutakanu aweyi dilenda kusadisila mu sikila muna nsambil’a ludi?

¹⁸ Muna yangidika Nzambi, ofwete tina nsambil’a luvunu yo sikila muna nsambila aludi. Nkia mambu mevavwanga muna sikila mu nsambil’aludi? Nkand’a Nzambi uvovanga  vo: “Mbula twabadikaziana mpe twapalanina muna zola yo mavangu mambote; ke tuvunz’o lungana ko, nze fu kia wantu akaka, tuwonzaziana kaka; yo siamisa wo o vanga, wau tumwene vo e lumbu se kifinamene.” (Ayibere 10:24, 25) Tukutakunu twa Akristu i ntangw’a kiese muna sambila Nzambi mu mpila ina ketondanga. (Nkunga 22:22; 122:1) Muna tukutakanu twatu, Akristu ‘befiaulwisanga muntu yo nkw’andi.’—Roma 1:12.

19. Ekuma dinina o mfunu mu samunanga kw’akaka mana olongokanga muna Nkand’a Nzambi?

¹⁹ E mpila yakaka olenda sikidila muna nsambil’aludi i samunanga kw’akaka mana olongokanga ye Mbangi za Yave muna Nkand’a Nzambi. Wantu ayingi ‘bekendalalanga’ mu kuma kia mambu mawonso mambi mevangamanga ova ntoto o unu. (Yezekele 9:4) Nanga ozeye akaka muna wantu awaya. Ekuma olembi kubazayisila e nsilu mia Nkand’a Nzambi mu kuma kia kusentu? Muna kalanga entwadi ye Akristu akieleka yo samunanga e ludi kia Nkand’a Nzambi kina olongokanga kw’akaka, o luzolo lwa landa konso vangu dia nsambila ya luvunu dina muna ntim’aku divila malembe malembe. Avo osikidi muna nsambil’aludi, kala ye ziku vo oyangalala kikilu yo tambula nsambu zayingi.—Malaki 3:10.