1-2. a) Mu bungu dia nti tulembo yitukuku mu ntangu yi tubwabanaka na ntontolo? b) Nti tuzonzela mu timoko ti?

 BU TWENA kanda dia Yehova, ka tuyitukuku’â ko mu ntangu yi tubwabanaka na ntontolo. Mbo tubakulaka misamu emi mi tâka Bibila: ‘Mpasi zazingi tufweti tambula mu kota mu Timfumu tia Nzambi.’ (Bis. 14:22) Mpe tuzebi ti misamu mieto miakaka ka mitomo’â wa ko tala ti ka tukotele’â mu nza ya môna ya Nzambi ko kulembo sâla lufwa, bidilu na mpasi.—Nza. 21:4.

² Yehova ka tukengerelaka mu ntontolo zazansoni ko. Kâ mbo katubakisaka mu korela zo. Taleno misamu miatâ ntumwa Paulo kwe Bakristo ba ku Rome. Ku mbatukulu watangumuna ntontolo zi beri bwabanaka yandi na mpangi zakaka. Ha manima watsoneka ti: ‘Mbo tutomo nungaka, mu nzila ya wô watuzolo.’ (Rom. 8:35-37) Wuzololo tâ ti Yehova lendi sa ti talenda ni bu sa ti musamu wa mpasi tuta bwabana na wo. Tataleno bwe Yehova kabakisila Yozefe mu lenda mpe ka bwe kalendi tu bakisila.

3. Ntia nsobolo ya tâ-pulukusu yayizi tula mu luzingu lwa Yozefe?

³ Yakobe wazabikisa ti mwana’andi Yozefe wa keri tomo zoloko. (Mba. 37:3, 4) Musamu wo wanata bala ba kula ba Yakobe mu sila Yozefe timbanda. Bu bayizi bâ na lenda, bateka Yozefe kwe bisi-Madiane beri bitê bia nkari. Bitê bia nkari  bio bianata Yozefe mala mpe biavutu mu teka ku Ezipte—kwe Putifare weri mfumu ya bantu beri kêlaka Farao. Diangana luzingu lwa Yozefe lwasoba mu tâ-pulukusu; yandi weri mwana wu beri tomo zoloko kwe tata’andi, wayizi bâ ngamba ya Musi-Ezipte.—Mba. 39:1.

4. Ntia misamu milendi tu turila milendi bâ ntiana mio miaturila Yozefe?

⁴ Bibila mbo ditâka ti “misamu mia mbi bantu babansoni miturilaka.” (Ekl. 9:11, Bible en français courant) Ntangu zakaka mbo tubwabanaka na ntontolo ‘zaturila bantu bakaka’—wuzololo tâ, misamu mi bwabanaka na bantu babansoni. (1 Kor. 10:13) Peleko tulendi mona mpasi mu bungu ti Milongoki mia Yezu twena. Mu tifwani, balendi tu sehesela, tu telamana peleko balendi tu kwamisa mu bungu dia timinu tieto. (2 Tim. 3:12) Kâ musamu ni musamu wu lendi bwabana na wo, Yehova lendi ku bakisa mu lenda peleko mu nunga. Ngano bwe kasila wo mu bungu dia Yozefe?

5. Ngano Putifare nti kayizi bakula mu mpila yeri lendelaka Yozefe misamu? (Mbatukulu 39:2-6)

⁵ Tanga Mbatukulu 39:2-6. Putifare wamona ti Yozefe mayela meri nandi mpe bubote keri salaka. Wazaba mpe ka nti bieri saka ti Yozefe kabâ bo. Putifare wamona ti “Yehova na [Yozefe] keri mpe Yehova mbo keri lungisaka misamu miamiansoni mi keri yirikaka.” b Buna, Musi-Ezipte wo wayizi noma Yozefe tibakisi tiandi. Wamutûla mpe mfumu ya nzo’andi yayansoni. Ntia ndandu zamoneka? Putifare wayizi vwama.

6. Ngano Yozefe bwe kaketi mona mu bungu dia misamu mieri mu turilaka?

⁶ Yela’eti mu bakula mabanza ma Yozefe. Nti bieri nandi nsatu yôka bima biabiansoni? Ngano weri nandi Putifare kamumona mpe kamusenda? Bu tutomo tala, Yozefe weri nandi bamuhana timpwanza ngatu kakâla kwe tata’andi. Diangana, ntono madema meri nandi mu nzo ya Putifare, Yozefe ngamba kwa yeri yafweti tumamana mfumu yeri lembo sarilaka Yehova. Yehova ka sa ko ti Putifare kayambula Yozefe. Mpe misamu mia Yozefe mbo miaketi vutu kwizi tomo beba.

7. Mu ntia mpila misamu mia Yozefe mieri tatamanaka mu beba? (Mbatukulu 39:14, 15)

⁷ Ntiana bu bazonzelaka wo mu tikapu tia 39 tia buku dia mbatukulu, mukento wa Putifare wabatika mu zolo Yozefe mpe wabatika mu mu lenga. Ntangu zazansoni, Yozefe mbo keri kalaka misamu miandi. Ku nsuka, wayizi baka nkesi mpe wakwikisila Yozefe ti nitu keri dingaka mu vukasa nandi mu ngolo. (Tanga Mbatukulu 39:14, 15.) Putifare bu kawâ musamu wo, watûla Yozefe ku boloko, ku kayôkesela mvula zazingi. (Mba. 39:19, 20) Ngano boloko diango bwe dieri? Ntelo ya Hebre ya sarila Yozefe mu bungu dia boloko yilendi zolo zonzela mpe “bulu,” peleko “bulu dia mamba.” Ntelo yo mbo yimonekesaka ti kampe mpimpa yeri mûna mpe ka vutu’â sâla na vuvu ko. (Mba. 40:15, note.) Mpe, Bibila mbo dizabikisaka ti ntangu yeri kô malu ma Yozefe bakanga mo, mpe ntingu’andi bakanga yo mu bisengo. (Mik. 105:17, 18) Misamu mia Yozefe ni beba kwa mieri bebaka. Yandi weri ngamba yi beri silaka mutima bayizi mu tûla mu boloko.

8. Ni bu sa ti misamu ni beba kwa misimbiri, ntia lukwikulu lulendi bâ neto?

⁸ Ngano nge weka bwabana na musamu weri tatamanaka mu beba ntono tusambulu twaku? Musamu wo wulendi tula. Yehova ka tu kengerelaka mu misamu miamiansoni mia mbi ko mu nza yi yi yâlaka Satana. (1 Za 5:19) Kâ, lendi bâ na lukwikulu elu: Misamu mi ta bwabana na mio Yehova mia kazebi mpe nge kafwilaka tiari. (Mat. 10:29-31; 1 Pi. 5:6, 7) Mpe, watukanisina ti: “Kani kabwe, ka nikubika ko, kani kabwe ka nikuyambirika ko.” (Ebr. 13:5) Yehova lendi ku bakisa mu korela ni bu sa ti mu ntangu yi lembo vutu zabaka ka bwe sa. Tataleno ka bwe musamu wo walungana mu tinsamu tia Yozefe.

9. Nti bisongelaka ti Yehova na Yozefe keri bu kabâ ku boloko? (Mbatukulu 39:21-23)

⁹ Tanga Mbatukulu 39:21-23. Ni bu sa ti bu keri monaka mpasi ku boloko, Yehova wasa ti Yozefe kalenda misamu mi keri yirikaka. Mu bwe? Ha manima ma bilumbu, mfumu yeri ba kêlaka yayizi bâ na lukwikulu mpe na buzitu mu Yozefe, ntiana kwa bweri wa silaka Putifare mu ntama. Ha manima, mfumu yo yahana Yozefe dema dia kipa bantu bakaka beri mu boloko. Bibila mbo ditâka ti: ‘Mfumu ya boloko ka yeri’â vutu talaka tima ko mu bio biabiansoni bieri ha moko [ma Yozefe].’ Buna, Yozefe wayizi bâ na tisalu tieri butaka mbutu. Ntia nsobolo ya nzitukulu! Mu bwe muntu weri ku boloko, mpe wu bakwikisila ti wadinga mu vukasa nitu mu ngolo na mukento wa mfumu yeri salaka ku nzo ya mfundusu, waketi kwizi bêla na madema ma mpila yo? Mbangululu yimosi kwa ye kô. Ntiana bu tâka wo Mbatukulu 39:23, ‘Yehova ni keri na Yozefe, ni Yehova mpe weri lungisaka mi keri yirikaka.’

10. Bangula ka ntia musamu waketi sa ti Yozefe kamona ti keri’â lendaka ko.

¹⁰ Vutu’eti yêla mu bakula mabanza ma Yozefe. Ngano benzi ti mbo keri monaka ti walenda misamu miamiansoni mi keri yirikaka bu bamana mu hunisina misamu, mpe bu bamutula ku boloko? Ngano Yozefe nti keri zoloko yôka miamiansoni? Ngano weri nandi kamoneka muntu wa mbote ha meso ma mfumu ya boloko? Yôka mio miamiansoni, Yozefe weri nandi bamuhana mpemba mpe kabaka timpwanza. Walomba kwe muntu wakaka weri ku boloko wu baketi dukisa, kamuzonzela kwe Farao ngatu bamudukisa mpe ku boloko dio dia mbi. (Mba. 40:14) Kâ, bakala dio ka kulu’â zonzela Yozefe kwe Farao ko bu kaduka. Buna, Yozefe wavutu yôkesa mvula zole ku boloko dio. (Mba. 40:23; 41:1,  14) Kâ Yehova watatamana mu lungisa misamu mi keri yirikaka. Mu bwe?

11. Ntia lenda dia nzitukulu Yehova kahana kwe Yozefe, mpe musamu wo bwe wabakisila mu lungisa makani ma Nzambi?

¹¹ Yozefe bu keri ku boloko, Yehova wasa ti mutinu wa Ezipte kabaka ndozi za nzitukulu. Farao mbo keri dingaka mu zaba mbangululu ya ndozi zo. Bu kayizi wâ ti Yozefe lenda dieri nandi dia bangula ndozi, watambika bantu benda bamubonga ku boloko. Na lubakusu lwa Yehova Yozefe wabangula ndozi zo, mpe Farao wayituku mu malongi ma mbote ma mu hana Yozefe. Bu kamona ti Yehova na mwana bakala wo keri, Farao wanoma Yozefe mu bâ muntu weri kipaka bidia bia Ezipte ya mukaka. (Mba. 41:38, 41-44) Ha manima, nsatu ya yinene yayizi kota ku Ezipte na ku Kana kweri bêlaka kanda dia Yozefe. Yozefe wayizi bâ na lenda dia vukisa kanda diandi, buna, wayizi kengerela kanda diaketi butukila Masiya.

12. Mu ntia mpila Yehova kasila ti Yozefe kalenda misamu miamiansoni mi keri yirikaka?

¹² Banza’eti misamu mia nzitukulu miatula mu luzingu lwa Yozefe. Nani wasa ti Putifare kabatika mu kwikila Yozefe, yandi weri kwa ngamba? Nani watuma mfumu ya boloko mu hana madema kwe Yozefe, yandi weri kwa muntu weri ku boloko? Nani wahana ndozi za nzitukulu kwe Farao, mpe nani wahana lenda dia bangula ndozi kwe Yozefe? Nani watuma Farao mu noma Yozefe mu bâ muntu weri kipaka bidia bia Ezipte? (Mba. 45:5) Diangana, ni Yehova weri saka ti Yozefe kalenda misamu miamiansoni mi keri yirikaka. Ni bu sa ti bayaya ba Yozefe bayêla mu mu honda, Yehova wasobesa misamu mu mpila yaketi lungisa makani mandi.

13. Ngano Yehova mbo kakabakasaka misamu miamiansoni mia mbi milendi tu turila? Bangula.

¹³ Nti tuta longoka mu tinsamu tia Yozefe? Ngano Yehova mbo kakabakasaka misamu miamiansoni mia mbi milendi tu turila? Ngano ni Yandi bâka ku manima ma misamu miamiansoni mituturilaka mu bungu ti kani die kô kazololo mu lungisa? Kâni, Bibila ka ditâka bo ko. (Ekl. 8:9; 9:11) Kâ, musamu ewu tuzebi: Bu tubwabanaka na musamu wa mpasi, Yehova wa kazabaka, mpe mbila  zi tumutâka mu lomba lubakusu za kawâka. (Mik. 34:15; 55:22; Iza. 59:1) Wuyôkele mfunu, Yehova lendi tu bakisa mu musamu wa mpasi mu mpila ya mbote. Mu bwe?

14. Ngano Yehova bwe katubakisilaka mu ntangu za mpasi?

¹⁴ Yehova mbo katubakisaka bu katuyikaka ngolo na bu katutindisaka, vula-vula mu ntangu yafwanakana. (2 Kor. 1:3, 4) Musamu ni wo waturila mpangi mosi yibâka ku Turkménistan ye na nkumbu Eziz. Bamuzengela boloko dia mvula zole mu bungu dia timinu tiandi. Têle ti: “Lumbu tia batika ntontolo zani, mu pari, mpangi mosi yakunsongela verse ya Izaya 30:15, yitâka ti: ‘Ngolo zeno ni mu tatamana mu bâ ba dzuna na mu bâ na lukwikulu.’ Ntangu zazansoni, verse yo mbo yeri kumbakisaka mu bâ mu tidzunu na mu sikirila Yehova mu misamu miamiansoni. Dimbitila mu verse yo kwakumbakisa ntangu zazansoni zi ndieri ku boloko.” Ngano lendi bambuka ntangu Yehova yi kakubakisa bu kakuyika ngolo na bu kakutindisa mu ntangu yafwanakana?

15-16. Nti longokele mu tifwani tia Tori?

¹⁵ Vula-vula, ha manima ma musamu wa mpasi kwa tukwizi bakulaka ka bwe Yehova katubakisilaka mu korela musamu wo. Mpangi ya yikento ye na nkumbu Tori wayizi bakula ti musamu wo wa matieleka wena. Mwana’andi, Mason, wakwamusu mu kansere tûka mvula 6 mpe wayizi fwa. Diangana, Tori watomo bâ mu tiari. Watâ ti: “Ka ndieri’â banzaka ko ti mbo kwaketi bâ musamu wa mpasi yôka wo wu nabwabana na wo mu bumama bwani.” Vutulu tâ ti: “Lukwikulu lwe nani ti bibuti biakaka mbo bisingasa ti mona mwana‘aku mu mpasi nguria mpasi wusaka yôka mpasi zilendi mona nge beni.”

 ¹⁶ Ni bu sa ti musamu wa nguria wa mpasi wamuturila, Tori wayizi dimbitila mu mpila Yehova yi kamubakisila mu korela malari ma mwana’andi. Têle ti: “Bu nibanzaka mpila ya yôkela misamu, mbo nimonaka koko kwa Yehova mu ntangu yeri bêlaka mwana’ani. Mu tifwani, mu ntangu Mason yi keri bâka nguria wa fwatika mu bwana bantu, mpangi mbo zeri yôkesaka heure zole mu kaminio mu tu nata ku lupitalu. Muntu kwa weri vulu bâka mu salle d’attente mpe weri wa kubama mu tu bakisa. Mpe, nsatu zeto za tinsuni za beri kipaka. Ni bu sa ti mu ntangu ya nguria ya mpasi, ka tweri’â kondoko bima bieri neto nsatu ko.” Yehova wahana kwe Tori na kwe Mason bima bieri nawu nsatu mu korela.—Tala kaku tie na mutu-diambu “ Yehova watuhana bima biabiansoni bieri neto nsatu..”

17-18. Nti bitubakisa mu zaba na mu tonda mu bungu dia lubakusu lu hanaka Yehova mu ntangu ya mpasi? (Mikunga 40:5)

¹⁷ Tanga Mikunga 40:5. Kani dia muntu wunakaka mongo ni mu tula ha zulu mongo. Kâ, mbuka zazingi ze ha zulu mongo zi kalendi kangamana mu tomo tala na nsayi yayansoni. Mpila mosi mpe, vulu bongaka ntangu ya kangama na ya dimbitila mu mpila Yehova yi kakubakisilaka mu lenda, ni bu sa ti mu ntangu yi korelaka mpasi. Ku nsuka ya bilumbu biabiansoni, tiyula: ‘Ngano bwe mwinini tusakumunu twa Yehova lumbu ti? Ni bu sa ti musamu’ani ka weka’eti wa ko, ngano bwe Yehova kata kumbakisila mu korela?’ Tomo dimbitila tala ti lendi bakula misamu mia yirika Yehova mu ku bakisa.

¹⁸ Wa matieleka, lendi sambila ngatu musamu wa mpasi wawa. Ka wena musamu wa mbi ko. (Flp. 4:6) Kâ tufweti monaka mpe tusakumunu tu tu hanaka Yehova mu ntangu yo. Yehova watukanisina ti mbo katuyika ngolo, mpe mbo katubakisa mu korela. Buna, ntangu zazansoni tondaka mu bungu ti Yehova nge kayikaka ngolo. Bu sila bo, mbo mona ti Yehova nge kata bakisa mu lenda, ni bu sa ti mu ntangu ya mpasi, ntiana kwa bu kasa mu bungu dia Yozefe.—Mba. 41:51, 52.