Bu tutomo tala, ngwilu ya verse yo ka yena bo ko. Kâ, mbo yizonzelaka muntu wo wuvulu bwilaka misamu mia mpasi mpe wukorelaka mio.

Tataluzuleno verse yitekele na yita landa Bingana 24:16: “Mu mbi’aku kusandi ti wabâ kuba ha nzo ya muntu wa sungama; kumwangasandi tibuka tiandi tia humina. Muntu wa sungama wulendi bwa mbala nsambwari, kâ mbo wutelama; munkwa-mbi mbo katâ kuba mu bungu dia misamu mia mpasi. Tala ti mbeni’aku yibwiri, kumonandi nsayi, mpe tala ti yitêle kuba, mutima’aku ka wubândi mu nsayi.”​—Bin. 24:15-17.

Bantu bakaka mbo babanzaka ti verse 16 mbo yitarilaka bantu babwaka mu masumu, ha manima basobaka mabanza mpe bavutu bâka na tindiku tia mbote na Nzambi. Mu tifwani mfumu zole za mabundu ku Angleterre zatsoneka ti bisamuni bia mu ntama na bia lumbu ti biabangula verse yi mu mpila yo. Mfumu zo zavutu tâ ti mabanza ma mpila yo mazololo tâ ti “muntu wa mbote wulendi bwa mu masumu ma manene kâ kani kabwe, luzolo lwandi mu Nzambi ka luwa ko, mpe ntangu zazansoni mbo wutelama bu wusoba mabanza.” Mabanza ma mpila yo malendi tâ nsayi kwe muntu wuta lembo zolo mu sarila ngolo mu telamana masumu. Lendi kwizi banza ti ni bu kasa kwa masumu mbala zazingi, ntangu zazansoni Nzambi mbo kamulemvokela.

Kâ, verse 16 ka yitâka bo ko.

Ntelo ya Hebre yi babangula mu “bwa” na mu “yibwiri” mu verse 16 na 17 balendi ya sarila mu mpila zazingi. Yilendi zonzela nkatika tibwa. Mu tifwani, ngombe yibwiri mu nzila, muntu wubwiri ku zulu muluri peleko tari dibwiri ha mutoto. (Lub. 22:4, 8; Amo. 9:9) Kâ, ntelo yo yilendi bâ mpe na nsasa yakaka, ntiana mu verse yita landa: “Buderede bwa muntu wa kwikama mbo busungikaka nzila’andi; kâ munkwa-mbi, yandi, mbo kabwa mu bungu dia mbi’andi.”​—Mik. 37:23, 24; Bin. 11:5; 13:17; 17:20.

Kâ, tataleno musamu watâ Profesere Edward Hayes Plumptre: “Ntelo ya Hebre ya [“bwa”] kani kabwe ka basarilaka yo ko mu zonzela bwa mu masumu.” Muntu wakaka wa mayela mbo wubangulaka verse 16 mu mpila eyi: “Ka wena salu ko mu niekona kanda dia Nzambi mu bungu ti ntangu zazansoni mbo dilenda, kâ bankwa-mbi ka balenda ko!”

Buna, misamu miamiansoni mia mita songela ti Bingana 24:16 ka yizonzelaka sumuka ko, kâ misamu peleko mpasi za luzingu zivulu tu turilaka. Mu nza yi ya mbi, muntu wa sungama wulendi telamana timbevo peleko misamu miakaka. Guvernema mpe yilendi mu natina nkwamusu za ngolo mu bungu dia timinu tiandi. Kâ, lendi bâ na lukwikulu ti Nzambi ni Tibakisi tiandi mpe mbo kamubakisa mu telamana misamu mio, na mu lenda. Tiyula: ‘Ngano ka nimonaka ko ti misamu toma kwa mivulu tomaka mu bungu dia bisari bia Nzambi?’ Mu bungu dia nti? Lukwikulu lwe neto ti “Yehova mbo kabakisaka bô babansoni babwaka mpe mbo kavumbulaka bô babansoni bê ba kondama.”​—Mik. 41:1-3; 145:14-19.

“Bantu ba sungama” ka bena mu nsayi ko mu bungu ti bakaka misamu mie nawu. Kâ mu nsayi bena mu bungu ti bazebi ti misamu “mbo mitoma mu bungu dia bô batînaka Nzambi, mu bungu ti Yandi batînaka.”​—Ekl. 8:11-13; Yobe 31:3-6; Mik. 27:5, 6.