1. Pi Daudi bbai, ko kana njakpa ká ka ndima dhu ngba lo ndima tso?

KO KRɄ adi riji koe ngoi na maisha nǎ. Ko kana ddikpa le ro ma nzɨddi adi riji ndi thí e njedha na ri. Ro nja saa na, ko thí adi njedha ba. Føridza lodho Yova dzá njí dhi kpa kana njakpa adi ngadhu Pi Daudi dhungʉeri Yova tso naribbai: “Ma ká ka mae njedha na ma thí na ngba nga djo kpø, mae nzadha bbʉ le thí dho nalo na ma thí na krʉ dyi ro?”​—Zb. 13:2.

2. I lo nǎ ká ko si ngba lo chu?

² Ni mai nja saa na ko thí adi njedha ba ro, ko ka ko nji nalo kʉ ni nzɨ ko thí ba njedha ró. I lo nǎ ko si loti njedha adi bbʉ ko dho nalo ro djo. Ko si loti 6 ko ka ko nji nalo djo, ndiro nzɨ ko ronga tata kpakpalo tsoro ko hwini ná saa na ro.

3. Ko ká adi hwini ngba kpakpalo tso ró, ndirigoti ko ká ka ko cho fø kpakpalo tso ddi?

³ Ko thí dho ka ndi bbʉ njedha nalo kʉ bí, ro ri tso ro nzá ka ndi choni ko dho ri. Lorojina, ko nzá ka ko cho nyǒ ro dzì dji nari ma, ru ro dzì dji nari ma, ndirigoti dza ro dzì dji krʉ cho ro nari tso ro ri; ndirigoti ko nzá ka ko cho ko lai njí dhi kpa ma, ko lai darasa nǎ ná kpa ma, ko tsú mbudha na nari tso ro ri. Ko nzá ka ko cho ko lai nja nrŭ nji ná chelo tso ro ri. Ko ka ko bani fø kpakpalo na dhonalo kʉ, ko di na ná nrŭ kʉ nzɨ njí nji Biblia nǎ shauri  na ná nrŭ. Godhe, Stani i dz’ dzá mungu churi nari kʉ, nja nrŭ ka ndi bbari “i dz’ djó le nanga d’o nalo” cho le ronga tso Yova dho le njí nji nari ro. (Mt. 13:22; 1 Yoh. 5:19) Ko nanga nzá fø lo ka ndi ke ri, dhonalo i dz’ djó nga lɨlɨ nrŭ nji ná chelo na!

4. Ri ká ka ndie ngba njati ko bba ko bani na nalo bbʉ njedha bbo ko thí dho ro?

⁴ Ko thí e njedha na bbo ro, ri ka ndi liri nzɨ ko ddinga nja kʉ nalo djo. Lorojina, njaro ko thí ka ndi ba njedha ko mbø ba kodhó lotso gba ná ngatsi nzɨ, inga ko kʉ dhe na, inga ko vi kodhó njí vi naridho. Ko ka koe njedha na dho na nja lo ki kʉ, ko di riddi mbudha kana kosi tøni Mungu dho chí nzɨ ro. Karr nga goti Stani dho njí nji ná kpa si lɨ ta Mungu dzá nrŭ tso ro, føridho ko ka koe njedha na dhonalo ko nzá chu ko ka si rinji ngba ma fø kpa si lɨ ta ko tso ro ná saa nari ri. Njaro ko ka ko dhuri ko tso, ‘Fø lo djo ma ngaddi nari ká kʉ che?’

5. Yesu ká ngʉ rine ndi pori ngba ke pongʉeri: “Nzɨ ni bba lo d’o ni nanga” ná saa na?

⁵ Ko chu Yesu pongʉe ndi unakpa dho nalo ngba: “Nzɨ ni bba lo d’o ni nanga.” (Mt. 6:25) Føri na mana ká kʉ ko nanga ka ndi d’o nalo ro kʉ nga? Ni! Anonga nari kʉ Yova dzá chí e njí nji ná kpa ngʉ adi bani kpakpalo na, ro Yova ungʉe kpatso u dhe. * (1 Fa. 19:4; Zb. 6:3) Yesu lingʉe ko kpakpa ndiro nzɨ ko bba lo ko nanga d’o nari cho ko ronga tso Mungu dho ko njí nji nari ró d’e. Ko thí e njedha na ná saa na, ká ko ka ko njiri ngba?​—Anja kisanduku “ Ri le ka le nji ná chu.”

6. Wafilipi 4:6, 7 ridho naribbai, addu ká ka ndi kó ko tsotso, njedha na ko thí e ro?

⁶ (1) Adi sala nji krʉ saa ró. Rie kpakpalo tsoro ni hwini ri ró, ni dho ringani ni nziri Yova kó ni tsotso. (1 Pe. 5:7) Yova ka ndi ngʉ nidhó sala goti, ke “Mungu dzá le jotso kodha krʉ ri djolú da nari” ke bbʉ ni dho nari chulú. (Azø Wafilipi 4:6, 7.) Fø ngoi Yova ka ndi bbʉ nidho ndidhó roho takatifu dzá kpakpanga chulú.​—Gal. 5:22.

7. Sala ko nji ná saa na, ká ko ka ko no ngba longa?

⁷ Sala ni nji ná saa na, ad’ra ni thí nǎ lo krʉ Yova dho. Adi nidhó lo ji nalo nganga d’ra ke dho. Ad’ra krʉ na ni kʉ ná kpakpalo ke dho, ndirigoti ngbaribbai ma ni ni mbu fø lo dho nari. Njati rie ngba ni ka ni si fø kpakpalo djolú ri ro, anziri ke tso ke bbʉ nyodyu ni dho ndirigoti kpakpanga maddi nja ni si na fø lo djolú d’e. Njati rie nzá djolú ni ka ni si nalo ri ró, anziri Yova bbʉ kpakpanga ni dho nja ni ve fø lo tso ve d’e. Ko di kodhó lo ji nalo nganga d’ra sala nǎ ró, ri ka ndie dhʉdhʉ ko nja ngbaribbai ma Yova kodhó sala goti ngʉ nari. Njati nidhó sala goti ngʉ tse nzá ma ró, nzɨ njeni sala njidha dho. Yova nzá jiri ko di sala nji kodhó lo ji nalo djo dhé ri, ro ke jiri ko di nganzi krʉ saa ro.​—Lu. 11:8-10.

8. Nidhó sala nǎ ká ni ka ni d’ra ngba lo?

⁸ Ni nanga d’o nalo ni d’ra Yova dho sala chulú ná saa na, adi mbai ni ka ni po dho nalo ma d’ra ddi. Rie kpakpalo tso ro ma ko ve ni ri ró, akodi ngaddi Yova nji ko dho na bblo lo djo. Ni ká ka ni njiri  ngba njati rie nzá ma ni chu ni ka ni po Yova dho nalo ri ró? Anonga nari kʉ njati ni pori ‘Ako ma tsotso!’ nari ma ró, Yova ka ndi rr nidhó sala’ rr dhé.​—2 Ny. 18:31; Ro. 8:26.

9. Koe do na ró, ká ko ka ko njiri ngba?

⁹ (2) Ali ni thí Yova dzá nyodyu djo, nga ni djo ri. Nabi Isaya dhó saa na, Yuda nǎ kpa na do tangʉe Asiria nǎ kpa jingʉe ndima ta lɨ kpa tso ro naridho. Kpa nzá jingʉe ndima ngʉ Asiria nǎ kpa dho nokpa ri naridho, kpa nengʉeri Wapagani ngʉe ná wamizri kó ndima tsotso. (Isa. 30:1, 2) Yova pongʉeri, kpa nji na fø lo nzá ka ndi bbʉ bblonga ro kpa dho ri. (Isa. 30:7, 12, 13) Nabi Isaya chulú Yova dhongʉe ngbaribbai ma kpa ronga ka ndi b’oni bblo nari. Ke poeri: “Le jotso ko nari ma, udha na le kʉ Yova djo nari ma na sie nidhi kpakpanga.”​—Isa. 30:15b.

10. Koli kothí Yova djo nari ká ko ka ko dho ngba lo kana?

¹⁰ Ko li ko thí Yova djo nari ká ko ka ko dho ngbaribbai? Akoddinga i loroji djo. Njaro le bbʉ ni nji ná njí rili ni ba mbø bbo, ro ni nzɨ saa ba ni gba nidhó kiroho nǎ lotso riu naribbai ri. Inga njí dhi nga na ddikpa le, inga ddikpa ke ni ne ndoa dho, ro ke inga le nga kʉ Yova dzá Dimu ri. Inga nidhó famiye nǎ nrŭ pori ndima bbanibba ni njí nji Yova dho naridho ró, ká ni ka ni njiri ngba? Fø lo krʉ kana ri ka ndie kpakpa ni dho ni vʉ lonanga, ro Yova ka ndi ddá chutso ni dho ngba nja ni vʉ lonanga bblo d’e. (Mt. 6:33; 10:37; 1 Ko. 7:39) Ro ddikpa ngadhudha kʉ ena, ni ká ka ni li ni thí Yova djo, ndirigoti ni rrnga ke chutso ddá ni dho nari dho bbʉbbʉ?

11. Biblia nă le tilo ko thí jotso ko ná nrŭ djo bí. Fø lo kana ro ká ngbari ka ndi kó ni tsotso nja ni hwini kpakpalo tso ro d’e?

¹¹ (3) Aba somo bblo kʉ ná loroji nǎ ro, ndirigoti che kʉ ná loroji nǎ ro. Biblia nă le tilo ko thí jotso ko ná nrŭ djo, ndirigoti ngba lingʉe ndima thí Yova djo ná nrŭ djo bí. Fø nrŭ djo lo ni di zø ná saa, aneri ni chu kpa tsotso kongʉe nalo ndiro nzɨ kpa ronga tata kpakpalo kana ró. Lorojina, Sanhedrini nǎ bbobbokpa gʉngʉe lod’radha dhi njí mitume dho ná saa na, kpa na nzá do tangʉeri. Fønga ringana kpa pongʉeri ngaro do ro: “Kodho ringani ko rrnga Mungu dho i pli nrŭ djolú.” (Mdo. 5:29) Ngbamai le dhingʉe mitume dhi ro kpa na nzá doro tangʉeri. Ká addudho? Dhonalo kpa chungʉeri Yova kʉ ndima laidjo ni. Ke bangʉe hwè kpa njingʉe ná følo dho. Ni mai ringʉe føro kpa rangʉe anzi hwè dhi lo i ndima d’ra nari na. (Mdo. 5:40-42) Stefano ngʉ hwini dhe tsoro ná saa na, ke tøngʉeni chí ngaro do ro, ndirigoti ke nyodjonga ngʉ njani “malaika nyo djonga bbai.” (Mdo. 6:12-15) Ká addudho? Dhonalo ke lingʉe ndi thí Yova dhó kpakpanga djo.

12. Nza nrŭ ko nza ná saa na ká ko ka koe hwè na addudho 1 Petro 3:14 ndirigoti 1 Petro 4:14 ripo naribbai?

¹² Mitume ungʉeri u nari kʉ Yova kʉ ddinga ndima na. Ke ngʉ adi kpakpanga bbʉ kpa dho kpa njí na ddù d’e. (Mdo. 5:12-16; 6:8) Ro, njʉ nzɨ Yova adi ddù le nji na ná kpakpanga ro bbʉ ko dho ri. Ni mai ri kʉ fø ro, Biblia chulú, Yova adi rili ko churi nari kʉ njati nrŭ di ko nza chø kʉ nalo djo ró, ke ka ndi u kotso u ndirigoti kedzá roho takatifu ka ndie ko na. (Azø 1 Petro 3:14; 4:14.) Føri dho, ko nzá ka ko nji gosi ná saa na kosi ba ná  nzadha do ro ri. Fønga ringana, kodho ringani ko li ko thí kpakpa Yova djo ɨ ko churi ro, ke si ko tsotso ko ko, ndirigoti ko gøgø. Anziro ngʉe ná Wakristo njingʉeri naribbai, kodho ringani ko li ko thí Yesu pongʉe ná i lo djo: “Ma si lo kpari ma, nyodyu ma na bbʉ ni dho, nzá nidhó mbubai tøni ni tsoro ro, inga nzá kpa gʉ nidhó lo gʉ ro.” Yesu tsongʉeni kodho i: “Nidhi ngatsovedha chulú nisi nidhi shinga gøgø.” (Lu. 21:12-19) Ndirigoti anonga nari kʉ Yova nzá ka ndi vi ndidzá njí dhi checheni ná kpa nga ro ri, ndirigoti ke si kpa gaga.

13. Nzá kongʉe ndima jotso ndirigoti nzá tøeni chí Yova dho ná nrŭ dhó lo ko chu nari nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

¹³ Ko ka ko ba somo nzá kongʉe ndima jotso ndirigoti nzá tøngʉeni chí Mungu dho ná nrŭ dho loroji nǎ ro maddi. Kpadhó che kʉ ná loroji ka ndi kó ko tsotso ndiro ko pʉ ko pʉ fø chelo ró ro d’e. Lorojina, Asa ngangʉe pinyodha tso Yuda na ná saa na, Yova lengʉe ke ronga le, ke lingʉe ndi thí ndi djo nari dho, ndirigoti ke singʉe fø lɨ djolú si. (2 Ny. 14:9-12) Føri goti, Izraeli nǎ Pi Baasha singʉe lɨ ta ke tso ro ná saa na, ke bbʉngʉe mbø Siria nǎ bbasødda dho kpa kó ndi tsotso, ke ka ndi nzieri Yova kó ndi tsotso ke njieri anziro naribbai nari djolú. (2 Ny. 16:1-3) Ndirigoti dhe ke dhe nari njí, ke nzá lingʉe ndi thí ro Yova djo ri.​—2 Ny. 16:12.

14. Asa njingʉe ná kosa nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

¹⁴ Anziro Asa nengʉeri Yova kó ndi tsotso kpakpalo na ndingʉe ná saa na. Ro luti ke nzá nengʉeri Yova kó ndi tsotso ri, ke njingʉe ndi ji nalo. Asa ngʉ lɨ nji Waisraeli tso ro ná saa na, ke nengʉeri Siria nǎ kpa kó ndi tsotso. Anziro føri ka ndi njaeni bblo ke ngʉ rinji nari bbai. Ro kpa bangʉe ná ngoi e sese saa dho. Yova pongʉeri keni ndidhó nabi chulú i: “Ni li ni thí Siria nǎ pi djo, ni li ni thí Yova Mungu djo nzá nari dzalodho, Siria nǎ bbasødda plani ni tho thi ro pla.” (2 Ny. 16:7) Kodho nzá ringani ko li ko thí ko djo bbo, ro ri kʉ bblo ko neri Yova ddá chutso ko dho kedzá lo Biblia chulú. Ngbamai ko ka ko vʉ lonanga nja saa na lele ro, njati ko di nzá ko ronga tata ro, ndirigoti ko neri Yova kó ko tsotso ró, ko ka ko vʉ lonanga bblo.

15. Biblia ko zø ná saa na ká ringani ko njiri ngba?

¹⁵ (4) Ali Biblia nǎ andiko ni djǒ na. Le thí le li Yova djo nari dho ná andiko le li le djǒ na ná føri kʉ bblo. Adi fø andiko zø bbobbo ni chu na, inga andi ri nzá ni ka ni vi ringa ná ngana. Yova pongʉeri Yoshua dho, ke di sheria dhi buku zø krʉ saa ró nini ndi chu na, ndiro ke nji nyodyu dhi lo d’e. Sheria dhi buku nǎ ro ke ngʉ zø nalo ka ndi koe ke tsotso, ke njí nji kpakpanga na nja ke ddá chutso bblo Waizraeli dho d’e. (Yos. 1:8, 9) Biblia nǎ bí kʉ ná maandiko ka ndi kó ni tsotso nzɨ ni ronga tata ndirigoti nzɨ ni nji do ro.​—Zb. 27:1-3; Mez. 3:25, 26.

16. Kutaniko nǎ ká Yova adi rili ko jotso koko ndirigoti ko li ko thí ndi djo ngbaribbai?

¹⁶ (5) Adi saa ba ni di Mungu dzá nrŭ ma na. Yova adi rili ko jotso koko, ko djoi ma, ko vei ma na chulú ndirigoti ndi djo ko ko thí li nari chulú. Kodhó njudha dhi ngana ko adi faida ba hotuba chulú, fø lu le bbʉ ná maelezo chulú, ndirigoti ko djoi ma, ko vei ma na ti ná  njonjo kʉ nalo chulú. (Ebr. 10:24, 25) Ko ka ko li ko kpakpa njati ko di loti kutaniko nǎ kau ma na ko nanga d’o nalo djo ná saa na. Kodhó kau dhóro ko ba ná “bblo lo” ka ndi kó ko tsotso nzɨ ko nji do bbo ró.​—Mez. 12:25.

17. Waebrania 6:19 ripo nari bbai, Pidhinga dhi ngab’odha na ko kʉ nari ká adi rili ko ve kpakpalo tso ngbaribbai?

¹⁷ (6) Aliri nidhó ngab’odha e kpakpa. Pidhinga dhi ngab’odha na ko kʉ nari adi ko tsotso kó “shinga dhi Nanga bbai,” ri adi rili nzɨ ko ronga tata kpakpalo ma banga ró. (Azø Waebrania 6:19.) Adi ngaddi Yova tsoni djo ná gosi ná saa na si njini nalo djo, fø saa na njedha dhi lo ro sie nga. (Isa. 65:17) Addinga ngoi sie djó ná ø dz’ djo. (Mik. 4:4) Nidhó udha ka ndie kpakpa ni di ni kʉ na ná ngab’odha djo lod’ra nja nrŭ dho ná saa na. Anji kpakpanga ni d’ralo nja nrŭ dho ndirigoti ni njí nrŭ wanafunzi. Njati ni di rinji fø ró, ni ka ni di “ngab’odha na kpø mwisho djo.”​—Ebr. 6:11.

18. Gosi ná saa na ká ko ka ko bani ngba kpakpalo na, ndirigoti ko ká ka ko hwini fø lo tsoro ngbaribbai?

¹⁸ Ko di nga sini ná saa na nari bbai, ko ka ko bani do ka ndi ta ko na nalo na bbo. Kodhó 2021 nǎ cho dhi andiko ka ndi kó ko tsotso ko hwini ko bani na ná kpakpalo tso ró, koe ngba ko thí jotso ko ro, koe kpakpanga na, ndirigoti ko li ko thí Yova djo. Gosi ná cho nǎ, akodhori kodhó njí ró nari kʉ ko u Yova tsoni djo ná i lo u: “Le jotso ko nari ma, udha na le kʉ nari ma na sie nidhi kpakpanga.”​—Isa. 30:15.