NDRŬ DHÓ MAISHA DJO TILO NÁ LO
Mungu dhó kpakpanga dhongʉeni madhó uzaifu chulu
Mabbá le ma na ko singʉe Colombie na cho 1985 na ná saa na, fø ngø nǎ ndrŭ ngʉ jeuri nji che bbo. Guvernema ngʉ hwini droge nanga ngʉ adi dzi ná kpa ma, guerrilla dhó bbasødda ma na tso ró, glʉ ngʉe ná ngana. Ko ngʉe Medellín nǎ ná ngana sø kʉ dhó ná jadda kpa ngʉ adi chu nanga b’o. Kpa ngʉ adi droge nanga ma dzi, kpa ngʉ adi ndrŭ dhó ritsi ma dhʉ ndirigoti kpa ngʉ adi ndrŭ che ndima ba nǎ ro mbø d’e. Kpa kana ddikpa ke ro ma nzá ddi ddongʉe bicha ri. Ko ngʉ adi ko mbu d’i dz’ djó kʉ nari bbai.
Nde, dz’ djó angønga laidjó e ná ngø Finlande nǎ ndrŭ ká rangʉe bani Amérique du sud na ngbaribbai? Fø cho kana ká ma ba ngbá somo?
MADZÁ JADDANGA FINLANDE NǍ
Ma gøngʉeni 1955 na, ko ngʉe kpetsi ro 3 ko abba ndirigoti ma ngʉe ngókpa. Ma dhi Finlande nǎ agʉnga laidjó, Vantaa ndrŭ adi nzǐ njʉ ná vile nǎ.
Madzá mama bangʉe batiso ndirigoti le ngʉngʉe Yova dzá Dimu nzá ma d’e gøni ro. Ro, madzá baba ngʉ adi bbʉbbʉlo pinga che sani, ke nzɨ ngʉ adi ribba madzá mama zønga ko na inga le rá ko na njudha dhi ngana ri. Føri dzá lo dho le ngʉ adi Biblia nǎ bbʉbbʉlo dherr ngaddi ko dho nga madzá baba kʉ abbá ná saa na.
Ma jingʉe Yova go ma ngʉe jadda ro dhé. Loroji na, go ma ngʉe cho 7 ro, kodhó darasa nǎ mwalimu tsangʉe ma ro bbo, ma ngʉ verilättyjä nyǒ nzɨ nari djó (Føri kʉ Finlande na ndrŭ adi nyo ná ju na le thɨ ná gato). Le løngʉe ma bɨti ndi thó ddikpa ri na ndiro ndi wé ma tso nanga d’e, ndirigoti ndi thó ddikpa ri na le tøngʉe gato kanya djo ndi tsu ma tso na d’e. Ma b’ingʉe kanya le thó thi ro gʉna.
Madzá baba dhengʉe 12 madhó cho ngʉe ro. Føri goti ma ka ma rae ngbà njʉdha dhi ngana. Kutaniko nǎ le-djoi ngʉ adi ndima dyu lili ma ro, ná føri chongʉe ma ronga ma dhidhi kiroho nǎ. Ma ngangʉe krʉ ddo ró ma Biblia ma, vichapo ma na zø nari tso. Ná føri lingʉeri ma ba batiso 14 madhó cho ngʉe ro, Bi 8 ddo 8, 1969 nǎ.
Darasa tso ma dya nari goti ma ngangʉe painia ya kawaida tso. Sese ddo ro da nari goti ma tsɨngʉe bbo uhitaji kʉ ná ngana Pielavesi na, føri kʉ Finlande nǎ kati nǎ nga kuso kʉ ná bba.
Pielavesi na ko njungʉe ma bbale sie ngʉ ná le Sirkka na. Le ngʉe nyenyenga na ndirigoti le jingʉe Yova bbo ná føri djotsina ma jingʉe le ji. Le nzɨ ngʉ adi rine ndidhó kimwili nǎ ritsi e bbo ri. Ko krʉ jingʉeri ko njínji Yova dho bbo rie ngbá njí ma le bbʉ ko dhona ró. Ko chingʉe ndoa 1974 na Bi 3 ddo 23 na. Ndoa ko chi nari goti ko rae hwè ro nji nari rɨngana, ko mangʉe njí dho Karttula na, føga wahubiri dhó uhitaji ngʉe bbo nari dho.
YOVA GBANGɄE KODHÓ LO TSO GBA
Ndoa ko chi nanga djó ro, Yova dhongʉeri pʉlʉ nari kʉ, ndi si kodhó lo u ná ritsi tso gbagba, njati ko li Pidhinga anziro ro ró. (Mt. 6:33) Loroji na, Karttula nǎ nga mutokari ro ngʉe kodhó ri. Føri dzá lo dho ko ngʉ adi bbi gari na. Grɨ dhi saa na grɨ ngʉ adi o bbo pli. Nja ko d’ralo kodhó bbo ngʉe ná eneo nǎ d’e kodhó lo ungʉe mutokari. Ro, ri ko dzi na ná mbø ro nga ngʉe ri.
Nzá djo ko ddinga ro ma njí ke singʉe ko ronga be. Ke bbʉngʉe ndidhó mutokari hwè na ko dho, ri dhi sonas ke dzingʉe b’lo. Kodhó lo ungʉeri ko dzi esas dhé ri na. Føri ngʉe b’lo ko ba kodhó lo ungʉe ná mutokari ri.
Yova dhongʉeri dho nari kʉ, ndi bbʉ kodhó lo u ná kimwili nǎ ritsi bbʉ ko dho. Kodhó njí ngʉe ko li Pidhinga dhé anziro.
GILEADI NǍ DARASA
Painia dhó darasa na ko singʉe 1978 na, ro ko dho ngʉ darasa ddi ná ddikpa le-djo Raimo Kuokkanen a pongʉeri ma bbʉ ko ró dho ndiro ko si ra Gileadi nǎ darasa na d’e. Føri dzá lo dho ko ngangʉe Anglais zødha tso ndiro ko tayarisha ko fø darasa dho d’e. Ro, nzá go le d’e ko nzi Gileadi nǎ ro 1980 na le nzingʉe ko ko ra njínji Finlande nǎ Beteli na. Fø saa na, nzá le ungʉe Beteli nǎ kʉ ná ndrŭ ra Gileadi na nari tso ro ri. Ro, ko jingʉeri ko njí ngbà Yova nja bblo ko dho ná njí, nga ko nja ko dho bblo ná njí ri. Føri dzá lo dho ko ungʉe ko le nzi ná føri tso u. Føro mai ko nzá dhé bbangʉe Anglais ko zø nari tso ro ri, njaro le sie ko nzi Gileadi nǎ nari dho.
Føri goti tsé, Lodho chutso ddá ná Baraza ungʉe Beteli nǎ njínji ná ndrŭ tso u ndima rá Gileadi na. Føro théi, ko jazangʉe fomu, nga ko nanga jingʉeni nzá Beteli nǎ njí dho nari dho ri. Ro, ko jingʉeri ko rá njínji bbo uhitaji kʉ ná ngana. Ko tso le ungʉe u Gileadi dho ndirigoti ko bangʉe diplomu 79 na ri si ná darasa nǎ 1985 nǎ Bi 9 na. Ko le chongʉe Colombie na.
YA KWANZA KO NGANGɄE MISIONERE DZÁ NJÍ TSO NÁ NGA
Colombie nǎ, ya kwanza le lingʉe ko ko di njínji Tawi nǎ. Ma ngʉ adi ma dho ka ná lo nji krʉ, ndiro ma njí madhó njí bblo d’e ro, cho ddi goti ma njangʉeri ringani ko ø njí thika ø. Føri ngʉe madhó maisha nǎ ya kwanza ndirigoti ddikpa ina dhé ma ri ro nzi le bbʉ d’i njí ma dhona ri. Føro le chongʉe ko bbamisionere Neiva ró dho kʉ ná vile na, Huila nǎ eneo na.
Lod’radha dhi njí ngʉ adi hwè bbʉ ma dho bbo. Finlande nǎ, nzá ma d’e dhi kø ro ma ngʉ adi painia dzá njínji ro, ma ngʉ adi lod’ra bbʉtsonga djó ro kpø ngasdjó nga djo. Ø ko chingʉe ndoa ro, Sirkka ma na maddi ko ngʉ adi lod’ra bli. Ko rá lod’ra danga nǎ eneo na ró, nja dyi ko ngʉ adi ddoddo kodhó mutokari nǎ. Føri ngʉ adi kodhó safari nanga ngʉngʉ ndirigoti ri ngʉ adi rili bbʉyi ko dani tse.
Bbamisionere ko ngʉe ná saa na ko ngʉ adi hwè ba bbo lod’radha nǎ ro. Kodhó kutaniko dhingʉe dhi, ndirigoti Colombie nǎ le-djoi ma, le-vei ma na ngʉe nì heshima ma, jidha ma na dhǒ ná ndrŭ ndirigoti kpa ngʉ adi mbai po nì.
SALA DZÁ KPAKPANGA
Ko ngʉ adi njínji Neiva nǎ ndirigoti ri kuso ro ngʉe chøchø ná bí kʉ ná vile nǎ ngangʉe Yova dzá Dimu ro ddikpa maddi ri. Fø eneo na ká hwè dhi lo-i ka ndi sie ngbaribbai ma nari ngʉ adi ma nanga d’o bbo. Ro, guerrilla dzá lo dho, nzɨ d’i ndrŭ ro ngʉ adi di fø eneo nǎ ri. Føri dzá lo dho ma ngʉ adi sala nji ndiro fø bbagʉ ndrŭ ro ngʉ Yova dzá Dimu ddikpa d’e. Ma ngʉ adi rinzi Neiva nǎ ndrŭ chu bbʉbbʉlo ro. Føri kina ma ngʉ rinzi ndi ná ke ba batiso, ke dhidhi kiroho nǎ ndirigoti ke ngʉ lod’ra ndima bbá eneo na. Yova chungʉe fø lo tsotso ndi ka ndi kó ná chu bblo pli ma djolu.
Føri goti tse, ma ngangʉe Biblia nǎ longaddidha tso ddikpa jadda ke Fernando González dho. Ke ngʉ adi di Algeciras nǎ, ná fø eneo nǎ ma ngaddi Yova dzá Dimu ro ngʉe ri. Fernando ngʉ adi kilometre nji 50 ndiro ndi rá njínji Neiva na d’e. Ke ngʉ adi ndi tayarisha ngazødha dho bblo ndirigoti ngazødha tso ko nga ná nga djó ro ke ngangʉe njudha krʉ na ndi si nari tso théi. Biblia nǎ longaddidha tso ma nga ke dho ná yenga ddo djó ro, Fernando ngʉ adi ndima bbá bba kana kʉ ná nja ndrŭ tso gbá ndi ddi ndi chu ná lo ro kpa dho d’e.
Fernando bangʉe batiso 1990 nǎ Bi 1 na, føri ngʉe 6 bi da Biblia zødha tso ko nga nari goti ro. Føri goti ke ngʉngʉe painia wa kawaida. Yova dzá Dimu ro bangʉeni ddikpa b’lo ná føri dzá lo dho ri ka ndi kaeka tawi
cho painai wa pekee fø eneo na. Føri dzá lo dho 1992 na Bi 2 nǎ le klongʉe ddikpa kutaniko tso fø bbagʉ.Fernando ká d’rangʉe lo ndima bbá dhé? Nza! Ndoa ndima chi nari goti ke ma, tsɨngʉe ndi bbá le ma na San Vicente del Caguán na, fø bba ma ngaddi Yova dzá Dimu ro ngʉe ri. Føga maddi kpa kongʉe ngatsotso ddikpa kutaniko tso kloni d’e. Cho 2002 na, le lingʉe Fernando mwangali wa muzunguko, ndirigoti ke bbá le Olga ma na kpa adi fø njínji kpø njʉnga djo.
Følo nǎ ro ma chungʉe ná lo kʉ, ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo ko di sala nji Yova dhó tengenezo bbʉ ko dhona ná njí djo. Yova adi nzá ka ndi njini ko dho ná lo nji. Dhonalo føri kʉ kedhó njí, nga kodhó njí ri.—Mt. 9:38.
YOVA ADI “RITSI NJIDHA DHI Ù MA, KPAKPANGA MA NA BBɄ KO DHO”
Cho 1990 na le ngʉngʉe ko wangalizi. Ya kwanza le chongʉe ko muzunguko na njí dho Bogotá na. Ko do ngʉ nji bbo fø njí dzá lo dho. Mabbá le ma na ko ro ngae pekee kʉ ná ufundi na ri. Ko ro nzá d’engʉe di bí ndrŭ kʉ ná bbagʉ ri. Ro, Yova njingʉe Wafilipi 2:13: nǎ ndi tsoni djo ná lo njí ko dho, “Ri kʉ Mungu i adi ni ronga cho ndi ji ná lo dho ri, ndirigoti ke adi ritsi njidha dhi ù ma, kpakpanga ma na bbʉ ni dho.”
Luti, le chongʉe ko muzunguko nǎ njí dho Medellín nǎ eneo na, føri kʉ anziro djo ma tielo ná bba. Fø bbagʉ ndrŭ chungʉeni chu fudjo na nari dho fudjo do nzɨ ngʉ adi ndrŭ ro nji ri. Loroji na, ddikpa cha ma ngʉ Biblia jifunza ddikpa ke na ro, sø ngangʉe wadha tso bbaidjo. Ma ngʉ riji ma i gʉna, ro Biblia nǎ longa ma ngʉ ddi dho ná ke ngʉ paragrafu dhé zø, b’o ndi di ro. Ngazødha tso ndi dya nari goti ke pongʉeri anji ma zø nji nari goti ke rangʉe baidjo. Karrnga ro ddi nari goti, ke ngʉngʉe nzø na aro ndi thóthi ndirigoti bblo ndi chu na ke pongʉeri, “Anji ma zø nji, ma rae madzá nzø tso gba ró.”
Nja saa na ko ngʉe hatari nǎ. Ddikpa cha nyumba kwa nyumba ko ngʉ lod’ra ro, ma bbá le singʉe ma dhi ngana d’a ndi d’a ro, ndirigoti le ngʉe njedha na. Le pongʉeri ddikpa ke ss sø ndi djo. Fø lo kengʉe ma nanga ke. Ro, luti ko rangʉe ri utso d’i sø dhi ke nzɨ ngʉ Sirkka ss ri, ro ke ngʉ Sirkka kuso lu dangʉe ná ke ss.
B’lo ko ro di bícha nari goti, fudjo do ki ro nzɨ ko ngʉ adi nji ri. Fø eneo nǎ ngʉe ná le-djoi bangʉeni fø di ná lo ma, fønga djolu da ná lo ma na na bí ina b’lo ná fø kpa ngʉ adi ko li kpakpa. Ko ungʉeri nari kʉ, njati rie nì Yova kpa ronga b’o ri ró, ke ka ndi b’o ko ronga maddi. Krʉ ddo ró, ko ngʉ adi fø eneo nǎ wazee ngʉ adi bbʉ ko dho ná shauri ngano, kpa ngʉ adi ripo ko dho ko b’o ko ronga ndirigoti nja lo gʉ ko bbá Yova dhona.
Bbʉbbʉ dhé, nja hali gʉ ngangʉe che pli ko ngʉ riddi ná ngatsi ri. Ddikpa cha, ma rrngʉeri aro kʉ ná isɨ ndrŭ gʉni dhu ndima ndima dhu ro ko ngʉ ra ronga be ná le bbá bbaidjó nari bbai. Ma nyǒ nzɨ gʉ ndrŭ gʉni nari njadha adi tho ri, ro, dza dhi ndrŭ pongʉeri ma si ko di ndima bbá dza koti.
Ro, luti ko vengʉe ra ri chu, ko ngʉ rr ná “gʉ” ngʉe aro ngʉe ná kukulu ngʉ fø ndrŭ bbá dza kuso ro ngʉe ná ndrŭ ngʉ nji ná lo ddi nari.KODHÓ Ø NJÍ NDIDHI Ø KPAKPALO NA
Cho 1997 na, le lingʉe ma École de formation ministerielle b nǎ mwalimu. Ma ngʉ adi riji ma rá tengenezo nǎ darasa na, ro ma nzá ddingʉe ma ká ka ma ba pendeleo ma é mwalimu nari ro ri.
Luti ma ngʉngʉe mwanglizi wa wilaya. Fø njí singʉeni ro, ma ngʉngʉe mwangalizi wa muzunguko. Føri dzá lo dho, cho 30 kana ma ngʉe mwangalizi ndirigoti mwalimu. Fø njí nǎ ro ma bangʉe ledha bí. Ro, fø njí ro nga ngʉe sʉsʉ ri. Abba ma tu ri nanga.
Ma e kpakpa ndirigoti ma adi ma thí li bbo ma djo. Føri kongʉe ma tsotso, kpakpalo na ma ngʉ bani ná saa na. Ro, nja saa na, ma ronga ngʉ adi wa nga djolu kutaniko nǎ kpakpalo sidha dho. Ddikpa saa na, ma ongʉe ddikpa ke na bbo, ma pongʉeri ke di jidha dhǒ ndirigoti ke di njini nja ndrŭ na jidha na. Ro, fø saa na ma nganga i nga ngʉe fø sifa na ri. Ro. 7:21-23.
Ma ngʉe fø sifa na nga nari dho, ma thí ngʉ adi bʉni bbo nja saa na. (Ro. 7:24) Ddikpa saa na, ma pongʉeri Yova dho sala nǎ, ri kʉ bblo ma bbá misionere dzá njí bbá ndirigoti ma ngʉ Finlande na. Fø dyi ngasdjó, ma rangʉe njudha dhi ngana. Følu ma rrngʉe ná lo lingʉeri ma uri u nari kʉ, ri ngʉ ngani ma máma madhó njí tso ro, ndirigoti ma njí kpakpanga madhó uzaifu djo. Fø dyinga djó ro ngbaribbai ma Yova adi sala goti ngʉ nari løngʉe ma thí ronga bbo. Føri kina, ngbaribbai ma ke ko ma tsotso ma si madhó uzaifu djolu nari adi hwè bbʉ ma dho bbo.
GOSI NÁ DDO LE NJA UDHA NA NARI
Sirkka ma na ko adi mbai po bbo Yova dho, ke liri ko njí kodhó maisha ró bbonga krʉ saa ró le nji ná njí kana nari dho. Føri kina, ma adi mbai po Yova dho ke bbʉ jidha na ndirigoti chi kʉ ná isɨle ma dho fø cho krʉ kana nari dho.
Karrnga goti madhó cho si si 70 ndirigoti ma si mwangalizi ma, mwalimu ma na dhi njí tso bbabba. Ro, ma ro nga kʉ njedha na fø lo dho ri. Ka addudho? Dhonalo ma uri u nari kʉ Yova nanga adi jini ko ndi má nyenyenga na ndirigoti jidha na, mbai ko po ndi dho ko thí nǎ ro krʉ nari dho. (Mik. 6:8; Mk. 12:32-34) Nja ko má Yova d’e ri nzá ngani ko é bbo pendeleo na i di ri.
Ma di ngaddi ma nji ná njí krʉ djo ró, ma adi ra ri famu nari kʉ, ma dhona nzá le bbʉngʉe fø njí ma na mana kʉ bbo nja ndrŭ djolu nari dho ri; ri nga ngʉe ma kʉ pekee kʉ ná ufundi na nari dho maddi ri. Ro, Yova bbʉngʉe fø pendeleo ma dho, ndidzá nzá tso ka ndi kó le djo ná zølo dzá lo dho. Ke bbʉngʉe fø pendeleo ma dho nì mai ma ngʉe uzaifu na ro. Ma churi nari kʉ ngadhi Yova dhó le tsotsokodha ro nzá ma ka ma njie fø njí ro ri. Fø chu nǎ Mungu dhó kpakpanga dhongʉeni madhó uzaifu nǎ.—2 Ko. 12:9.
a Raimo Kuokkanen dhó maisha djo tilo ná lo kʉ 2006 nǎ Bi 4 ddo 1 dhi Munara nǎ ɨ ndi djo ripo ro, “Tuliazimia Kumtumikia Yehova”
b Fø darasa thika le ørie Masomo ya Waeneza Enjili ya Ufalme na.