Vahan abotamaki na ekólo Arménie na sanza ya Aprili 1983. Na 1996, ye ná bato ya libota na ye bakómaki koyekola Biblia ná Batatoli ya Yehova, mpe azwaki batisimo ntango akómaki na mbula 16. Boyekoli na ye ya Biblia esalaki ete Vahan akóma kozwa mateya ya Yesu Kristo na valɛrɛ mingi, ezala mpe oyo ya koboya kosimba mandoki ya bitumba. (Matai 26:52) Nzokande mwa moke nsima ya batisimo na ye, Vahan asengelaki kozwa ekateli moko monene na bomoi na ye.

Mibeko ya ekólo Arménie esɛngaka ete elenge nyonso oyo akokisi mbula 18 akɔta mosala ya soda. Soki aboyi mosala yango, bakoki kokatela ye bolɔkɔ mbula 3 to koleka. Vahan azalaki na mposa ya kosalela bana-mboka ya ekólo na ye. Kasi, alingaki mpe te kobebisa lisosoli na ye oyo eteyami na Biblia. Asalaki nini?

Na 2001, ntango kaka akokisaki mbula ya kokɔta mosala ya soda, Vahan abandaki kokomela bakonzi ya Arménie mikanda. Na mikanda yango akomaki ete mosala yango ekobebisa lisosoli na ye mpe mateya ya Nzambe oyo ayekoli. Ata bongo, amonisaki mpe mposa na ye ya kosala mosala mosusu ya Leta na esika ya mosala ya soda.

Mbula moko na ndambo elekaki banda Vahan akobaki kosɛnga bakonzi batosa lisosoli  na ye oyo eboyi mosala ya soda. Kasi, na sanza ya Sɛtɛmbɛ 2002, bakangaki ye mpe bafundaki ye ete aboyi kotosa mibeko oyo esɛngi kosala mosala ya soda. Bakatelaki ye bɔlɔkɔ ya mbula 1 na ndambo. Kasi prokirɛrɛ ya ekólo na ye amonaki ete etumbu yango ezalaki moke. Kaka sanza moko nsima ya kopesa ye etumbu, prokirɛrɛ asɛngaki tribinale ekatela ye etumbu mosusu ya makasi koleka. Amonisaki ete ndenge Vahan aboyi mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na ye oyo eteyami na Biblia “ebongi te mpe ezali likama.” Tribinale endimaki likanisi ya prokirɛrɛ, yango wana ebakiselaki Vahan etumbu ya mbula 2 na ndambo.

Vahan asɛngaki Tribinale monene ya Arménie etalela ekateli yango. Na sanza ya Yanuali 2003, Tribinale monene endimaki ekateli oyo Tribinale ya liboso ezwaki. Mbala moko bamemaki Vahan na bɔlɔkɔ mpe batyaki ye esika moko ná babomi bato, batɛki bangi mpe bato oyo basangisaka nzoto na basi na makasi.

Banda 2001, Arménie ekɔtaki na Kati ya Conseil de l’Europe. Na yango, bana-mboka oyo bikólo na bango ezali na kati ya Conseil de l’Europe bazali na lotomo ya komema makambo na bango na Tribinale monene ya Mpoto oyo etalelaka lotomo ya moto (CEDH) soki batribinale ya bikólo na bango esambisi makambo malamu te. Yango nde likambo Vahan asalaki. Amonisaki ete babukaki mobeko ya Artikle 9 ya Convention européenne des droits de l’homme ndenge aboyaki kosala mosala ya soda mpo na makambo ya losambo. Asɛngaki ete Artikle 9 ya mobeko yango ebatela lotomo na ye ya koboya mosala ya soda mpo na lisosoli na ye; likambo oyo tribinale etalelaki naino yango malamumalamu liboso te.

Mokolo ya 27 Ɔkɔtɔbɛ 2009, CEDH emonisaki ekateli na yango. Tribinale yango emonisaki ete na kotalela bikateli oyo bazali na yango, bonsomi ya lisosoli ndenge emonisami na Artikle 9 ya Convention européene ebateli te lotomo ya baoyo baboyi mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango.

Kobanda ntango wana, babimisaki Vahan na bɔlɔkɔ, abalaki mpe abotaki mwana moko ya mobali. Vahan asepelaki te na ekateli oyo tribinale ezwaki. Na yango, esengelaki apona kotika likambo yango to komema yango epai ya bazuzi minene, oyo bazwaka ekateli ya nsuka na Tribinale monene ya Mpoto. Aponaki komema likambo yango epai ya bazuzi minene. Bazuzi yango bandimaka kaka makambo oyo eleki ntina, yango wana, Vahan asepelaki ntango bandimaki kotalela lisusu likambo na ye.

Nsukansuka na mokolo ya 7 Yuli 2011, na engumba Strasbourg, na France, bazuzi minene  ya CEDH bayebisaki ekateli na bango. Likambo ya kokamwa, kati na bazuzi 17, bazuzi 16 bamonisaki ete ekólo Arménie etosaki te bonsomi oyo Vahan azali na yango ya kolanda lisosoli na ye ntango batyaki ye na bɔlɔkɔ mpo aboyaki mosala ya soda. Kaka zuzi moko ya Arménie nde alongisaki ekólo na ye.

Mpo na nini ekateli yango ezalaki na ntina? Mpo banda basalá CEDH, ezalaki mbala ya liboso tribinale yango endima ete lotomo ya moto oyo aboyi mosala ya soda mpo na lisosoli na ye ebatelama na Artikle 9 ya mibeko yango. Na yango, Tribinale emonaki ete na bikólo ya demokrasi, kotya moto oyo lisosoli na ye epekisi ye mosala ya soda na bɔlɔkɔ ezali kozanga kotosa lotomo ya moto yango.

CEDH elobaki boye mpo na Batatoli ya Yehova oyo baboyaka mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango: “Tribinale ya Arménie esengelaki te kotyela ekateli ya Vahan ntembe mpo aboyi mosala ya soda mpo na kotosa mateya ya lingomba na ye, oyo azwaka yango na valɛrɛ mingi, mpe na lisɛki te; oyo eyokani ata moke te na makambo oyo mosala ya soda esɛngi ye.”

Eleki sikoyo bambula koleka 20, ekólo Arménie ekatelaki Batatoli ya Yehova 450 etumbu mpo baboyaki mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango. Ntango tozalaki kokoma lisolo oyo, bakɔtisaki bilenge mibali 58 na bɔlɔkɔ mpo baboyaki mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango oyo eteyami na Biblia. Bilenge mitano kati na bango bakɔtaki bɔlɔkɔ kaka nsima ya ekateli oyo CEDH ezwaki mpo na likambo ya Bayatyan v. Arménie. * Ntango moko ya bilenge yango akomaki mokanda mpo na kosɛnga zuzi ya ekólo na bango atika kosambisa ye na ndenge ya mabe mpo aboyi mosala ya soda mpo na lisosoli na ye, zuzi yango aboyaki kotalela likambo na ye. Zuzi yango akomelaki ye boye: “Ekateli oyo Tribinale monene ya Mpoto ezwaki mpo na likambo ya Bayatyan v. Arménie, na mokolo ya 7 Yuli 2011, etaleli te likambo na yo, mpo bifundeli yango mibale ezali ndenge moko te.”

Mpo na nini zuzi akanisaki bongo? Ntango bafundaki Vahan Bayatyan, mosala mosusu ya Leta ezalaki te oyo moto akokaki kosala na esika ya mosala ya soda. Guvɛrnema ya Arménie elobi ete kobanda wana babimisaki mobeko oyo endimaki likambo yango, boye, baoyo baboyi mosala ya soda bakoki kosala mosala mosusu ya Leta. Kasi basoda nde bazali kotalela mobeko yango, na yango, mobeko yango etaleli te bato mingi oyo baboyi mosala ya soda mpo na kotosa lisosoli na bango; kasi oyo basɛngi bango bákɔta sikoyo na mosala yango.

Vahan Bayatyan asepeli mpo na ekateli wana monene oyo Tribinale ya mpoto ezwaki mpo na kolongisa ye. Sikoyo ekateli yango esɛngisi ekólo Arménie etika kosambisa to kokanga bato oyo baboyi kokɔta na mosala ya soda mpo lisosoli na bango oyo eteyami na Biblia epekisi bango.

Ezali te mokano ya Batatoli ya Yehova ya kotinda ekólo boye to boye ebongola mibeko na yango. Kasi, ndenge kaka elenge Vahan Bayatyan asalaki, balukaka ete lotomo na bango etosama na kolanda mibeko oyo ezali kotambwisa bikólo oyo bango bafandi. Mpo na nini? Mpo báfanda na kimya mpe bátosa mitinda nyonso ya Mokambi na bango Yesu Kristo.