“Libizo la Hao a li Be le li Kenile”—Libizo Mañi?

KANA u mutu wa bulapeli? Kacwalo ku si na ku kakanya, sina ba bañwi ba bañata, wa lumela kuli ku na ni Mutu ya Mata ka ku fitisisa. Mi ka mo ku inezi f’ela u bonisa likute le li tuna kwa tapelo ye zibahala hahulu ku yena Mutu y’o, yeo Jesu n’a lutile balateleli ba hae mi ili ye zibwa sina Tapelo ya Mulena, kamba Ndat’a Luna. Tapelo i kala sina cwana: “Ndat’a luna ya kwa lihalimu, libizo la hao a li be li kenile.”—Mateu 6:9, New International Version.

Kana u se u makalile libaka Jesu ha n’a beile ku ‘keniswa,’ kamba ku twekiswa, kwa libizo la Mulimu mwa sibaka sa pili mwa tapelo ya hae? Hamulaho, n’a bulezi lika ze ñwi ze cwale ka ku taha kwa Mubuso wa Mulimu, ku eziwa kwa tato ya Mulimu fa lifasi-mubu ni ku swalelwa kwa libi za luna. Ku talelezwa kwa likupo ze ñwi ze ku ka talusa kuli kwa mafelelezo ku ka be ku bile ni kozo ya ku ya ku ile fa lifasi-mubu ni bupilo bwa ku ya ku ile kwa mufuta wa mutu. Kana ku na ni lika ze butokwa ku fita zeo ze u kona ku hupula? Nihakulicwalo, Jesu n’a lu taluselize kuli hal’a lika kaufela pili lu swanela ku lapelela ku keniswa kwa libizo la Mulimu.

Ne si nto ya ka sipundumukela f’ela libaka Jesu ha n’a lutile balateleli ba hae ku beya libizo la Mulimu mwa sibaka sa pili mwa litapelo za bona. Ona libizo leo ka ku utwahala ne li la butokwa bo butuna hahulu ku yena, sina ha n’a li tumusize hañata-ñata mwa litapelo za hae kasibili. Muta o muñwi ha n’a nze a lapela ku Mulimu fa nyangela, n’a utwilwe inze a bulela kuli: “Ndate, lumbeka libizo la hao!” Mi Mulimu yena kasibili n’a alabile kuli: “Ni se ni li lumbekile, mi ni ka li lumbeka hape.”—Joani 12:28, The Jerusalem Bible.

Manzibuana pili lizazi la Jesu la ku shwa li si ka fita kale, n’a sweli ku lapela ku Mulimu balutiwa ba hae ha ne ba nze ba teelelize, mi hape ne ba mu utwile inge a koñomeka butokwa bwa libizo la Mulimu. N’a bulezi kuli: “Ni zibahalize libizo la hao kwa batu b’o ni file ili ku zwelela mwa lifasi.” Hamulaho, n’a kutezi ku bulela kuli: “Ni zibahalize libizo la hao ku bona mi ni ka zwelapili ku li zibahaza.”—Joani 17:6, 26, JB.

Ki kabakalañi libizo la Mulimu ha ne lili la butokwa cwalo ku Jesu? Ki kabakalañi ha n’a bonisize kuli ki la butokwa ku luna, hape, ka ku lu taluseza kuli lu swanela ku lapelela ku keniswa kwa lona? Kuli lu utwisise se, lu tokwa ku izibela ka m’o mabizo n’a ngelwa mwa linako za Bibele.

Mabizo mwa Linako za Bibele

Ka ku ya ka bupaki Jehova Mulimu u beile takazo ku mutu ya kuli a kone ku beya lika mabizo. Mutu wa pili n’a na ni libizo, Adama. Mwa likande la pupo, nto i liñwi mwahal’a lika zeo Adama n’a talusizwe kuli n’a kalisize ku li eza kwa makalelo n’eli ku beya lifolofolo mabizo. Muta Mulimu ha n’a file Adama musali, ona f’o f’ela Adama a mu biza kuli ki “Musali” (’Ish·shahʹ, mwa Siheberu). Hamulaho, n’a mu file libizo la Eva, ili le li talusa kuli “Ya pila,” kakuli “ki yena mahe ba ba pila kaufela.” (Genese 2:19, 23; 3:20) Nihaiba kacenu lu latelela sizo sa ku fa batu mabizo. Kaniti luli, ku tata hahulu ku hupula ka m’o ne lu ka kona ku pilela ku si na mabizo.

 Mwa linako za Maisilaele, nihakulicwalo, mabizo ne si lika za sizibelo fela. N’a talusa nto yeñwi. Sina ka mutala, libizo la Isaka, “liseho,” ne li hupuza ka za liseho za bashemi ba hae be ne ba cembalile muta ha ne ba utwile lwa pili kuli ne ba ka be ba bile ni mbututu. (Genese 17:17, 19; 18:12) Libizo la Isau li talusa wa “boya,” ili ku talusa muinelo wa mubupehelo wa hae. Libizo la hae le liñwi, la Edomo, “bufubelu,” kamba ya li “telee,” ne li kupuzo ya kuli n’a lekisize buhulu bwa hae ka mukekana wa mulo o mufubelu. (Genese 25:25, 30-34; 27:11; 36:1) Jakobo, nihaike n’a li yo munyinyani-nyana ku muhulwan’a hae wa mambile ni yena, Isau, n’a lekile buhulu ku zwelela ku Isau mi n’a amuhezi limbuyoti za ku ba mweli ku zwelela ku ndatahe. Ku zwelela fa ku pepwa taluso ya libizo la Jakobo ne li ya kuli “ya amuha” kamba “muyoli.” (Genese 27:36) Ka nzila ye swana libizo la Salumoni, ili y’o mwahal’a puso ya hae Isilaele n’a ikozi kozo ni bufumu, li talusa “wa kozo.”—1 Makolonika 22:9.

Ka yona nzila ye, The Illustrated Bible Dictionary (Volume 1, likepe 572) i talusa se si latelela kuli: “Patisiso ye ama linzwi la ‘libizo’ mwa Testamente ya Kale li sinula seo libizo lili sona mwa Siheberu. Libizo ha ki sizibelo fela, kono li fa butokwa bwa muinelo wa mutu kasibili y’o ali muña lona.”

Buniti bwa kuli Mulimu u talima mabizo sina a butokwa bu boniswa ki libaka la kuli, ka lingeloi, n’a laelezi bao be ne ba ka ba bashemi ba Joani mukolobezi ni Jesu kwa neku la mufuta wa mabizo ao bana ba bona ne ba swanela ku ba ni ona. (Luka 1:13, 31) Mi ka linako ze ñwi n’a cincize mabizo, kamba ku fa batu mabizo a fahalimu, ili ku bonisa sibaka seo ne ba na ni ku ba ni sona mwa mulelo wa hae. Sina kamutala, muta Mulimu ha n’a bulelezi cimo kuli mutanga’ hae Abrame (“Ndate ya Pahami”) u ka ba ndatahe macaba a mañata N’a cincize libizo la hae ku ba Abrahama (“Ndatahe Macaba a mañata”). Mi n’a cincize libizo la musal’a Abrahma, Sarai (“Wa mifilifili”), ni ku ba Sara (“Mukwae”), sina ha n’a ka ba mahe peu ya Abrahama.—Genese 17:5, 15, 16; mu bapanye Genese 32:28; 2 Samuele 12:24, 25.

Jesu, ni yena, n’a i zibezi butokwa bwa mabizo mi n’a amile kwa libizo la Pitrosi mwa ku mu fa tohonolo ya buikalabelo mwa sebelezo. (Mateu 16:16-19) Nihaili libupiwa za moya li na ni mabizo. Ze peli ze bonisizwe mwa Bibele ki Gabriele ni Mikaele. (Luka 1:26; Juda 9) Mi muta mutu a fa mabizo kwa lika ze si na bupilo ze cwale ka linaleli, mafasi, litolopo, malundu a matuna ni linuka, u likanyisa fela Mubupi wa hae. Sina ka mutala, Bibele i lu taluseza kuli Mulimu u biza linaleli kamukana ka mabizo a zona.—Isaya 40:26.

Ee, mabizo ki a butokwa mwa meto a Mulimu, mi u beile takazo ku mutu ya ku ziba batu ni lika ka mabizo a zona. Ka lona libaka leo mangeloi, batu, lifolofolo, hamoho cwalo ni linaleli ni lika ze ñwi ze si na bupilo, li na ni mabizo. Kana ne i kaba nto ye swanela ku Mubupi wa zona lika ze kamukana ku siyala inze a si na libizo? Ka niti fela kutokwa, sihulu-hulu ha ku beiwa mwa munahano manzwi a wa lisamu ali: “Mi ze bupilwe kamukana li ka lumba libizo la hae [Mulimu] le li kenile ku ya ku ile.—Lisamu 145:21.

The New International Dictionary of New Testament Theology (Volume 2, likepe 649) i bulela kuli: “ye ñwi ya lisupo ze tuna hahulu mi ili ya butokwa hahulu ka ku fitisisa, ye sinuzwi mwa Bibele ki buniti bwa kuli Mulimu ha si ka siyala a si na libizo: u na ni libizo la hae kasibili le li mu konka, ili leo ka lona wa kona mi u swanela ku bizwa ka lona.” Ka niti luli Jesu n’a na ni libizo leo mwa munahano muta ha na lutile balateleli ba hae ku lapela kuli: “Ndat’a luna ya kwa lihalimu, libizo la hao a li be le li kenile.”—Mateu 6:9.

Ka ku beya se mwa munahano, kwa bonahala ku ba kwa butokwa ku luna ku ziba seo libizo la Mulimu lili sona. Kana wa ziba libizo la Mulimu kasibili le li mu konka?

 Libizo La Mulimu Ki Lifi?

Kwa komokisa, kuli buñata bwa batu ba ba eza bolule ba ba mianda-anda ba ba fumaneha mwa likeleke za Krestendomu ne ba ka ku fumana ku ba ko ku tata ku alaba puzo yeo. Ba bañwi ne ba ka bulela kuli libizo la Mulimu ki Jesu Kreste. Niteñi Jesu n’a lapela ku mutu yo muñwi muta han’a bulezi kuli: “libizo la hao ni li sinulezi batu b’o ni file mwa lifasi.” (Joani 17:6) N’a lapela ku Mulimu ya mwa lihalimu, sina mwana ya bulela ku ndatahe. (Joani 17:1) Ki libizo la Ndatahe wa lihalimu leo ne li na ni ku “keniswa,” kamba ku “twekiswa.”

Ni teñi Libibele za mwa mazazi a cwale ha li na libizo leo, mi ha li itusiswi hañata mwa likeleke. Ka lona libaka le, mwa sibaka sa kuli li “keniswe,” li se li latehile ka butuna kwa babali ba Bibele ba ba eza bolule-lule. Ka ku fa mutala kwa neku la nzila yeo batoloki ba Bibele ba se ba ngezi libizo la Mulimu, ha mu hupule ka za timana iliñwi fela yeo li fumaneha teñi: Lisamu 83:18. Ki fa ka m’o liñolo li boniselizwe mwa Libibele ze ne ze fapahana:

“Batu ba zibe kuli wena u nosi, wa libizo la Mulena, ki wena ya Pahami hahulu fahalimu a lifasi-mubu kamukana.” (Revised Standard Version of 1952)

“Ku ba luta kuli wena, O ya Pila ki wena Mulimu ya Pahami ka Ku Fitisisa fa lifasi kamukana.” (A New Translation of the Bible ka James Moffatt, ya 1922)

“Ba zibe se kuli: wena u nosi ya na ni libizo la Yahweh, ki wena ya pahami hahulu ka ku fitisisa fahalimu a lifasi kamukana.” (Catholic Jerusalem Bible ya 1966)

“Ba zibe batu, kuli wena u nosi wa libizo la JEHOVAH, ki wena Ya Pahami ka ku fitisisa fahalimu a lifasi-mubu kamukana.” (Authorized, kamba King James, Version of 1611)

Ki kabakalañi libizo la Mulimu ha li bonahala ku ba le li fapahana mwa litoloko ze? Kana libizo la hae ki MULENA, wa Kamita, Yahweh kamba Jehova? Kamba kana kaufela ona a lumelelwa?

Ku alaba se, lu swanela ku hupula kuli Bibele kwa makalelo ne i si ka ñolwa mwa Sikuwa. Bañoli ba Bibele ne ba li Maheberu, mi buñata bwa lika ne li ñozwi mwa lipuo za Siheberu ni Sigerike sa nako ya ni. Buñata bwa luna ha lu koni ku bulela lipuo za le za kale. Kono Bibele i se i tolokilwe mwa lipuo ze ñata za mwa lizazi la luna, mi lu kona ku itusisa zona litoloko ze muta lu bata ku bala Linzwi la Mulimu.

Bakreste ba fa likute le li tuna kwa Bibele mi ka ku nepahala ba lumela kuli “Liñolo kamukana li tahile ka moya wa Mulimu.” (2 Timotea 3:16) Ka lona libaka le, ku toloka Bibele ki buikalabelo bo bu buima. Haiba mutu kamabomu a cinca kamba ku siya kalulo ya litaba ze mwa Bibele, u bapala ni Linzwi le li buyelezwi. Ku mutu wa mufuta o cwalo temuso ye mwa Mañolo ne i ka sebeza ye li: “Mutu ha ka ekeza kwa manzwi ao, Mulimu u ka mu ekeleza fateñi likozi ze ñozwi mwa buka ye. Mi mutu haiba a ka zwisa se si ñwi kwa manzwi a bupolofita bwa mwa buka ye, Mulimu u ka zwisa siemba sa hae kwa kota ya Bupilo, ni mwa munzi o kenile zona ze ñozwi mwa buka ye.”—Sinulo 22:18, 19; mubone hape Deuteronoma 4:2.

Ku si na ku kakanya buñata bwa batoloki ba Bibele ba kuteka Bibele mi ka buniti ba bata kuli i utwisiswe mwa lusika lo lwa cwale. Kono batoloki ha ba si ka buyelelwa. Buñata bwa bona hape, ba na ni mihupulo ye tiile fa litaba za bulapeli mi ne ba kana ba susuezwa ki minahano ya ka butu ni ze ba tabela. Mi ba kona hape ku eza mafosisa kamba lifoso mwa ku atula.

Ka lona libaka le, lu na ni tukelo ya ku buza lipuzo zeñwi za butokwa: Ki lifi libizo kasibili la Mulimu? Mi ki kabakalañi litoloko za Bibele ze fitana-fitana ha li bonisa mabizo a fitana-fitana a Mulimu? Ha se lu fumani kalabo kwa lipuzo ze, lwa kona ku kutela kwa butata bwa luna bwa makalelo bwa kuli: Ki kabakalañi ku keniswa kwa libizo la Mulimu ha ku li kwa butokwa hahulu cwalo?

[Manzwi a fa likepe 4]

Mangeloi, batu, lifololo, hamoho cwalo ni linaleli ni lika ze ñwi ze si na puyelo, li na ni mabizo. Kana ne ku ka ba ko ku utwahala ku Mubupi wa zona lika ze kaufela ku ba ya si na libizo?

[Manzwi a fa likepe 5]

Libizo la Mulimu ka ku utwahala ne li la butokwa bo butuna hahulu ku Jesu, sina ha n’a li bulezi mwa litapelo za hae ka ku kuta-kutela