M’ata a Sepo ya Zuho
Kauhanyo 9
M’ata a Sepo ya Zuho
1. Kambe ha ku na sepo ya zuho, ki sifi se ne si ka ezahala ku ba ba shwile?
KANA se mu kile mwa shwelwa ki batu be mu lata? Kambe zuho ha i yo, ne ku si ke kwa ba ni sepo ya kuli mu ka ba bona hape. Ne ba ka zwelapili ku ba mwa muinelo o i talusa Bibele ha i li: “Ba ba ba shwile ha ba na se ba ziba, . . . kakuli mwa libita mo u ya, ha ku sa na musebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba butali.”—Muekelesia 9:5, 10.
2. Zuho i konahalisa tibelelo mañi ye nde?
2 Ka sishemo, ka zuho, Jehova u kwaluzi nzila ye nde luli ya kuli batu ba bañata-ñata ba ba shwile ba kone ku zuha kwa bafu ni ku ikola bupilo bo bu sa feli. Seo si talusa kuli mwa kona ku ba ni sepo ye tabisa ya kuli zazi le liñwi, mwa lifasi la Mulimu le linca, mu ka kopana hape ni balatiwa ba mina ba ba shwile.—Mareka 5:35, 41, 42; Likezo 9:36-41.
3. (a) Zuho i bonahezi cwañi ku ba ya butokwa mwa ku petiwa kwa mulelo wa Jehova? (b) Sepo ya zuho i fanga m’ata sihulu lili?
3 Kabakala zuho, ha lu tokwi ku saba lifu. Jehova wa kona ku tuhelela Satani ku eza za bata kaufela mwa ku lika ku bonisa buniti bwa kañi ya hae ye maswe ya kuli “mutu s’a sweli kaufela wa si fana, kuli a pilise bupilo bwa hae!” (Jobo 2:4) Kono ka ku tuhelela Satani cwalo, Jehova u kona ku sileleza batanga ba hae ba ba sepahala kwa kolofalo ye inelela. Jesu n’a sepahalile ku Mulimu mane ku isa lifu, mi kacwalo, Mulimu a mu zusa ni ku mu fa bupilo bwa kwa lihalimu. Kacwalo, Jesu n’a konile ku fitisa tifo ya bupilo bwa hae bo bu petehile fapil’a lubona lwa Ndat’ahe wa kwa lihalimu, ni ku lu konisa ku ba ni bupilo. Ka zuho, ba ba li “mutapinyana,” bona bacalifa ni Kreste, ba na ni sepo ya ku yo kopana ni yena mwa Mubuso wa kwa lihalimu. (Luka 12:32) Ba bañwi bona ba na ni sepo ya ku zuha ni ku to pila ku ya ku ile mwa paradaisi fa lifasi-mubu. (Samu 37:11, 29) Bakreste kaufela ba bona sepo ya zuho ku ba ye fa m’ata “a matuna hahulu” ha ba tahelwa ki miliko ye kona ku ba tahiseza lifu.—2 Makorinte 4:7.
Libaka Ha I Li ya Butokwa mwa Tumelo ya Sikreste
4. (a) Zuho ki ye ñwi ya “litaba za makalelo” ka nzila ifi? (b) Batu ba bañata mwa lifasi ba nga cwañi zuho?
4 Ka mo ku boniselizwe kwa Maheberu 6:1, 2, zuho ki ye ñwi ya “litaba za makalelo.” Ki kalulo ya mutomo wa tumelo w’o kambe ne lu si na ona ne lu si ke lwa ba Bakreste ba ba buzwize. (1 Makorinte 15:16-19) Kono kwa batu ba bañata mwa lifasi, tuto ya Bibele ka za zuho ki ye sienyi. Kabakala ku sa tiya kwa moya, batu ba bañata ba nga bupilo bwa cwale ku ba bona fela bwa luli. Kacwalo, bupilo bwa bona kaufela ki bwa ku ndongwama minyaka. Hape ku na ni ba ba kumalela kwa bulapeli bwa ka sizo—mwahal’a Krestendomu ni kwand’a yona—ba ba nahana kuli ba na ni moyo o sa shwi. Kono tumelo yeo ha i lumelelani ni tuto ya Bibele ka za zuho, kakuli kambe batu ba na ni moyo o sa shwi, zuho ne i si ke ya tokwahala. Ku lika ku kopanya mihupulo ye mibeli yeo ku lyanganisa hahulu ku fita ku tahisa sepo. Lu kona ku tusa cwañi batu ba lipilu ze lukile ba ba bata ku ziba niti?
5. (a) Pili mutu a si ka fita kale fa ku utwisisa zuho, u tokwa ku zibañi? (b) Ne mu ka itusisa mañolo afi kwa ku talusa moyo? muinelo wa ba ba shwile? (c) Ki sifi se si kona ku eziwa haiba mutu u itusisa toloko ya Bibele ye sa bonisi hande niti?
5 Pili batu ba ba cwalo ba si ka utwisisa kale kuli tukiso ya zuho ki ye nde, ba tokwa ku ba ni kutwisiso ye nepahezi ka za moyo ni muinelo wa ba ba shwile. Hañata, ki mañolo a sikai fela a tokwahala mwa ku ezisa mutu ya nyolelwa niti ya Bibele ku utwisisa litaba zeo. (Genese 2:7; Samu 146:3, 4; Ezekiele 18:4) Kono litoloko ze ñwi ze nca za Bibele ni ze ñwi ze tolokilwe ka ku nolofazwa ha li bonisi hande buniti ka za moyo. Kacwalo ku kana kwa tokwahala ku nyakisisa manzwi a’ itusisizwe mwa lipuo za kwa makalelo za Bibele.
6. Ne mu ka tusa cwañi mutu ku utwisisa kuli moyo ki nto mañi?
6 Toloko ya Bibele ya New World Translation i kona ku tusa hahulu mwa ku eza cwalo kakuli i kuta-kutela ku toloka linzwi la Siheberu la neʹphesh ni la Sigerike le li swana ni lona la psy·kheʹ kuli “moyo.” Mwa mukoloko o kwa mafelelezo a yona toloko yeo ku na ni mañolo a mañata mo ku fumaneha ona manzwi ao. Litoloko ze ñwi ze ñata za Bibele ha li kuta-kuteli ku itusisa manzwi a swana kono li kana za toloka ona manzwi a kwa makalelo ao isi fela kuli “moyo” kono hape ni kuli “sibupiwa,” “mutu,” ni “bupilo”; “neʹphesh ya ka” i kana ya tolokiwa kuli “na,” mi “neʹphesh ya hao,” i kana ya tolokiwa kuli “wena.” Ku bapanya New World Translation ni litoloko ze ñwi ku ka tusa muituti ya buniti ku lemuha kuli manzwi a mwa lipuo za kwa makalelo a n’a tolokilwe kuli “moyo” a talusa batu hamoho ni lifolofolo. Kono manzwi ao ni hanyinyani h’a fi muhupulo wa kuli moyo ki nto ye sa bonahali, ye sa koni ku swaliwa ye kona ku zwa mwa mubili mutu h’a shwa ni ku yo zwelapili ku pila ku sili.
7. Ku zwelela mwa Bibele, ne mu ka talusa cwañi muinelo wa ba ba mwa Sheol? mwa Hades? mwa Gehenna?
7 Toloko ya New World Translation hape i kuta-kutela ku itusisa linzwi la “Sheol” kwa ku toloka linzwi la Siheberu la sheʼohlʹ ni ku itusisa linzwi la “Hades” le li zwelela fa linzwi la Sigerike la haiʹdes ni “Gehenna” ili linzwi la Sigerike la geʹen·na. Linzwi la “Sheol” la swana ni la “Hades.” (Samu 16:10, NW; Likezo 2:27, NW) Bibele ya bonisa hande kuli manzwi a Sheol ni Hades a talusa mabita a batu mi a zamaelela ni lifu, isi bupilo. (Samu 89:48, NW; Sinulo 20:13, NW) Mañolo hape a bonisa kuli ku na ni sepo ya ku kona ku zwa mwa mabita ka zuho. (Jobo 14:13; Likezo 2:31) Ka ku shutana, ba ba ya mwa Gehenna ha ba na sepo ya bupilo bwa kwapili, mi teñi m’o, moyo ha u taluswi ku ba o pila.—Mateu 10:28, NW.
8. Ku utwisisa hande za zuho ku kona cwañi ku zamaisa moya ni likezo za mutu?
8 Litaba zeo ha se li talusizwe hande, mutu cwale wa kona ku tusiwa ku utwisisa ze i kona ku mu tahiseza zuho. U kona cwale ku kala ku itebuha lilato la Jehova kwa ku eza tukiso ye nde cwalo. Maswabi e ba ikutwa ba ba shwezwi ki balatiwa ba bona a konwa ku fukuzwa ki tibelelo ya ka tabo ya ku to kopana ni bona mwa lifasi la Mulimu le linca. Ku utwisisa litaba zeo hape ku tusa kwa ku utwisisa ze li talusa lifu la Kreste. Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba lemuhile kuli zuho ya Jesu Kreste ki ya butokwa kwa tumelo ya Sikreste, mi i kwalula nzila ya kuli ni ba bañwi ba kone ku zuswa. Ne ba kutalize ka cisehelo ka za zuho ya Jesu ni sepo ye i fa. Ni kacenu, ba ba itebuha zuho ba lakaza ku bulelela ba bañwi niti ya butokwa yeo.—Likezo 5:30-32; 10:42, 43.
Ku Itusisa ‘Sinotolo sa Hades’
9. Jesu u itusisa cwañi pili “linotolo za lifu, ni za Hades”?
9 Ba ba ka ba ni Kreste kaufela mwa Mubuso wa hae wa kwa lihalimu ba lukela ku shwa. Kono ba ziba hande sepiso ya n’a file ha n’a ize: “Ne ni shwile, mi bona, ni pila mwa linako ni linako; mi ni na ni linotolo za lifu, ni za [Hades, NW].” (Sinulo 1:18) N’a talusañi? N’a hohela mamelelo ku ze n’e ezahezi ku yena. Ni yena n’a shwile. Kono Mulimu n’a si ka mu tuhelela mwa Hades. Fa lizazi la bulalu, Jehova ka sibili a mu zusa ni ku mu fa bupilo bwa moya ni ku kenya ku yena muinelo wa ku sa shwa. (Likezo 2:32, 33; 10:40) Hape, Mulimu a mu fa ‘linotolo za lifu ni za Hades’ kuli a itusise zona kwa ku lukulula ba bañwi mwa mabita ni ku ba lukulula ku ze tahiswa ki sibi sa Adama. Kakuli u na ni zona linotolo zeo, Jesu u kona ku zusa balateleli ba hae ba ba sepahala kwa bafu. U zusa pili lilama za puteho ya hae, bona ba ba tozizwe ka moya, ni ku ba fa mpo ye tuna ya bupilo bwa ku sa shwa mwa lihalimu, sina mwa n’a mu fezi Ndat’ahe.—Maroma 6:5; Mafilipi 3:20, 21.
10. Zuho ya Bakreste ba ba tozizwe ba ba sepahala i ezahala lili?
10 Bakreste ba ba sepahala ba ba tozizwe ne ba ka zusezwa lili kwa lihalimu? Bibele i bonisa kuli se ba kalile ku zuswa. Muapositola Paulusi n’a talusize kuli ne ba ka zuswa mwa ‘nako ya ku ba teñi kwa Kreste,’ ili ko ne ku kalile ka 1914. (1 Makorinte 15:23, NW) Basepahali ba ba tozizwe ha ba shwa fa lifasi-mubu ka nako ye ya ku ba teñi kwa hae, ha ba tokwi ku zwelapili ku ba mwa lifu ku fitela nako ya ku taha kwa Mulen’a bona. Ba sa shwa fela, ba zuswa ka ku ba mioya, ili ku ‘fetuha, ka nako i liñwi, mwa ku koba kwa liito.’ Ba ba ni tabo luli, kakuli misebezi ye minde ye ne ba ezize “ya ba latelela”!—1 Makorinte 15:51, 52; Sinulo 14:13.
11. Ki zuho mañi ya batu ka nañungelele ye ka ba teñi, mi i ka kalisa lili?
11 Kono zuho ya bacalifa ba Mubuso ya bupilo bwa kwa lihalimu haki yona fela zuho ye li teñi. Ku biziwa kwa yona kuli ki “zuho ya pili” kwa Sinulo 20:6 ku bonisa kuli ku na ni ku latelela zuho ye ñwi. Ba ba ka ba mwa zuho ye ñwi yeo ba ka ba ni tibelelo ye nde ya bupilo bo bu sa feli mwa paradaisi fa lifasi-mubu. Yona zuho yeo i ka ezahala lili? Buka ya Sinulo i bonisa kuli ikaba hamulaho wa ku zwiswa kwa “lihalimu ni lifasi,” ona muinelo wa linto wa cwale o maswe ni miuso ya ona. Mafelelezo ao a muinelo wa linto wa kale a fakaufi luli. Hamulaho, ka nako ya tomile Mulimu, zuho ya fa lifasi-mubu i ka kalisa.—Sinulo 20:11, 12.
12. Ki bomañi ba ba ka ba mwahal’a basepahali ba ba ka zusezwa kwa bupilo bwa fa lifasi-mubu, mi ki kabakalañi yeo ha i li tibelelo ye nyangumuna?
12 Ki bomañi ba ba ka ba ku yona zuho yeo? Mwahal’a bona ku ka ba ni batanga ba Jehova ba basepahali ba mwa linako za kwa makalelo-kalelo, ili banna ni basali bao, kabakala tumelo ya bona ye tiile mwa zuho “ba hana ku lamulelwa.” F’o ku talusa kuli ne ba hanile ku tuhela busepahali bwa bona ku Mulimu kuli ba pime lifu le li butuku, la ka ku itahanela. Ku ka tabisa luli ha lu ka to ba ziba ka butu ni ku ikutwela ku bona litaba ka butungi ka za likezahalo ze bihilwe ka bukuswani mwa Bibele! Ba bañwi hape ba ba ka zusezwa kwa bupilo bwa fa lifasi-mubu ki Abele, yena paki wa pili ya sepahala wa Jehova; Enoke ni Nuwe, bashaeli ba ba bundume ba lushango lwa Mulimu lwa temuso pili Munda u si ka taha kale; Abrahama ni Sara, be ne ba amuhezi mangeloi; Mushe, ili y’o ka yena Mulao ne u filwe kwa Lilundu la Sinai; bapolofita ba ba bundume ba ba cwale ka Jeremia, ya n’a boni sinyeho ya Jerusalema ka 607 B.C.E.; ni Joani Mukolobezi, ya n’a ikutwezi Mulimu h’a zibahaza Jesu ku ba Mwan’a Hae. Ku ka ba hape ni banna ni basali ba basepahali ba bañata ba ba shwile mwa mazazi a maungulelo a a muinelo wa linto o maswe.—Maheberu 11:4-38; Mateu 11:11.
13, 14. (a) Ki sifi se si ka ezahala kwa Hades ni bafu ba ba ku yona? (b) Zuho i ka kopanyeleza bomañi, mi ki kabakalañi?
13 Nako ha i nze i ya, ba bañwi kwand’a batanga ba Mulimu ba ba sepahala ba ka zuswa kwa bafu, mi mabita a ka siyala mukungulu. Sipimo seo mwa mabita ku zwiswa bafu si kona ku bonwa ka m’o Jesu a ka itusiseza ‘sinotolo sa Hades’ kwa neku la batu. Seo si bonisizwe mwa pono ye n’e filwe muapositola Joani, mwa n’a boni Hades ha i “nepelwa mwa lisa la mulilo.” (Sinulo 20:14) Seo si talusañi? Si talusa kuli Hades, lona libita luli la batu, la sinyiwa ku sinyelezwa. Ha li sa li yo luli, kakuli ku lona ku zwiswa ba ba shwile kaufela, kakuli kwand’a ku zusa balapeli ba Jehova kaufela ba ba sepahala, Jesu ka sishemo u ka zusa ni ba ba si ka luka. Linzwi la Mulimu li lu sepisa kuli: “Ku zuha kwa bafu ku ka ba teñi, kwa ba ba lukile ni ba ba si ka luka.”—Likezo 24:15.
14 Ku bona ba ba si ka luka bao, ha ku na ya zusezwa fela ku to atulelwa lifu hape. Mwa muinelo wa ze lukile o ka ba teñi mwa lifasi kaufela mwa Mubuso wa Mulimu, ba ka tusiwa ku pila ka ku ya ka linzila za Jehova. Pono ne i bonisize kuli ku ka apulwa ‘buka ya bupilo.’ Kacwalo ba ka ba ni kolo ya ku ezisa kuli mabizo a bona a ñolwe teñi. Ba ka “atulwa, mutu ni mutu, ka likezo za hae” z’a ka eza hamulaho wa zuho ya hae. (Sinulo 20:12, 13) Kacwalo, ka ku ya ka mubonelo wa ze ka ezahala kwa mafelelezo, zuho ya bona i kona ku ba ‘zuho ya bupilo’ mi ba ka kona ku pima kuli isike ya ba ‘zuho ya katulo [ya lifu].’—Joani 5:28, 29.
15. (a) Ki bomañi ba ba si ke ba zusiwa? (b) Ku ziba niti ka za zuho ku swanela ku lu ama cwañi?
15 Kono haki bote ba ba kile ba pila ni ku shwa ba ba ka zuswa. Ba bañwi ba ezize libi ze sa konwi ku swalelwa. Ba ba cwalo ba ya isi kwa Hades, kono kwa Gehenna, ko ba yo sinyiwa ku sinyelezwa. Ku bona bao ku ka ba ni ba ba ka bulaiwa fa “ñalelwa ye tuna” ye s’e li fakaufi. (Mateu 12:31, 32; 23:33; 24:21, 22; 25:41, 46; 2 Matesalonika 1:6-9) Kacwalo, hailif’o Jehova u bonisa sishemo se si ipitezi ka ku zwisa bafu mwa Hades, sepo ya zuho ha i lu fi libaka la ku sa isa mamelelo ka za mo lu pilela cwale. Ba ba ipangula ka bomu kwa bubusi bwa Jehova ha ba koni ku zusiwa. Ku ziba seo ku swanela ku lu susueza ku bonisa kuli lwa itebuha luli sishemo sa Mulimu se si si ka libelelwa ka ku pila bupilo bwa luna ka mw’a batela.
Ku Tiiswa ki Sepo ya Zuho
16. Sepo ya zuho i kona cwañi ku ba ye tiisa hahulu?
16 Luna ba ba amuhezi sepo ya zuho lu kona ku tiiswa ki yona. Ka nako ye ha lu supala, lwa ziba kuli ha lu koni ku shenyisa ku ya ku ile nako ya lifu, ku si na taba ni likalafo ze itusiswa. (Muekelesia 8:8) Haiba lu sebelelize Jehova ni kopano ya hae ka busepahali, lu kona ku libelela nako ya kwapili ka buikolwiso bo bu tezi. Lwa ziba kuli ka zuho, lu ka ba ni bupilo hape, ka nako ya tomile Mulimu. Mi bu ka ba bupilo luli! Ikaba “bupilo bo bu sa feli” ka mwa n’a bu bizelize muapositola Paulusi.—1 Timotea 6:19; Maheberu 6:10-12.
17. Lu kona ku tusiwa kiñi ku zwelapili ku sepahala ku Jehova?
17 Ku ziba kuli ku na ni zuho ni ku ziba Ya i tahisa ku lu konisa ku tiya mwa tumelo. Ku lu tiisa kuli lu sepahale ku Mulimu niha lu fumbelwa ku bulaiwa ki balwanisi ba ba buhali. Ka nako ye telele, Satani u itusisize sabo ya lifu la ka sipundumukela ku ba mukwa wa ku buluka ka ona batu mwa butanga. Kono Jesu n’a si na sabo ye cwalo. N’a sepahalile ku Jehova ku isa lifu. Ka sitabelo sa hae sa tiululo, Jesu u fanile nzila ya ku lukulula ba bañwi kwa sabo ye cwalo.—Maheberu 2:14, 15.
18. Batanga ba Jehova ba tusizwe kiñi ku zibahala ku ba basepahali?
18 Kabakala tumelo ya bona mwa sitabelo sa Kreste ni mwa zuho, batanga ba Jehova ba fitile fa ku zibahala ku ba basepahali ba batuna. Ha ba sineneketwa, ba bonisize kuli ba lata Jehova ku fita mo ba ‘latela bupilo bwa bona.’ (Sinulo 12:11) Ka butali, ha ba tokolomohi likuka za Sikreste ka ku lika ku punyusa bupilo bwa bona bwa cwale. (Luka 9:24, 25) Ba ziba kuli niha ba ka latehelwa ki bupilo bwa bona cwale kabakala ku yemela bubusi bwa Jehova ka busepahali, u ka ba fa mupuzo ka zuho. Kana mu na ni tumelo ye cwalo? Mu ka ba ni yona haiba luli mwa lata Jehova ni haiba mwa tabela luli se i talusa sepo ya zuho.
Lundululo
• Ki kabakalañi mutu h’a tokwa ku utwisisa ka za moyo ni muinelo wa ba ba shwile a si ka utwisisa kale ka za zuho?
• Ki bomañi ba ba ka zuha kwa bafu, mi zibo yeo i swanela ku lu ama cwañi?
• Sepo ya zuho i lu tiisa cwañi?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 84, 85]
Jehova u sepisa kuli ku ka ba ni zuho ya ba ba lukile ni ba ba si ka luka
