Ku caela ndembela silutu. Lipaki za Jehova ba lumela kuli ku kubamela ndembela kamba ku i caela silutu, ili mukwa wo hañata u eziwanga inze ku opelwa pina, ki kezo ya bulapeli ye bonisa kuli puluso i kona ku zwa kwa Naha kamba kwa babusi ba yona, isike ku Mulimu. (Isaya 43:11; 1 Makorinte 10:14; 1 Joani 5:21) Yo muñwi wa babusi ba ba cwalo neeli Mulena Nebukadenezare wa Babilona wa kwaikale. Ka ku bata ku bonisa batu maata a mubuso wa hae ni bulapeli bwa hae, mulena ya maata yo a eza siswaniso se situna, mi a hapeleza batu ba mwa mubuso wa hae ku kubamela siswaniso seo inge ku lizwa pina. Kono Maheberu ba balalu, bo Shadrake, Meshaki, ni Abedi-Nego, ne ba hanile ku kubamela siswaniso seo niha ne ba ka bulaiwa bakeñisa ku sa eza cwalo.—Daniele, kauhanyo 3.

Caziba yo muñwi wa litaba ze ezahezi ya bizwa Carlton Hayes naa ñozi kuli mwa miteñi ya luna, batu ba ‘lapela ndembela.’ Naa ize: “Baana ba tubulanga likuwani ha ku fitiswa ndembela; baloki ba ñolanga litoko za ku lumbaeta ndembela, mi banana ba opelanga lipina za keleke.” Mi hape naa zwezipili ku talusa kuli batu ba banga ni “mazazi a pumulo” fo ba bonisezanga lilato la ku lata naha ya bona, mi ba na ni “lindwalume ze kutekiwanga inge bahalalehi,” mane ni “libaka ko ku lapelelwanga Muuso ni lisupo za ona,” ili libaka ze ngiwa sina “litempele.” Fa mukiti o muñwi o no ezizwe kwa Brazil, mueteleli wa Kuta ye  Tuna ya Masole naa ize: “Batu ba lapela ndembela . . . sina feela mo ba lapelela naha ya bona.” Mi buka ye bizwa The Encyclopedia Americana ne i bulezi kuli: “Ndembela ki nto ye lapelwa sina mo si lapelelwa sifapahano.”

Buka yeo ye bulezwi mwa paragilafu ye felile, cwanoñu fa hape ne i bulezi kuli lipina za naha “li bonisa lilato le ba na ni batu kwa naha ya bona mi hañata li banga ni manzwi a ku kupa Mulimu kuli a etelele ni ku sileleza bana ba naha kamba babusi ba yona.” Kacwalo, hasi kuli batanga ba Jehova ba na ni muñañatoho ha ba nga mikiti ya naha ye ama ku caela ndembela silutu ni lipina za naha ku ba ya bulapeli. Mane buka ye bizwa The American Character ha ne i ama fa taba ya bana ba Lipaki za Jehova ba mwa likolo za kwa United States ba ne ba hanile ku lapela ndembela kamba ku konka kuli ba ka sepahala kwa naha, ne i bulezi kuli: “Taba ya kuli lizo ze ki za bulapeli i pakilwe ki Kuta ye Tuna ku zwelela mwa litaba ze ñata ze se i talimile.”

Batu ba Jehova niha ba sa ikenyangi mwa mikiti ye ba bona kuli ha i si ka toma fa Mañolo, ba kuteka ba bañwi ba ba ikutwa kuli ba na ni tukelo ya ku eza cwalo. Hape ba kuteka ndembela ya naha ka ku i lemuha kuli ki sisupo mi ba lemuha milonga ye busa ku ba ye “beilwe fa bulena,” ili ye sebeza sina “mutanga wa Mulimu.” (Maroma 13:1-4) Kacwalo, Lipaki za Jehova ba utwa kelezo ya ku lapelela “malena, ni ba ba inzi fa bunduna kaufela.” Kono mulelo wa luna wa ku eza cwalo ki kuli “lu pile mwa kozo ni buiketo, ka bulapeli kaufela ni ka ku ikuteka.”—1 Timotea 2:2.

Ku vota mwa liketisa. Bakreste ba niti ba kuteka tukelo ya ba bañwi ya ku vota. Ha ba lwanisi liketisa, mi ba ipeya kwatasaa mulonga o ketilwe. Nihakulicwalo, ni kamuta ha ba ikenyi mwa litaba lifi kamba lifi za bupolitiki mwa naha. (Mateu 22:21; 1 Pitrosi 3:16) Ki sika mañi saa swanela ku eza Mukreste ya pila mwa naha mo mañi ni mañi u tokwiwa ku vota kamba mo ba ba sa yi kwa sibaka ko ku votelwa ba kona ku ezwa maswe? Ka ku hupula kuli bo Shadrake, Meshaki, ni Abedi-Nego ne ba ile kwa libala la Dura, Mukreste ya mwa muinelo o cwalo u kana a ikatulela ku ya kwa sibaka ko ku votelwa haiba lizwalo la hae li mu lumeleza. Kono u ka bona teñi kuli ha ikenyi mwa litaba za bupolitiki ni hanyinyani. U swanela ku hupula likuka ze, ze silezi:

1.   Balateleli ba Jesu “[hasi] ba lifasi.”—Joani 15:19.

2. Bakreste ba yemela Kreste ni Mubuso wa hae.—Joani 18:36; 2 Makorinte 5:20.

3. Puteho ya Sikreste i na ni lituto ze swana, mi ba ba ku yona ba tamani hamoho ka lilato la Kreste.—1 Makorinte 1:10; Makolose 3:14.

4. Batu ba ba keta mutu yo muñwi ku ba muzamaisi ba ka amiwa ki ze ka zwa mwateñi.—Mu lemuhe likuka ze mwa manzwi a kwa 1 Samuele 8:5, 10-18 ni kwa 1 Timotea 5:22.

5. Jehova naa ngile takazo ya Maisilaele ya kuli ba be ni mulena wa butu ye ne ba kona ku iponela sina sisupo sa kuli ne ba mu hanile.—1 Samuele 8:7.

6. Bakreste ba swanela ku ba ni lizwalo le linde ha ba bulela za Mubuso wa Mulimu kwa batu ba likopano za bupolitiki ze shutana-shutana.—Mateu 24:14; 28:19, 20; Maheberu 13:18.

Ku eza misebezi ya muuso ya mwa silalanda mwa sibaka sa ku kena busole. Mwa linaha ze ñwi, ku na ni mulao wa kuli batu ba ba hana ku kena busole ba eze misebezi ye miñwi mwahalaa nako ye tomilwe. Ha lu eza keto fa taba ye, lu swanela ku lapela ka za teñi, kamba ku i ambola ni Mukreste yo muñwi ya hulile kwa moya, hamulaho kihona lu ka eza keto ye lumelelana ni lizwalo la luna.—Liproverbia 2:1-5; 11:14.

Linzwi la Mulimu li lu taluseza kuli lu ‘ipeye kwatasaa ba ba busa, ni kwatasaa malena; lu lukela ku eza misebezi kaufela ye minde ni ku ba ni makeke.’ (Tite 3:1, 2) Ka ku beya taba yeo mwa munahano, lwa kona ku ipuza lipuzo ze latelela: ‘Kana ku eza musebezi o ni filwe ki muuso mwa sibaka sa ku kena busole ku ka ni kenya mwa litaba za bupolitiki kamba za bulapeli bwa buhata?’ (Mika 4:3, 5; 2 Makorinte 6:16, 17) ‘Kana ku eza musebezi wo ku ka tahisa kuli ni fumane taata ku peta misebezi ya ka ya Sikreste kamba mane ku ni palelwisa ku i eza?’ (Mateu 28:19, 20; Maefese 6:4; Maheberu 10:24, 25) ‘Kwa neku le liñwi, kana musebezi wo u ka ni fa kolo ya ku peta ze ñata kwa moya, inge cwalo ku eza sebelezo ya nako kaufela?’—Maheberu 6:11, 12.

Haiba Mukreste a nyakisisa hande miinelo kaufela ni ku atula kuli wa kona ku eza musebezi wa mwa silalanda wa filwe ki muuso  o si wa busole kuli a si ke a iswa kwa tolongo, Bakreste ba bañwi ba swanela ku kuteka keto ya hae. (Maroma 14:10) Hape haiba a ikutwa kuli haa koni ku eza musebezi o cwalo, ba bañwi ba sa swanela ku kuteka katulo ya hae.—1 Makorinte 10:29; 2 Makorinte 1:24.