1-3. (a) Ki ifi mpo yeñwi yende yalufile Jehova? Lukona kuitusisa cwañi yona ka mafosisa? (b) Luswanela kuitusisa cwañi mpo ya kubulela?

 NDATE ufa mwanaa hae wamushimani njinga. Utabile kufa mwanaa hae mpo ya butokwa yeo. Kono kucwañi haiba mwana yo acoba njinga yeo ka kusatokomela mi uhata mutu ni kumuholofaza? Ndate yo uka ikutwa cwañi?

² Jehova ki yena Mufani wa “mpo yende kaufela ni mpo yepetehile kaufela.” (Jakobo 1:17) Yeñwi ya limpo zalufile, ki buikoneli bwa kubulela. Mpo ya kubulela ilukonisa kutalusa zelunahana ni moluikutwela. Lwakona kubulela lika zetusa batu ni zetahisa kuli baikutwe hande. Kono zelubulela hape zakona kuholofaza babañwi ni kutahisa kuli bautwe butuku.

³ Lipulelo linani maata, mi Jehova ululuta mwa kuitusiseza hande mpo ya kubulela. Ulubulelela kuli: “Kusike kwazwa linzwi lelibolile mwa mulomo wamina, kono kuzwe feela manzwi amande atiisa kulikana ni mokutokwahalela, ilikuli atuse baba autwa.” (Maefese 4:29) Halunyakisiseñi molukona kuitusiseza mpo ye  yalufile Mulimu ka nzila yemutabisa ili yesusueza babañwi.

4, 5. Lukona kuitutañi ka za maata a lipulelo mwa lishitanguti la mwa Bibele?

⁴ Manzwi anani maata, ka mukwa ocwalo, lutokwa kutokomela zelubulela ni molulibulelela. Liñolo la Liproverbia 15:4, libulela kuli: “Lulimi lolukuzize ki kota ya bupilo, kono lipulelo zekopami zazwafisa.” Sina feela mezi mwatuseza kota kuzwelapili kupila, manzwi a musa akatulusa ni kususueza yaautwa. Kono manzwi abuhali aholofaza babañwi ni kubautwisa bumaswe.—Liproverbia 18:21.

⁵ Liproverbia 12:18 ibulela kuli: “Lipulelo zebulelwa ka kusanahanisisa liswana sina lilumo lelitaba.” Manzwi amaswe akona kutahisa masitapilu mi akona kusinya silikani sa batu. Mwendi mwahupula nako yeo mutu yomuñwi naamibulelezi manzwi amaswe ili anaa miutwisize hahulu butuku. Lishitanguti leo hape liekeza kubulela ka za bunde bwa lipulelo, lili: “Lilimi la bababutali lafolisa.” Lipulelo zende zakona kufolisa pilu yeshekesha ni kukutisa silikani sene sisinyizwe ki kusautwisisana. (Mubale Liproverbia 16:24.) Haiba luhupula kuli manzwi aluna akona kuutwisa babañwi butuku, lukaitusisa ona hande.

6. Ki kabakalañi hakukona kuba taata kutokomela zelubulela?

⁶ Libaka leliñwi haluswanela kutokomela lipulelo zaluna ki kuli kaufela luna halusika petahala. “Pilu ya mutu itengamezi kwa bumaswe,” mi manzwi aluna hañata abonisanga zeinzi mwa pilu yaluna. (Genese 8:21; Luka 6:45) Kukona kulubela taata kutokomela zelubulela.  (Mubale Jakobo 3:2-4.) Kono lutokwa kuzwelapili kuikataza kuli lube ni tokomelo haluambola ni babañwi.

7, 8. Manzwi aluna akona kuama cwañi silikani saluna ni Jehova?

⁷ Hape lutokwa kutokomela lipulelo zaluna kakuli lukaikalabela ku Jehova bakeñisa lika zelubulela ni molulibulelela. Jakobo 1:26 ibulela kuli: “Haiba mutu anahana kuli ulapela Mulimu, kono asaswali lilimi lahae, upuma pilu yahae, mi kulapela kwahae hakuna tuso.” Ka mukwa ocwalo, haiba lusatokomeli lipulelo zaluna, lwakona kusinya silikani saluna ni Jehova.—Jakobo 3:8-10.

⁸ Ka niti, lwaswanela kutokomela lika zelubulela ni molulibulelela. Kuli luitusise hande mpo yaluna ya kubulela ka mwabatela Jehova, lutokwa kuziba lipulelo zeluswanela kuambuka.

9, 10. (a) Ki mufuta mañi wa lipulelo zeatile hahulu mwa lifasi kacenu? (b) Ki kabakalañi haluambuka kuitusisa lipulelo za matapa?

⁹ Kuitusisa lipulelo za matapa kamba zemasila kuatile hahulu kacenu. Batu babañata banahana kuli batokwa kukonka kamba kuitusisa manzwi amaswe kuli zebabulela liutwahale. Batu babaezanga lipapali zakusehisa babañwi hañata baezanga lisheha lelimaswe ni kuitusisa lipulelo za matapa kuli basehise batu. Nihakulicwalo, muapositola Paulusi naabulezi kuli: “Mulukela kulituhela kaufela: ili mabifi, buhali, bumaswe, lipulelo zemaswe, ni manzwi aswabisa mwa mulomo wamina.” (Makolose 3:8) Hape naabulezi kuli “lisheha la zeswabisa” haliswaneli “kubulelwa . . . mwahalaa” Bakreste baniti.—Maefese 5:3, 4.

¹⁰ Lipulelo za matapa halitabisi Jehova ni batu baba mulata. Ki zemasila. Mwa Bibele, “masila” ki kalulo ya “misebezi ya nama.” (Magalata 5:19-21) “Masila” akona kukopanyeleza libi zeñata mi mukwa ulimuñwi wa masila ukona kulibisa ku omuñwi. Haiba mutu unani mukwa wa kuitusisa lipulelo zemasila, za matapa, mi haalati kutuhela mukwa wo, wakona kuzwisiwa mwa puteho.—2 Makorinte 12:21; Maefese 4:19; mubone Litaluso za Kwa Mafelelezo 23.

11, 12. (a) Lusebo loluholofaza ki nto mañi? (b) Ki kabakalañi haluswanela kuambuka kusawana mutu yomuñwi?

¹¹ Hape lutokwa kuambuka lusebo loluholofaza. Hakusika fosahala kuziba za batu babañwi ni kutaluseza balikani baluna ni lubasi lwaluna litaba. Nihaiba mwa linako za baapositola, Bakreste nebabatanga kuziba mone bazuhela mizwale ni likaizeli babona ni kuziba  lika zene bakona kueza kuli babatuse. (Maefese 6:21, 22; Makolose 4:8, 9) Kono kubunolo hahulu kuli zeluambola ka za batu babañwi lifetuhe kuba lusebo loluholofaza. Haiba lubulela litaba zelusebezwi ki mutu yomuñwi, mwendi luka bulela lika zesi zaniti kamba kubulela lika zeswanela kuba kunutu. Halusatokomeli, litaba zelubulela zakona kufetuha kuba litamilikezo zemaswe kamba mane busawana. Bafalisi nebasawanile Jesu hane bamutamelelize kuli uezize lika zanaasika eza. (Mateu 9:32-34; 12:22-24) Busawana bukona kusinya libubo la mutu, kutahisa lifapahano ni kuutwisa mutu butuku, mane ni kusinya silikani.—Liproverbia 26:20.

¹² Jehova ubata kuli luitusise manzwi aluna kwa kutusa ni kususueza babañwi, isiñi kutahisa kuli balikani babe lila. Jehova utoile batu babatahisa “lifapahano mwahalaa banabahabo.” (Liproverbia 6:16-19) Wapili kuba lisawana ki Satani Diabulosi, yanaasawanile Mulimu. (Sinulo 12:9, 10) Mwa lifasi kacenu, batu babulelelanga babañwi buhata. Kono nto yeo haiswaneli kuezahala mwa puteho ya Sikreste. (Magalata 5:19-21) Ka mukwa ocwalo, luswanela kutokomelanga lika zelubulela ni kunahanisisanga pili lusika bulela kale. Pili musika bulela kale taba yemubulelezwi ki mutu yomuñwi ka za mutu yomuñwi, muipuze kuli: ‘Kana taba yenibata kubulela ki yaniti? Kana yaswanela? Kana yatusa? Kana nenika tabela kuli mutu yenibulela ka zahae autwe zenibulela? Nenika ikutwa cwañi haiba mutu yomuñwi abulela nto ye ka zaka?’—Mubale 1 Matesalonika 4:11.

13, 14. (a) Lipulelo zemaswe likona kuama cwañi batu babañwi? (b) Matapa ki nto mañi, mi ki kabakalañi Bakreste habasaswaneli kulwahanga babañwi?

 ¹³ Ka linako zeñwi, kaufelaa luna lubulelanga lika zetahisanga kuli luinyaze hasamulaho. Kono halubati kuba ni mukwa wa kulwanisa babañwi kamba kubulela lika zemaswe kamba zesituhu. Haluitusisangi lipulelo zemaswe. Paulusi naabulezi kuli: “Muzwise ku mina mufuta kaufela wa zebaba, buhali, mabifi, kutatauka, ni lipulelo zemaswe.” (Maefese 4:31) Litoloko zeñwi za Bibele litolokile “lipulelo zemaswe” kuli “manzwi amaswe,” “lipulelo zeholofaza,”ni “lipulelo za matapa.” Lipulelo zemaswe litahisanga kuli batu baikutwe kusakutekeha ni kuikutwa kusaba ba butokwa. Banana sihulu bakona kuholofazwa ka bunolo, ka mukwa ocwalo, lutokwa kuba ni tokomelo yetuna kuli lusike lwabaholofaza ka manzwi aluna.—Makolose 3:21.

¹⁴ Bibele ilulemusa ka za mufuta omuñwi wa lipulelo zemaswe hahulu, ili matapa. Matapa ki kuzwelapili kuitusisa lipulelo zemaswe kwa batu babañwi ka mulelo wa kubautwisa butuku kwa pilu. Nekusike kwaba hande mutu hanaaka itusisa lipulelo zecwalo ku mutu yanyalani ni yena kamba kwa bana bahae! Mane mutu yazwelapili kulwahaka babañwi wakona kuzwisiwa mwa puteho. (1 Makorinte 5:11-13; 6:9, 10) Sina moluitutezi, haiba lubulela lika zemaswe, zesi zaniti, kamba zesituhu, lusinya silikani saluna ni Jehova ni batu babañwi.

15. Ki lipulelo zecwañi zekona kutiisa silikani?

¹⁵ Lukona cwañi kuitusisa hande mpo yakubulela ka mwaabatela Jehova? Nihaike kuli Bibele hailubuleleli zeluswanela kubulela ni zelusa swaneli kubulela, ilutaluseza  kuli lubulelange “feela manzwi amande atiisa.” (Maefese 4:29) Lipulelo zetiisa ki zekenile, zemusa, ni zaniti. Jehova ubata kuli luitusise manzwi aluna kwa kususueza ni kutusa babañwi. Kueza cwalo kukona kuba taata. Lutokwa kuikataza hahulu kuli lubulele lika zende, kono halutokwi kuikataza halubulela lika zesituhu ni zelusika nahanisisa. (Tite 2:8) Halunyakisiseñi linzila zeñwi zamolukona kutuseza batu babañwi ka zelubulela.

16, 17. (a) Ki kabakalañi haluswanela kubabazanga babañwi? (b) Ki bomañi belukona kubabaza?

¹⁶ Jehova ni Jesu bababazanga. Lubata kuba likanyisa. (Mateu 3:17; 25:19-23; Joani 1:47) Kuli lubabaze mutu ka nzila yeka mususueza, lutokwa kuiyakatwa yena ni kumuisapilu. Liproverbia 15:23 ibulela kuli: “Linzwi lelibulelwa ka nako yelukile—ki lelinde luli!” Lwasusuezwanga haiba mutu yomuñwi alubabaza bakeñisa kusebeza ka taata kamba haabonisa buitumelo ku zeluezize.—Mubale Mateu 7:12; mubone Litaluso za Kwa Mafelelezo 27.

¹⁷ Haiba muba ni mukwa wakubona zende ku babañwi, kuka mibela bunolo kubababaza. Ka mutala, mwendi mulemuhile kuli mutu yomuñwi mwa puteho uitukisezanga hande kufa lingambolo zahae kamba uezanga buikatazo bwa kualaba kwa mikopano. Mwendi yomunca uyemezi tumelo yahae kwa sikolo kamba mwendi musupali waabananga kamita mwa bukombwa. Batu bao bakaikutwa hande haiba muitumela ku bona. Hape ki kwa butokwa kuli muuna yanyezi abulelelange musalaa hae kuli waamulata mi waaitebuha yena. (Liproverbia 31:10, 28) Sina feela simela hasitokwa lizazi ni mezi, batu batokwa kuitebuhiwa. Nto yeo  ki ya butokwa sihulu kwa banana. Mubange ni nako ya kubababaza bakeñisa mikwa yabona yeminde ni buikatazo bobaeza. Kubababaza kukona kubatusa kuba ni bundume ni buikolwiso mi mane kwakona kubatahiseza kuli baikataze hahulu kueza zelukile.

18, 19. Ki kabakalañi haluswanela kuikataza kususueza ni kuomba-omba batu babañwi? Lukona kueza cwañi cwalo?

¹⁸ Haiba lususueza ni kuomba-omba batu babañwi, lulikanyisa mutala wa Jehova. Utokomela hahulu “babotana” ni “babahatelelwa.” (Isaya 57:15) Jehova ubata kuli ‘luzwelepili kususuezana’ ni ‘kubulela ka nzila yeomba-omba ku babalobehile lipilu.’ (1 Matesalonika 5:11, 14) Halueza cwalo, Mulimu wabona mi waitebuha buikatazo bwaluna.

 ¹⁹ Mwendi mulemuhile kuli mutu yomuñwi mwa puteho uzwafile kamba ulobehile pilu. Mukona kubulelañi zeka mutusa? Mwendi hamukoni kufelisa butata bwaali ku bona, kono mwakona kubonisa mutu yo kuli mwamuisa pilu. Ka mutala, mwakona kulukisa kutanda nako ni yena. Mwakona kubala ni yena timana ya mwa Bibele yesusueza mi mane mwakona nihaiba kulapela ni yena. (Samu 34:18; Mateu 10:29-31) Mutaluseze batu babacwalo kuli mizwale ni likaizeli babona mwa puteho babalata. (1 Makorinte 12:12-26; Jakobo 5:14, 15) Mi mubulele ka nzila yebonisa kuli zemubulela ki za niti.—Mubale Liproverbia 12:25.

20, 21. Ki nto mañi yekona kutahisa kuli batu baamuhele kelezo ka bunolo?

 ²⁰ Hape lwatiisa babañwi halubafa kelezo yende. Ka kuba batu babasika petahala, lutokwa kuelezwanga ka linako zeñwi. Liñolo la Liproverbia 19:20 libulela kuli: “Utwa kelezo mi uamuhele kalimelo, kuli kwapili ube yabutali.” Haki baana-bahulu feela babakona kufa kelezo kamba kalimelo. Bashemi batokwa kuetelela bana babona. (Maefese 6:4) Mi likaizeli baakona kuelezana. (Tite 2:3-5) Bakeñisa kuli lwalata mizwale ni likaizeli baluna, lueza molukonela kaufela kuli lubaeleze ka nzila yesike yabautwisa bumaswe. Ki lika mañi zeka lutusa?

²¹ Mwendi mwahupula nako yeo mutu yomuñwi naamielelize ka nzila yebunolo. Ki nto mañi yenetahisize kuli kelezo yeo ibe yende? Mwendi nemuikutwile kuli mutu yo wamiisa pilu luli. Kamba mwendi mutu yo naabulezi ni mina ka nzila yemusa ni yelilato. (Makolose 4:6) Mwendi kelezo yeo neizwa mwa Bibele. (2 Timotea 3:16) Ibe kuli luitusisa manzwi luli a mwa Bibele kamba kutokwa, kelezo kaufela yelufa iswanela kutoma fa Mañolo. Hakuna mutu yaswanela kuhapeleza babañwi mihupulo yahae kamba kukopamisa mañolo kuli ayemele mihupulo yahae. Kuhupula mone mufezwi kelezo kwakona kumitusa hamueleza babañwi.

22. Mutabela kuitusisa cwañi mpo yamina ya kubulela?

²² Buikoneli bwa kubulela ki mpo yezwa ku Mulimu. Lilato laluna ku Mulimu liswanela kulususueza kuitusisa mpo yeo hande. Muhupule kuli manzwi aakona kulutulula kamba kuyahisa. Ka mukwa ocwalo, haluezeñi molukonela kaufela kuitusisa manzwi aluna kwa kutiisa ni kususueza batu babañwi.