Ba Banca Ba Buza Kuli

Ki Kabakalañi Bashemi Ba Ka Ha Ba Sa Ni Sepi?

“Ne ni ka tabela bashemi ba ka ha ne ba ka ni tuhelelanga ku ikela ko ni lata kaufela. Haki kuli ni bata ku ya kai ni kai mwa lifasi. Ka mutala, ne ni ka tabela kuli boma ba si ke ba nahananga kuli ni bata ku yelela ha ni bulela kuli ni yo potela bondate ba basali.”—Sarah, wa lilimo ze 18. *

“Hañata ni buzanga bashemi ba ka libaka ha ba ni kakanyanga ha ni ba bulelela kuli ni bata ku ya ko kuñwi ni balikani ba ka. Mi ba ni talusezanga kuli: ‘Lu ku sepile. Kono bo lu sa sepi ki balikani ba hao.’ Ha ni tabelangi luli ha ba ni bulelela cwalo!”—Christine, wa lilimo ze 18.

KU SEPIWA ku swana sina ku ba ni mali. Ku t’ata ku fumana mali, kono ku a sinya ku bunolo. Mutu niha ka fiwa mali a mañata, u ka bata ni a mañwi. Iliana, wa lilimo ze 16, u li: “Fo ni batela kaufela ku ya ko kuñwi, bashemi ba ka ba ni buzanga ko ni ya, be ni ya ni bona, ze ni yo eza, ni nako ye ni ka kuta. Na ziba kuli ki bashemi ba ka, kono na filikananga luli ha ba ni buzanga lipuzo ze cwalo!”

Kana fokuñwi mu ikutwanga kuli bashemi ba mina ha ba mi sepi? Haiba ki cwalo, mu swanela ku ezañi? Pili lu si ka nyakisisa kale ze mu swanela ku eza, ha lu boneñi libaka bashemi ba bañata ha ba sa sepangi bana ba bona.

Butuku Bwa Ku Sa Sepiwa

Bibele i bulela hande-ndende kuli “munna u ka tokolomoha ndat’ahe ni m’ahe.” (Genese 2:24) Mi hape lwa kona ku bulela cwalo ni ku musali. Ibe kuli mu micaha kamba mu likalibe, nako ye mu sa utiwa ki ya butokwa hahulu kakuli ki yona nako ye mu lutiwa bupilo, ilikuli ha mu ka hula mu kone ku ipilisa ni ku pilisa mabasi a mina.

Niteñi, buhulu ha bu fumanwi ka bunolo inge ka ku kena fela mwa munyako o kwaluhile. Mutu u hula hanyinyani-hanyinyani sina fela mutu ya zamaya fa mapahamelo ha tokwa ku pahama hanyinyani-hanyinyani. Kono ni ha mu ikutwa kuli mu hulile, bashemi ba mina ba kana ba sa ikutwi cwalo. Maria ya nga kuli bashemi ba hae ba nga kuli ha zibi ku keta balikani, u talusa kuli: “Se ni na ni lilimo ze 20 kono bashemi ba ka ba sa palelwa ku ni sepa. Bashemi ba ka ba nga kuli haiba ni tahelwa ki muliko ha ni koni ku u tiyela. Na likanga ku ba taluseza kuli ni tiyezi kale miliko ye miñata, kono nihakulicwalo ba sa palelwa ku ni sepa!”

Sina mwa taluseza Maria, bashemi fokuñwi ba kona ku sa sepa bana ba bona. Kana ni mina bashemi ba mina ha ba mi sepi? Haiba ki cwalo, mu swanela ku ezañi kuli ba mi sepe? Mi haiba  bashemi ba mina ha ba mi sepi kabakala ze ne mu kile mwa eza, mu swanela ku ezañi kuli ba kale ku mi sepa hape?

Mu Bonise Kuli Mwa Sepahala

Muapositola Paulusi na ñolezi Bakreste ba kwa makalelo kuli: “Mu itike ili mina.” (2 Makorinte 13:5) Ki niti kuli ha na bulela cwalo na sa buleli kwa bana ba ba nonoboka. Kono sikuka seo sa sebeza ni ku bona. Haiba mu zibahala ka ku sa sepahala, ku t’ata kuli batu ba mi sepe, kono haiba mu zibahala ka ku sepahala, batu ba ka mi sepa. Fo ha ku talusi kuli mu ka eza lika ka ku petahala, kakuli kaufela luna lwa fosanga. (Muekelesia 7:20) Kono puzo ki ya kuli, kana likezo za mina li palelwisa bashemi ba mina ku mi sepa?

Ka mutala, Paulusi na ñozi kuli: “Mwa lika kaufela lu lata ku eza se si lukela.” (Maheberu 13:18) Cwale mu ipuze kuli: ‘Kana bashemi ba ka ba kolwa kuli ni ba talusezanga niti ha ni ba bulelela ko ni ya ni ze ni yo eza kwateñi?’ Ha mu nyakisise ze ba bulezi mikulwani ba sikai ba ne ba sa talusezangi bashemi ba bona niti.

Lori: “Ne ni itusisanga Intaneti ku ñolela mañolo mushimani ye ne ni lata, bashemi ba ka ba sa zibi. Bashemi ba ka ba to lemuha mi ba ni bulelela kuli ni tuhele. Na ba bulelela kuli ha ni sa tuha ni eza cwalo, kono ne ni si ka tuhela. Ne ni mu ñolelanga ku fitela mane silimo si fela. Bashemi ba ka ne ba ni kwacisanga, mi ne ni ba kupanga kuli ba ni swalele ni ku ba taluseza kuli ni tuhezi, kono ne ni sa tuhelangi. Ka ku ba pumanga cwalo, bashemi ba ka ba kala ku sa ni sepa mwa lika kaufela.”

Mu nahana kuli ki lifi libaka le ne li tisize kuli bashemi ba Lori ba tuhele ku mu sepa, mi mu nahana kuli ki lika mañi za na swanela ku eza Lori ha ne ba ambozi ni yena lwa pili? Mu ñole kalabo ya mina kwatasi.

․․․․․

Beverly: “Bashemi ba ka ne ba sa ni sepi, ne ba nga kuli ne ni tabela hahulu bashimani, kono cwale se ni ziba libaka ha ne ba ikutwa cwalo. Ne ni ezanga linyawe kwa micaha ba bañwi, ba ne ba ni fitelela ka lilimo ze peli. Hape ne ni ambolanga ni micaha bao ka nako ye telele fa luwaile, mi ni kwa mikopano ne ni lata hahulu ku ambola fela ni bona. Bashemi ba ka ne ba ni amuhile luwaile lwa ka kweli mutumbi, mi ne ba kalile ku ni hanisanga ku ya ko ku inzi micaha bao.”

Mu nahana kuli kiñi se ne si tisize kuli bashemi ba Beverly ba tuhele ku mu sepa, mi na swanela ku ezañi kuli ba kale ku mu sepa?

․․․․․

Annette: “Zazi le liñwi ha ne ni sa kena sikolo, na ni mulikan’a ka ne lu shimbile bucwala kwandu bo ne bu siyezi kwa mukiti kuli lu to bu nwa hamulaho kuli lu itabise, nihaike ne lu ziba kuli bashemi ba luna ne ba ka lu omanya. Bomahe mulikan’a ba fumana botela ya bucwala ya na shimbile. Mi hamulaho bashemi ba luna ba to ziba kuli ne ni shimbile botela ya bucwala ni na. Nto ye ne ni utwisize hahulu bumaswe ki ku bona boma mo ne ba zwafezi!”

Kambe kuli Annette ne li munyan’a mina, ne mu ka mu eleza cwañi kuli bomahe ba kone ku mu sepa?

․․․․․

 Ze Mu Swanela ku Eza Kuli Mu Sepiwe Hape

Ku cwañi haiba likezo za mina li palelwisa bashemi ba mina ku mi sepa sina banana ba ba bulezwi fahalimu? Haiba ki cwalo, mu si nahani kuli ku felile bashemi ba mina ha ba sa kona ku mi sepa. Mu swanela ku ezañi kuli ba mi sepe hape?

Ku si na ku kakanya, bashemi ba mina ba kona ku mi sepa hahulu ha mu nze mu cinca mupilelo wa mina. Ka mutala: Mu nge kuli mutu yo muñwi u kolotezi panga. Haiba mutu yo wa lifanga likoloti zeo kamita, u ka sepiwa hahulu ki ba panga mi mane ba ka kona ku mu kolotisa mali a mañata ni kwapili. Ni fa lapa ku cwalo. Haiba mu sepahala nihaiba mwa lika ze nyinyani, bashemi ba mina ba ka mi sepa hahulu ni mwa lika ze tuna.

Annette na lemuhile taba yeo. Na bulezi kuli: “Ha u sa li mwanana, ha u koni ku ziba kuli ku sepahala ki kwa butokwa. Kono cwale na bona butokwa bwa ku sepahala, mi ni ezanga lika hande kuli bashemi ba zwelepili ku ni sepa.” Ki ifi tuto ye mwa taba ye? Ku fita ku bilaela kuli bashemi ba mina ha ba mi sepi, mu swanela ku kala ku eza lika hande kuli ba kale ku mi sepa.

Ka mutala, kana mwa sepahala mwa lika ze bonisizwe kwatasi? Mu laitele mwa kambokisi ka ka inzi bukaufi ni taba ye mu tokwa ku sebeleza ku yona.

□ Ku fumanehanga fa lapa ka nako ye ba tomile bashemi ba ka

□ Ku itahanelanga

□ Ku petanga misebezi ya fa lapa

□ Ku kenisanga muzuzu wa ka

□ Ku itusisanga hande luwaile

□ Ku petanga ze ni sepisize

□ Ku itusisanga hande mali

□ Ku sa lobalanga singomba

□ Ku bulelanga niti

□ Ku itumelelanga mafosisa ni ku kupanga swalelo

□ Ze ñwi ․․․․․

Kiñi ha mu sa itomeli sikonkwani sa ku bonisa kuli mwa sepahala ka ku belekela fa litaba ze mu laitezi? Mu latelele likelezo za mwa Bibele ze latelela: “Mu na ni ku tubula bakeñisa mukwa wa mina wa pili.” (Maefese 4:22) ‘E ya mina ibe E.’ (Jakobo 5:12) “Mutu ni mutu a bulelele wahabo niti.” (Maefese 4:25) “Mu utwe bashemi ba mina mwa linto kaufela.” (Makolose 3:20) Ha mu nze mu eza cwalo, zwelopili ya mina i ka lemuhiwa ki batu kaufela, ku kopanyeleza cwalo ni bashemi ba mina.—1 Timotea 4:15.

Kono ku cwañi haiba mu sweli ku lika ka t’ata ku eza lika ka busepahali, kono mu ikutwa kuli bashemi ba mina ha ba mi sepi? Mwa kona ku ikambota ni bona za taba yeo. Ku fita ku bilaela kuli ha ba mi sepi, mwa kona ku ba kupa ka likute kuli ba mi taluseze lika ze mu swanela ku eza kuli ba mi sepe. Mu ba taluseze hande ze mu lela ku eza mwa taba ye.

Mu si libeleli kuli bashemi ba mina ba ka mi utwisisa honafo fela. Ku si na kakanyo, ba ka bata luli kuli mu ba kolwise kuli mu ka eza mo mu sepiselize. Ha mu sepisize, mu eze cwalo. Mi nako ha inze i ya, bashemi ba mina ba ka mi sepa hahulu. Beverly ya bulezwi kwa makalelo kona mwa na ezelize cwalo. Na bulezi kuli: “Ku t’ata kuli bashemi ba ku sepe, kono ku bunolo kuli ba ku limbulule.” Hape na ize: “Kono cwale se ni sepiwa, mi kwa tabisa ku sepiwa!”

Mwa kona ku ipalela litaba ze ñata ze fumaneha mwa taba ye li: “Ba Banca Ba Buza Kuli” ze fumaneha fa Intaneti fa keyala ya www. watchtower. org/ype

[Litaluso za kwatasi]

ZA KU NAHANISISA

▪ Kiñi ze kona ku palelwisa bashemi ba mina ku mi sepa niha mu ikataza ku bonisa busepahali?

▪ Ki kabakalañi ku ambolisana ni bashemi ba mina ha ku kona ku tahisa kuli ba mi sepe hahulu?

[Manzwi a fa likepe 30]

Mu eze lika ze ka tahisa kuli mu sepiwe

[Siswaniso/Siswaniso se si fa likepe 29]

Mutu u hula hanyinyani-hanyinyani sina fela mutu ya zamaya fa mapahamelo ha tokwa ku pahama hanyinyani-hanyinyani

[Siswaniso]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

BUHULU

KU NONOBOKA

BWANANA