Ba banca Ba Buza Kuli

Kanti Kiñi ha lu Kanananga?

Mwa mutala o bonisizwe mwatasi, Rachel u ekeza kwa kañi ka linzila ze talu. Kana mwa kona ku tongola linzila zeo? Mu ñole likalabo za mina mwa kalulo ye bonisizwe kwatasi, mi kihona mu ka tatuba nji mu kumbile ka ku talima fa “likalabo” ze bonisizwe kwa mafelelezo a taba ye.

Ki la Bulalu busihu. Rachel, ya na ni lilimo za buhulu ze 17, u felize ku eza misebezi ya hae ya fa lapa mi cwale u bata ku pumula kwateñi hanyinyani! Wa tukisa TV ni ku ina mwa sipula sa tabela hahulu.

Ha sa eza cwalo, bo mahe ba kena mwa muzuzu mwa inzi, mi ba bonahala ku filikana. Ba li: “Rachel! Kiñi ha u sinya nako inge u buha TV ku fita ku tusa munyanaa hao ku eza musebezi wa hae wa kwa sikolo? Kanti wena kiñi ha u sa ezangi ze lu ku talusezanga?”

Rachel wa ñuñuna, u li: “Ki kale mu kala hape.”

Bo mahe ba mu sutelela, ba li: “Kuti cwañi musizana tuwe?”

Rachel wa lula moya ni ku bilaula meeto, kihona a li: “Ha ku na, Ima.”

Bo mahe cwale ba halifa hahulu, ba li: “U si ke wa bulelanga cwalo ha u ambola ni na!”

Rachel wa ba alaba, u li: “Mina bo mu bulela cwañi ni na?”

Eshe, lika ki kale li sinyeha . . . Kañi ye ñwi ki kale i kalisa.

1. ․․․․․

2. ․․․․․

3. ․․․․․

KANA mu kile mwa ipumana mwa muinelo o cwalo? Kana mwa kanananga ni bashemi ba mina ka nako kaufela? Haiba ki cwalo, mu ine fafasi ni ku nyakisisa muinelo wa mina. Ki lifi litaba ze mu kananisananga? Mu laitele mwa likalulo ze bonisizwe kamba mu ñole taba ye mu kananisananga mwa kalulo ye li “Ze Ñwi.”

◯ Mo mu ngela lika

◯ Misebezi ya fa lapa

◯ Mutinelo

◯ Balikani

◯ Za ku itabisa ka zona

◯ Nako ya ku kuta fa lapa

◯ Za bashimani kamba za basizana

◯ Ze Ñwi

 Ku si na taba kuli mu kanananga lika mañi ni bashemi ba mina, ku ikananisa ku ka mi zwafisa mi ku zwafisa ni bashemi ba mina. Mu kana mwa ikatulela ku ñaña mulomo wa mina ni ku lumela lika kaufela ze ba mi bulelela bashemi ba mina. Kono kana Mulimu u mi tokwa ku eza cwalo? Batili. Ki niti kuli Bibele i mi bulelela kuli mu ‘kuteke bo ndataa mina ni bo ma mina.’ (Maefese 6:2, 3) Kono hape i mi susueza kuli mu hule mwa “buitemuso” ni mwa “kutwisiso.” (Liproverbia 1:1-4; Maroma 12:1, NW) Ha mu hula mwa lika zeo, ku na ni mo mu ka ngela litaba, mi maikuto a mina fa litaba ze ñwi a ka shutana ni a bashemi ba mina. Niteñi, mwa mabasi a latelela likuka za Bibele, bashemi ni bana ba ambolisananga lika ka kozo niha ba sa lumelelani mwa litaba kaufela.—Makolose 3:13.

Mu kona ku talusa cwañi maikuto a mina ku si na ku kanana ni bashemi ba mina? Ku bunolo ku bulela kuli: “Ki bashemi ba ka ba ba lata ku kanana, kakuli ki bona ba ba ni kalanga!” Kono mu nahane taba ye: Kana mu na ni maata a ku zamaisa ba bañwi, nihaiba bona bashemi ba mina? Kutokwa. Mutu fela ye mu kona ku cinca ki mina beñi ka sibili. Mi taba ye tabisa ki ya kuli haiba mu lika ka taata ku bulelanga ka ku iketa hande, bashemi ba mina ha ba na ku mi halifelanga, kono ba ka mi teelezanga ha mu bulela.

Kacwalo ha lu boneñi se mu kona ku eza kuli mu si ke mwa kanananga ni bashemi ba mina. Mu latelele likuka ze tatama, mi ha mu ka eza cwalo mu ka tabisa bashemi ba mina—mi mu ka itabisa ni mina beñi ka sibili—kabakala mubulelelo wa mina.

(Akalezo ki ye: Mu laitele mwa tukwenda to tu kwatuko ni liakalezo ze mu tokwa ku belekela ku zona.)

◯ Mu nahane pili mu si ka alaba kale. Bibele i bulela kuli: “Batu ba bande ba hupula pili ba si ka alaba.” (Mashitanguti 15:28, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984) Ha mu ikutwa kuli mwa lwaniswa, mu si ke mwa matukela ku bulela nto ni nto kaufela ye taha mwa pilu ya mina. Ka mutala, lu ngeni kuli bo ma mina ba bulela kuli: “Kiñi ha u si ka tapisa mikeke? Ha u ezangi ze lu ku talusezanga!” Mu kana mwa alaba kapili-pili kuli: “Kanti kiñi ze mu ni nyazezanga cwana?” Kono ku fita ku eza cwalo, mu itusise kutwisiso ya mina. Mu like ku lemuha maikuto a mwa pilu ya bo ma mina a tisa kuli ba bulele cwalo. Hañata lipulelo za kuli “ha u ezangi cwana ni cwana” ha li swaneli ku ngiwa honacwalo ka mo li bulelezwi. Hañata li patululanga fela maikuto a mwa pilu. Ki maikuto mañi e li kona ku patulula?

Mwendi bo ma mina ba filikanyizwe ki misebezi ye miñata ya fa lapa. Mwendi ba bata fela ku ziba nji mwa itebuha ze ba eza. Kamba mwendi ha mu tusangi luli kwa misebezi ya fa lapa.  Ibe kuli ki cwalo kamba kutokwa, ku bulela kuli “Kanti kiñi ze mu ni nyazezanga cwana?” ha ku na ku mi tusa se siñwi—ku ka ekeza fela kwa butata! Kacwalo ku fita ku bulela cwalo, mwa kona ku bulela lika ze ka tabisa bo ma mina. Ka mutala, mwa kona ku bulela kuli: “Ima ni boni kuli mu filikani. Na kala ku tapisa mikeke honafa.” Kono temuso ki ye: Mu si ke mwa bulela ka bunyemi. Haiba mu alaba ka sishemo, mu ka utwana ni bashemi ba mina.

Mwatasi, mu ñole pulelo ye ba kona ku bulela bo ndataa mina kamba bo ma mina ili ye kona ku mi nyemisa, haiba mu sa tokomeli.

․․․․․

Cwale mu nahane mo mu kona ku alabela ka sishemo ili ka nzila ye bonisa kuli mwa utwisisa maikuto a tahisa kuli ba bulele cwalo.

․․․․․

◯ Mu bulele ka likute. Michelle u lemuhile kuli u swanela ku tokomela mubulelelo wa hae ha ambola ni bo mahe. U li: “Ibe kuli butata ki bufi luli, bo ma ha ba tabelangi fela mubulelelo wa ka.” Haiba ni mina ku cwalo, ha mu ambola ni bashemi ba mina, mu itute ku bulela ka linzwi le li wile ili ka ku sa akufa, mi mu si ke mwa talimanga ku sili kamba ku eza nto ye ñwi ye bonisa kuli mu filikani. (Liproverbia 30:17) Ha mu ikutwa kuli mu tuha mu filikana, mu fitise ku Mulimu tapelo ye kuswani ya mwa pilu. (Nehemia 2:4) Niteñi, ze mu swanela ku lapelela haki kuli bashemi ba mina ba tuhele ku mi kataza kono kuli mu be ni buiswalo bwa ku sa koteza mulilo o tukile kale.—Jakobo 1:26.

Mwatasi, mu ñole lipulelo ni likezo ze ñwi ze mu swanela ku ambuka.

Lipulelo (ze mu bulela):

․․․․․

Likezo (ponahalo ya fa sifateho ni likezo ze ñwi):

․․․․․

◯ Mu teeleze. Bibele i bulela kuli: “Mutu ya bulela hahulu, ha tokwi ku fosa.” (Liproverbia 10:19) Kacwalo mu teelezange muta bo ndataa mina kamba bo ma mina ba bulela, mi mu ba teelezange ka tokomelo. Mu time wayalesi, mu beye buka kamba magazini ye mu bala kwatuko, mi mu ba talime ha ba nze ba ambola. Mu si ke mwa ba kauleza ka ku bata ku icemela. Mina mu teeleze fela. Hamulaho, ha se ba felize ku bulela, mu ka kona ku buza lipuzo ni ku talusa maikuto a mina. Kono haiba mu ba ni sinundwe ni ku ñañelela muhupulo wa mina ha ba nze ba bulela, mu ka ekeza fela kwa butata. Nihaikaba kuli mwendi ku na ni ze ñata ze mu bata ku bulela, nako ye ba bulela bashemi ba mina ki ‘nako ya kuli mina mu kuze.’—Muekelesia 3:7.

◯ Mu kupe swalelo. Ki hande ku ikupelanga ku swalelwa kabakala nto ifi kamba ifi ye mu ezize kamba ye mu bulezi ye ekelize kwa kañi. (Maroma 14:19) Mane mwa kona ku kupa  ku swalelwa kabakala fela kuli mu kananisize bashemi ba mina. Haiba ku bile taata ku eza cwalo pata ka pata, mu like ku talusa maikuto a mina ka liñolo. Mi kihona mu ka ikatulela ku cinca muinelo o ekelize kwa butata. (Mateu 5:41) Ka mutala, haiba ze tahisize kañi ki ku sa eza misebezi ya fa lapa, mwa kona ku komokisa bashemi ba mina ka ku eza luli nto ye ne mu swanela ku eza. Niha mu sa tabeli ku eza musebezi wo, kana ku u eza haki ko kunde ku fita ku shelana ni bashemi ba mina bakeñisa ku sa u eza?—Mateu 21:28-31.

Haiba mu lika ka taata ku tatulula kamba ku tibela matata ni bashemi ba mina, lika li ka mi zamaela hande. Mane Bibele i bulela kuli mutu ya na ni ‘mukekecima u pilisa moya wa hae hande.’ (Liproverbia 11:17) Kacwalo mu nahanisise bunde bo bu ka zwa mwa ku sa fapananga hahulu ni bashemi ba mina.

Mabasi a utwana a banga ni matata ni ona, kono a ziba mwa ku a tatululela ka kozo. Mu latelele likuka ze talusizwe mwa taba ye, mi mu ka fumana kuli mwa kona ku ambola nihaiba litaba ze taata ni bashemi ba mina—ku si na ku kanana ni bona!

Mwa kona ku fumana litaba ze ñata ka za “Ba Banca ba Buza Kuli” fa keyala ya fa Intaneti ya www.watchtower.org/ype

ZA KU NAHANISISA

● Ki kabakalañi litaka za mina ze ñwi ha li nga kuli ku kanana ki ko kunde?

● Ki kabakalañi Jehova ha nga kuli mutu wa likañi ki litanya? —Liproverbia 20:3.

[Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 13]

ZE BA BULELA LITAKA ZA MINA

“Ne ni tilo lemuha kuli nihaike kuli na ipelekela, bakeñisa kuli ni sa pila fa lapa la bo ma, ni na ni ku ba teeleza. Ba ni utile ka lilimo ze ñata, kacwalo na utwisisa libaka ha ba ni tomelanga milao—ye cwale ka nako ya ku kuta fa lapa.”[5]

“Haiba lu shelani fa taba ye ñwi ni bashemi ba ka, lwa lapelanga ka za teñi, ku eza lipatisiso mwa lihatiso, ni ku ambola za teñi. Ha lu ezanga cwalo, lwa tatululanga butata. Ha lu kupa kuli Jehova a lu tuse mwa butata bo lu li ku bona, butata kamita bwa tatululwanga.”

[Maswaniso]

Daniel

Cameron

[Mbokisi fa likepe 15]

LIKALABO

1. Pulelo ya kashwau (ya kuli, “ki kale mu kala hape”) i ekelize kwa bunyemi bwa bo mahe.

2. Mwa ezelize Rachel kwa meto (ku a bilaula) ki ku koteza mulilo.

3. Ku alaba ka kashwau (kuli, “mina bo mu bulela cwañi ni na?”) hañata ku ekezanga fela kwa butata.

[Mbokisi fa likepe 15]

TEMUSO KWA BASHEMI

Mu nyakisise muinelo o talusizwe kwa makalelo a taba ye. Kana mu boni lika ze ñwi ze ba ezize bo mahe Sibeso ze ekelize kwa butata? Mu kona ku ezañi kuli mu si ke mwa kanananga ni mwanaa mina? Lisupo ze latelela ki ñwi za lisupo ze mu swanela ku hupulanga.

Mu ambuke lipulelo ze cwale ka za kuli “wena nako kaufela u ezanga cwana ni cwana” kamba “wena nako kaufela ha u ezangi cwana ni cwana.” Lipulelo ze cwalo li kona ku tahisa fela kuli mwanaa mina a itwanele, kakuli ha li bangi za niti, mi mwanaa mina wa ziba taba yeo. Mwanaa mina hape a kana a ziba kuli lipulelo ze cwalo li bonisa fela kuli mu nyemile, haki kuli ha ezi luli ze mu bulela.

Ku fita ku itusisa lipulelo ze cwale ka za kuli “wena nako kaufela u ezanga cwana ni cwana,” mu like ku talusa mo mu ikutwela ka za mwa ezeza mwanaa mina. Ka mutala, mu kana mwa bulela kuli: “Ha u ezanga cwana ni cwana, ni ikutwanga cwana ni cwana.” Niti kikuli mwa pilu ya hae luli, mwanaa mina ha lati ku mi foseza. Ka ku talusa luli mo mu ikutwela, mwanaa mina u ka mi utwa.

Nihaike kuli ku taata, mu ñañe mulomo wa mina ku fitela buhali bu kuyuka. (Liproverbia 10:19) Haiba taba ye tahisa kañi ki taba ye ama misebezi ya fa lapa, mu i ambole ni mwanaa mina. Haiba kwa konahala, mu ñole misebezi luli ya tokwa ku eza, ni ze mu ka eza haiba a sa i ezi. Mu teeleze ka pilu-telele ku za bulela mwanaa mina, niha mu ikutwa kuli maikuto a hae a fosahezi. Banana ba bañata ba tabela mushemi ya ba teeleza ku fita ya fa fela litaelo ku si na ku teeleza.

Ku fita ku nahana kapili-pili kuli mwanaa mina u na ni moya wa buipanguli, mu lemuhe kuli buñata bwa lika ze mu bona ku mwanaa mina li bonisa fela kuli wa hula. Mwanaa mina a kana a mi kananisa ka ku bata fela ku bonisa kuli u hulile. Mu ambuke ku omananga ni mwanaa mina. Mu hupule kuli mo mu ka ezeza ha mu filikanyizwe ku ka luta mwanaa mina mwa swanela ku ezezanga ha filikanyizwe. Mu be ni buiswalo ni pilu-telele, mi ka ku eza cwalo, mu ka tomela mwanaa mina mutala o munde wa ka likanyisa.—Magalata 5:22, 23.

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Ku kanana ni bashemi ba mina ku swana inge ku mata ka mushini o bonisizwe mwa siswaniso—mu ka katala kono ha ku na ko mu ka ya