PUPO YE MAKAZA!

Masapo aa Bona A Folofolo ye Bizwa Brittle Star

FOLOFOLO ye, ye pila kwa macwe a mwa liwate i na ni masapo a makaza a i sileleza, a fahalimu a mubili wa yona. Masapo ao, a na ni likalulo za liito ze nyinyani-nyinyani (lenses) ili ze tahisa kuli a be liito.

Mu nyakisise taba ye: Magazini ya Natural History i bulela kuli licaziba za sayansi ha ne ba tatubile masapo a folofolo ye, ne ba boni “tuluma-luma to tu ñata to tu belela hahulu, ili to tu titihani, to tu nyinyani ku fita nihaiba mulili wa mutu.” Tuluma-luma to, to tu belela, ki twa kalulo ye ñwi ye bizwa calcium carbonate (calcite), mi ne ku fumanwi kuli ki likalulo za liito ze nyinyani ze ipitezi hahulu ze tahisa kuli liseli li wele hande fa likalulo za liito ze amuhela liseli kwatasi a masapo. Ku tuha fo, likalulo za liito zeo li na ni sibupeho se si swanela, se si tahisa kuli folofolo ye i kone ku bona hande sika ka mo si inezi.

Joanna Aizenberg, ya li caziba wa sayansi, u bulela kuli misebezi ye mibeli ye petiwa ki masapo a brittle star “i luta taba ya butokwa ya kuli: Lilama za lika ze pila li ezizwe ka mukwa o li konisa ku peta misebezi ye miñata.”

Hamulaho wa ku ituta mo i inezi brittle star, licaziba ba fumani mukwa o bunolo, ili o cipile wa ku panga ma lenses a manyinyani-nyinyani a shutana-shutana ka ku itusisa calcium carbonate. Ma lenses ao, a itusiswa mwa lika ze ñata ze cwale ka lipangaliko za ku ambola ka zona, mi a peta musebezi wa ku fitisa liseli mwa mipila ye itusiswa kwa ku zamaisa litaba.

Mu bona cwañi? Kana masapo aa bona a folofolo ye bizwa brittle star naa itahezi feela ka ku ipilaula? Kamba kana naa ezizwe ki Mubupi?

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Brittle star: © Fotosearch.com

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Tuluma-luma to tu fa masapo tu beleka sina ma lenses a ipitezi hahulu

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Courtesy Professor Joanna Aizenberg, Harvard