ZE EZAHALA MWA LIFASI

Arctic

Caziba ya bizwa Peter Wadhams ya cuukile mwa litaba za liwate wa kwa University of Cambridge, mwa naha ya Britain, u bulela kuli: “Mezi a kangezi ka nako ya litabula mwa sibaka se, a eza feela 25 pesenti ya mwa naa belanga lilimo ze 30 kwamulaho.” Mwa 2012, i bato ba lisepe ze 50 ze tuna ne li itusisize nzila ya Northern Sea Route ye kwaluzwi kabakala ku cisa kwa lifasi ko ku nze ku ekezeha.

Lifasi

Mabisi a kwa mazwele a bashemi ba ba sa zo puluha a fumanwi kuli a na ni maikolokuwawa a fitelela 700, ili palo ye ne ba sa libeleli kuli ya kona ku fita fo licaziba. Babatisisi ba sa lika ku ziba ka mo maikolokuwawa ao a tuseza mbututu ku luba-luba hande lico mwa mubili wa yona ni ku lwanisa matuku.

Britain

Mwa patisiso ye ne ezizwe ki licaziba ba sayansi ba naha ya Britain ne ku fumanwi kuli bamatisi ba limota ba ba kula libelenge ne ba na ni buliti mwa miezezo ya bona ha ba bapanywa kwa bamatisi ba limota ba ba nwile bucwala.

Democratic Republic of Congo

Silimo ni silimo likiti-kiti za litou za bulaiwanga mwa Africa kabakala manaka a zona mi batu ba bañwi ba li “kwa li ku simwa ku sa bi ni pulao ya litou ye cwalo.” Mwa kezahalo ye ñwi, litou ze ñata ne li kunupezwi fahalimwaa toho, mi ku bonahala kuli ba ne ba li kunupa ne ba li mwa helikopita.

Australia

Mwa lilimo ze 27 ze felile, licika la lika ze pila fa mulunda wa mwa liwate o bizwa Great Barrier Reef li konile ku fela. Basayansi ba bulela kuli sinyeho yeo i tahiswa ki mañungwa a matuna, ku ata kwa mufuta wa litapi ze bizwa starfish [ili ze bizwa ka sayansi kuli Acanthaster planci] ni kabakala mufutumala o pahami o bulaya lika zeo.

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 3]

Arctic: NASA/Kathryn Hansen

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 3]

Elephants: © Guido Alberto Rossi/age fotostock

[Manzwi a bañi ba siswaniso fa likepe 3]

Great Barrier Reef: © Roberto Rinaldi/age fotostock