Ki lika mañi ze ne mi tahiselize ku tabela ku ziba za simuluho ni mulelo wa bupilo?

Bo ndate ne li ba keleke ya Katolika mi bo ma ne li ba bulapeli bwa Protestanti. Kono bona ne ba sa ngi bulapeli ku ba nto ya butokwa. Ha ne ni sa li mukulwani ne ni ipuzanga ka za mulelo wa bupilo mi ne ni balile libuka za bulapeli bwa Sibuddha, Sihindu, ni Simozilemu. Mane ne ni lapezi ku Mulimu kuli a ni tuse ku ziba niti.

Mwa lilimo za mwa ma 1970, ne se ku ezizwe zwelopili ye tuna hahulu mwa tuto ya lika ze pila mi ne ni nahananga kuli zwelopili yeo mwendi ne i ka tusa batu ku ziba mo ne bu kalezi bupilo. Mubelekelo wa liselusi ze pila ne u ni makalisize hahulu, kacwalo na iketela ku ituta za sayansi ye ama ku itusisa lika ze nyinyani-nyinyani ze pila kwa ku panga lika ze tusa batu. Hape buñata bwa licaziba ba ne ba ni luta ne ba bulelanga kuli bupilo bu tahile ka ku ipilaula, mi na lumela taba yeo.

Ki lika mañi ze ne mi tahiselize ku tabela ku ituta Bibele?

Muta o muñwi lwa potelwa fa ndu ya luna ki Lipaki za Jehova ba babeli. Nihaike kuli ne ba bonisize moya o munde, ne ni ba alabile ka kashwau ni ku ba taluseza kuli ha ni tabeli. Bo musalaa ka ne ba utwile mo ne ni ba alabezi. Ba ni bulelela kuli: “Bo Hans Kristian, ha mu si ka ba alaba hande. Kamita mu bile ni takazo ya ku bata ku ziba za mulelo wa bupilo.” Ne ba bulezi niti, mi ne ni ikutwile maswabi. Kabakaleo, na kitimela Lipaki bao. Ha ne lu nze lu ikambota ni bona, na ba bulelela kuli ne ni bata ku ziba haiba Bibele ya lumelelana ni sayansi.

Ne ba mi alabile cwañi?

Ne ba ni bonisize ze i bulela Bibele ka za Simbule sa maata a iponahalela mwa mahalimu ni lifasi. Liñolo le ne ba ni balezi ne li bulela kuli: “A mu talime lihalimu, mu buhe: Ya ezize linto zeo ki mañi? . . . Ka butuna bwa maata a hae ni kabakala bulena bwa hae bo bu tiile, ha ku na ye tokwahala.” * Taba ye, ne i ni tabisize hahulu. Hape ne ni boni kuli ku swalisana hande kwa lika ze mwa mahalimu ni ze fa lifasi ku kona ku tahiswa feela ki ya na ni zibo, ili Simbule sa maata.

 Kana mubonelo wa mina wa kuli lika li tahile ka ku ipilaula ne u cincize?

Hanyinyani-hanyinyani na kala ku lemuha kuli lituto ze ñata ka za kuli lika li tahile ka ku ipilaula ne li sa yemelwi hande ki sayansi. Mane, lituto zeo ki makande feela a tahisizwe ka mulelo wa ku talusa ka mo likalulo ze makaza ze mwa lika ze pila, ze cwale ka lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku ne li itahezi feela ku si na ya li ezize. Ha ne ni ituta hahulu ka za lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku, na lemuha kuli li ipitezi mi li beleka hande hahulu. Kamukwaocwalo, patisiso ya ka ne i ni tahiselize ku fita fa ku lemuha kuli lika ze pila ne li ezizwe ki Mubupi ya butali.

Kana mwa kona ku lu fa bupaki bo bu bonisa kuli lika ne li bupilwe?

Lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku li beleka ka mukwa o makaza o lelezwi ku lu sileleza kwa lika ze shutana-shutana ze cwale ka maikolokuwawa. Mubelekelo wo, u mwa likalulo ze peli ze swalisana. Kalulo ya pili i lwanisanga maikolokuwawa mwa lihola li sikai. Kalulo ya bubeli yona i nganga mazazi a sikai kuli i lwanise matuku kono i buanyu hahulu kwa ku lwanisa maikolokuwawa a mufuta o muñwi. Kalulo ya bubeli ye, hape i na ni buikoneli bwa ku hupula, kamukwaocwalo haiba kuli mufuta o muñwi wa maikolokuwawa u kutela ku taseza mubili hape hamulaho wa lilimo, maikolokuwawa ao, a ka lwaniswa kapili-pili. Mukwa wo, u beleka hande hahulu kuli fokuñwi ha mu koni ku lemuha kuli ne mu kenwi ki butuku ni kuli mu silelelizwe hande. Nto ye ñwi ye komokisa, ki mo lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku li konela ku taluhanya lika ze si kalulo ya mubili kwa liselusi ze ñata-ñata ze shutana-shutana ze panga mubili wa luna.

Ha mu lu taluseze, ku ezahalangañi maikolokuwawa ha kena mwa mubili?

Maikolokuwawa a kenanga mwa mibili ya luna ka moya o lu buyela, ka lico ze lu ca, fa litombo, kamba a kona ku kenela kwa lilama za siina kamba za sisali. Lika ze tusa mubili ku lwanisa matuku ha li lemuha kuli maikolokuwawa a keni mwa mubili, li tasezanga maikolokuwawa ka ku tatanyeza ka likalulo-kalulo za liprotini ze ñata ze peta hande misebezi ya zona. Kalulo ni kalulo ya liprotini zeo i tahisanga kuli kalulo ye tatama ni yona i kalise ku lwanisa maikolokuwawa, ili nto ye tahisanga kuli maikolokuwawa a lwaniswe hahulu ni ku fita. Mukwa wo wa komokisa luli!

Kana lwa kona ku bulela kuli zibo ya mina ka za sayansi i tiisize tumelo ya mina ku Mulimu?

Eni! Buikoneli ni ku ipitela kwa lika ze tusa mibili ku lwanisa matuku bu bonisa kuli li ezizwe ki Mubupi ya butali ni lilato. Hape ni kona ku bulela kuli sayansi i ni tusize ku tiisa tumelo ya ka mwa Bibele. Ka mutala, liñolo la Liproverbia 17:22, li lu bulelela kuli, “pilu ye tabile ki mulyani o munde.” Babatisisi ba fumani kuli maikuto a luna a kona ku ama lika ze tusa mubili wa luna ku lwanisa matuku. Ka mutala, ku ikalelwa kwa kona ku tahisa kuli mubili wa luna u palelwe ku lwanisa hande matuku.

Buñata bwa batu be mu beleka ni bona ha ba lumeli ku Mulimu. Ki kabakalañi ha ku li cwalo?

Ku na ni mabaka a shutana-shutana ha ku li cwalo. Ba bañwi ba lumelanga feela ze ba lutiwa sina mo ne ni ezezanga. Mwendi hape ba bañwi ba nahananga kuli tuto ya kuli lika li tahile ka ku ipilaula ya yemelwa hande ki sayansi. Ba bañwi ha ba isangi hahulu pilu ku za simuluho ya bupilo. Bo ki bumai. Ni bona kuli neikaba hande ha ne ba ka buzanga lipuzo ze ñata.

Ki kabakalañi ha ne mu bile yo muñwi wa Lipaki za Jehova?

Ne ni tabisizwe ki kamuhelo ya bona ni tumelo ye ba na ni yona mwa sepiso ya file Mubupi ya kuli kwapili bupilo bu ka ba bo bunde. * Mi tumelo yeo i tomile fa patisiso ni mabaka a utwahala, isiñi fa matangu kamba fa litaba za ku kabangisa feela. *