1. Ki muliko mañi wanaakopani ni ona Josefa, mi naaezize cwañi?

 JOSEFA mwanaa Jakobo naakopani ni muliko. Musali yomuñwi naamubulelezi kuli: “Lobala ni na.” Neli musalaa mulenaa hae Potifaro. Josefa naahanile kueza cwalo. Batu babañwi kacenu bakona kubuza kuli: ‘Ki kabakalañi Josefa hanaahanile kulobala ni yena?’ Hanili Potifaro naasiyo fa lapa. Kutuha fo, Josefa neli mutanga wa mwa lapa, mi musali yo naakona kutatafaza bupilo bwahae hanaaka hana kulobala ni yena. Niteñi, Josefa naahanile kulobala ni musali yo niha naamutundamezi kueza cwalo. Kabakalañi? Naabulezi kuli: “Nikona kueza cwañi bumaswe bobutuna cwalo, nifoseze Mulimu?”—Gen. 39:7-12.

2. Josefa naazibile cwañi kuli kueza bubuki neli kufoseza Mulimu?

² Josefa naazibile cwañi kuli Mulimu naanga bubuki kuba “bumaswe bobutuna”? Mulao wa Mushe one ukopanyeleza mulao one uikutwahalela hande wa kuli: “Usike wabuka,” neuñozwi hamulaho wa lilimo ze 200 kuzwa fo. (Exo. 20:14) Nihakulicwalo, Josefa naaziba hande Jehova mi naaziba mwanaaka ikutwela hanaaka ikenya mwa muzamao wa buhule. Ka mutala, Josefa naaziba hande kuli Jehova naalukisize kuli linyalo libe mwahalaa muuna ni musali alimuñwi. Mi kubonahala kuli naautwile mo Jehova naatuselize Sara kukululu wahae habeli kuli asike ashubulwa ka kulobala ni baana basili. Ka nzila yeswana, Mulimu naasilelelize Rebeka musalaa Isaka. (Gen. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Kunahanisisa litaba zecwalo nekutusize Josefa kuziba lika zelukile ni zesika luka mwa meeto a Mulimu. Bakeñisa kuli Josefa  naalata Mulimu wahae, hape naalata ni likuka za Jehova zelukile, mi naaikatulezi kupila ka nzila yemutabisa.

3. Lukanyakisisañi mwa taba ye?

³ Kana mwalata kuluka? Kusina kukakanya, mwalata kuluka. Kono kaufelaa luna halusika petahala mi haiba lusatokomeli, lwakona kuba ni mubonelo wa lifasi le ka za kuluka. (Isa. 5:20; Maro. 12:2) Kacwalo, lukanyakisisa sekutalusa kuluka ni molukona kutusezwa haiba lulata kuluka. Kihona lukanyakisisa mihato yemilaalu yeluswanela kuunga kuli lulate hahulu likuka za Jehova.

4. Ki mubonelo mañi ofosahalile obanani ona batu babañata ka za kuluka?

⁴ Batu babañata banahana kuli mutu yalukile ki mutu yaikutwisisa, yanyaza-nyazanga babañwi, kamba yaipona kuli ulukile hahulu kufita babañwi. Kono Mulimu utoile hahulu mikwa yeo. Jesu hanaali fa lifasi, naanyazize hahulu baeteleli ba bulapeli kabakala kuli nebaitomezi likuka ka za kuluka. (Muek. 7:16; Luka 16:15) Kuluka kwa niti kushutanela kwahule ni kuipona kuba yalukile hahulu kufita babañwi.

5. Ka kuya ka Bibele, kuluka kutalusañi? Mufe mitala.

⁵ Kuluka ki kalemeno kakande hahulu. Kuluka kutalusa kueza lika zelukile mwa meeto a Jehova Mulimu. Mwa Bibele, manzwi atolokilwe kuli “kuluka” atalusa kupila ka likuka zepahami hahulu, zona likuka za Jehova. Ka mutala, Jehova naalaezi kuli balekisi baitusise ‘licwe la kuweitisa lelilukile.’ (Deut. 25:15) Kacwalo, Mukreste yabata kuba yalukile mwa meeto a Mulimu ukasepahala ka kutala mwa pisinisi yahae. Mutu yalukile hape ulata katulo yelukile—uikutwanga hahulu bumaswe kubona mutu yomuñwi haaezwa maswe. Mi kuli ‘atabise [Jehova] ka kutala,’ mutu yalukile unahanisisanga mwakaikutwela Jehova hakaeza likatulo zeñwi.—Makolo. 1:10.

6. Ki kabakalañi haluswanela kusepa likuka za Jehova ka za lika zelukile ni zesika luka? (Isaya 55:8, 9)

⁶ Bibele italusa kuli Jehova ki yena Simbule sa kuluka. Kabakaleo, ubizwa “sibaka mokupila kuluka.” (Jer. 50:7) Ka kuba Mubupi, Jehova ki yena feela yanani tukelo ya kutoma likuka ka za lika zelukile ni zesika luka. Bakeñisa kuli Jehova upetahalile, mubonelo wahae ka za lika zelukile ni zesika luka ushutanela kwahule hahulu ni waluna kakuli halusika petahala mi lu baezalibi. (Liprov. 14:12; mubale Isaya 55:8, 9.) Nihakulicwalo, bakeñisa kuli lubupilwe ka siswaniso sa Mulimu, lwakona kupila ka likuka zahae zelukile. (Gen. 1:27) Mi lwalata kueza cwalo. Bakeñisa kuli lwalata Ndataa luna, luezanga molukonela kaufela kumulikanyisa.—Maef. 5:1.

7. Ki kabakalañi kueza lika ka nzila yeswana hakutusa? Mufe mutala.

⁷ Kupila ka likuka za Jehova ka za lika zelukile ni zesika luka kwalutusa. Kana mwaziba libaka? Munahane feela mone kukabela kambe tolopo ni tolopo mwa naha yeswana neinani milao ya fa mukwakwa yeshutana ni ya mwa litolopo zeñwi mwa naha yeo. Taba yeo neika tahisa butata. Mi baalafi hane bakapalelwa kulatelela milao ya mwakualafela bakuli, bakuli babañwi nebaka shwa. Kaniti luli, kuba ni miezezo ya lika yeswana kwasileleza. Ka mukwa oswana, likuka za Mulimu ka za lika zelukile ni zesika luka zalusileleza.

8. Ki limbuyoti mañi zebaka ikola batu babalata kueza zelukile?

⁸ Jehova wafuyaulanga batu babaeza mobakonela kaufela kupila ka likuka zahae.  Usepisa kuli: “Babalukile bakaluwa lifasi, mi bakapila ku lona kuya kuile.” (Samu 37:29) Munahane feela swalisano, kozo, ni tabo yebakaba ni yona batu, mañi ni mañi hakapila ka likuka za Jehova! Jehova ubata kuli muikole bupilo bobucwalo. Kaniti luli, mañi ni mañi waluna unani mabaka amande a kulata kuluka! Ki lika mañi zekona kulutusa kulata hahulu kuluka? Halunyakisiseñi lika zetaalu zekona kulutusa.

9. Ki nto mañi yeka lutusa kulata kuluka?

⁹ Muhato 1: Mulate yena yatomile likuka. Kuli lulate kuluka, lutokwa kuzwelapili kulata hahulu yena yatomile likuka ka za lika zelukile ni zesika luka. Haiba luzwelapili kulata hahulu Jehova, lukabata kupila ka likuka zahae zelukile. Ka mutala, kambe Adama ni Eva nebalata Jehova, nebasike batula mulao wahae.—Gen. 3:1-6, 16-19.

10. Ki lika mañi zenetusize Abrahama kuutwisisa hande mwaangela Jehova lika?

¹⁰ Kaniti luli, halulati kueza mafosisa aswana ane baezize bo Adama ni Eva. Lwakona kuambuka mafosisa ane baezize haiba luzwelapili kuituta ka za Jehova, kuitebuha tulemeno twahae, ni kueza molukonela kaufela kuba ni mubonelo wahae wa lika. Haiba lueza cwalo, lilato laluna ku Jehova likaekezeha. Halunyakisiseñi mutala wa Abrahama. Abrahama naalata hahulu Jehova. Nihaike kuli fokuñwi neku mubezi taata kuutwisisa likatulo za Jehova, naasika mufulalela. Kono naaezize mwanaakonela kaufela kuziba hande Jehova. Ka mutala, Abrahama hanaazibile za katulo ya Jehova ya kusinya Sodoma ni Gomora, naaikalezwi kuli “Muatuli wa lifasi kaufela” naakayundisa batu babalukile hamoho ni batu babamaswe. Abrahama naanga taba yeo kuba yesika luka; kacwalo, ka buikokobezo, akuta-kutela kubuza Jehova lipuzo. Jehova naatelelize ku yena ka pilu-telele mi naaalabile lipuzo zahae kaufela. Kwa mafelelezo, Abrahama autwisisa kuli Jehova utatubanga lipilu za batu kaufela mi ushemubanga batu babalukile ni kufa koto batu babamaswe.—Gen. 18:20-32.

11. Abrahama naabonisize cwañi kuli naalata ni kusepa Jehova?

¹¹ Abrahama naatusizwe hahulu ki puisano yanaabile ni yona ni Jehova ka za muleneñi wa Sodoma ni wa Gomora. Kusina kukakanya, puisano yeo nei mutusize kulata hahulu Ndatahe ni kumukuteka hahulu kufita kwamulaho. Kono lilimo-limo hasamulaho, busepahali bwahae ku Jehova nebulikilwe hahulu. Jehova naamukupile kuli afe mwanaa hae Isaka yanaalata hahulu sina sitabelo. Kono Abrahama ka nako ye naasazibile hande Mulimu; kacwalo, naasika mubuza lipuzo ka za taba yeo. Abrahama honafo feela, atama musipili kuli ayo eza zanaa mukupile Jehova. Nihakulicwalo, munahane feela butuku bobutuna bwanaautwile kwa pilu hanaaitukiseza kueza zanaakupilwe! Abrahama uswanela kuba yanaanahanisisize hahulu litaba zanaaitutile ka za Jehova. Naaziba kuli Jehova naasike aeza lika zesika luka kamba zemaswe. Muapositola Paulusi utalusa kuli Abrahama naalemuhile kuli Jehova naakona kuzusa mwanaa hae yanaalata Isaka kwa bafu. (Maheb. 11:17-19) Esi mane Jehova naasepisize kuli Isaka naakaba ndatahe sicaba, mi ka nako yeo, Isaka naasina bana. Abrahama naalata Jehova; kacwalo, naasepile kuli Ndatahe naakaeza sesilukile. Ka tumelo, autwa Mulimu nihaike kuli nekuli taata kueza cwalo.—Gen. 22:1-12.

12. Lukona kulikanyisa cwañi mutala wa Abrahama? (Samu 73:28)

 ¹² Lukona kulikanyisa cwañi mutala wa Abrahama? Ka kuswana ni Abrahama, lutokwa kuzwelapili kuituta ka za Jehova. Haiba lueza cwalo, lukasutelela ku yena mi luka mulata hahulu. (Mubale Samu 73:28.) Lizwalo laluna likalutiwa kuunga lika sina mwaliingela Mulimu. (Maheb. 5:14) Kabakaleo, haiba mutu alukupa kueza nto yesika luka, luka muhanela. Haluna kunahana nihaiba hanyinyani za kueza nto ifi kamba ifi yekona kuutwisa Ndataa luna butuku ni yekona kusinya silikani saluna ni yena. Kono ki nzila ifi yeñwi yelukona kubonisa ka yona kuli lwalata kuluka?

13. Lukona kutundamena cwañi kuluka? (Liproverbia 15:9)

¹³ Muhato 2: Muezange lika zebonisa kuli mwalata kuluka zazi ni zazi. Sina feela halutokwa kuikataza kueza lipapali zetiisa mubili kamita kuli mibili yaluna itiye, lutokwa kuikataza kuli lulate hahulu likuka za Jehova zelukile. Mutokwa kueza cwalo zazi ni zazi. Jehova waluziba hande, mi haatokwi kuli lueza lika zelusa koni kueza. (Samu 103:14) Ulutaluseza kuli “ulata mutu yatundamena kuluka.” (Mubale Liproverbia 15:9.) Haiba kunani sikonkwani sesiñwi seluitomezi mwa sebelezo yaluna ku Jehova, luezanga molukonela kaufela kuli lusipete. Luezanga nto yeswana halutundamena kuluka. Mi Jehova uka lubonisa pilu-telele hanzaa lutusa kueza zwelopili, ili kueza licinceho zetokwahala hanyinyani-hanyinyani.—Samu 84:5, 7.

14. “Sisilelezo sa fa sifuba” ki nto mañi, mi ki kabakalañi hasili sa butokwa?

¹⁴ Ka lilato, Jehova uluhupulisa kuli kueza lika zelukile hakuimezi. (1 Joa. 5:3) Kono mane kueza cwalo zazi ni zazi kwalusileleza. Muhupule liapalo za ndwa ya kwa moya yanaatalusize muapositola Paulusi. (Maef. 6:14-18) Ki kalulo ifi ya siapalo seo yenesileleza pilu ya lisole? Neli “sisilelezo sa fa sifuba,” sesiyemela likuka za Jehova zelukile. Sina feela siapalo sa fa sifuba hasikona  kusileleza pilu yamina tenyene, likuka za Jehova zelukile zakona kusileleza pilu yamina ya swanisezo, yena mutu wa mwahali. Kacwalo, mubone teñi kuli siapalo samina sa ndwa sinani sisilelezo sa fa sifuba!—Liprov. 4:23.

15. Mukona kuapala cwañi sisilelezo sa fa sifuba, ili kuluka?

¹⁵ Mukona kuapala cwañi sisilelezo sa fa sifuba, ili kuluka? Mukona kueza cwalo ka kuitusisanga likuka za Mulimu hamueza likatulo zazi ni zazi. Pili musika eza kale katulo ka za litaba zemubata kubulela, lipina za kuteeleza, liprogilamu za kubuha, kamba libuka za kubala, muipuze kuli: ‘Lika ze likaama cwañi pilu yaka? Kana zatabisa Jehova? Kamba kana lisusueza muzamao wa buhule, lindwa, mukwañuli, buitati, ili lika zaanga Jehova kuba zesika luka?’ (Mafil. 4:8) Haiba mueza likatulo zelumelelana ni tato ya Jehova, likuka zahae zelukile likasileleza pilu yamina.

16-17. Liñolo la Isaya 48:18 lilukolwisa cwañi kuli lwakona kupila ka likuka za Jehova kuya kuile?

¹⁶ Kana fokuñwi mwaikalelwanga kuli hamuna kukona kuzwelapili kupila ka likuka za Jehova zelukile? Halunyakisiseñi mutala wanaaitusisize Jehova ofumaneha kwa Isaya 48:18. (Mubale.) Jehova ulusepisa kuli kuluka kwaluna “kukaswana sina mandinda a mwa liwate.” Luungeñi kuli muyemi fa likamba la liwate lelituna mi mubona mandinda azwelapili kububa. Kana mukaikalelwa kuli mwendi nako yeñwi mandinda ao akatuhela kububa? Batili! Mwaziba kuli mandinda ao azwezipili kububa ka lilimo zeñata, mi akazwelapili kububa honacwalo.

¹⁷ Kuluka kwamina kukona kuswana sina mandinda a mwa liwate! Ka mukwa ufi? Pili musika eza kale katulo, munahanisise zanaaka bata Jehova kuli mueze. Kihona mukalatelela ketelelo yahae. Kusina taba kuli katulo yemubata kueza itaata, Ndataa mina yalilato kamita uka mitusa kuzwelapili kupila ka likuka zahae zelukile mwa bupilo bwamina kaufela.—Isa. 40:29-31.

18. Ki kabakalañi halusa swaneli kuatula babañwi ka kuya ka mubonelo waluna wa lika?

¹⁸ Muhato 3: Mutuhelele Jehova kuatula. Halunze lueza molukonela kaufela kupila ka likuka za Jehova zelukile, luswanela kuambuka mukwa wa kuatula babañwi ni moya wa kuiponahaza kuba babalukile hahulu. Kufita kunyaza babañwi kabakala kuli habaezi lika ka kuya ka molubatela, luswanela kuhupula kuli Jehova ki yena “Muatuli wa lifasi kaufela.” (Gen. 18:25) Jehova hasika lufa maata a kuatula babañwi. Mane Jesu naalaezi kuli: “Mutuhele kuatula kuli musike mwaatulwa.”—Mat. 7:1. b

19. Josefa naabonisize cwañi kuli naasepile katulo ya Jehova?

¹⁹ Halunyakisiseñi hape mutala wa muuna yanaasepahala Josefa. Naasika atula babañwi mane nihaiba batu bane bamuezize maswe. Bahulwani bahae kasibili neba mulwanisize, kumulekisa mwa butanga, ni kukolwisa ndataa bona kuli Josefa naashwile. Lilimo-limo hasamulaho, Josefa naakopani ni lubasi lwahae hape. Ka nako yeo, Josefa neli mubusi yamaata mi naakakona kuatula maswe bahulwani bahae ni kubakutiseza bumaswe. Bahulwani ba Josefa mwendi nebaikalezwi kuli naakaeza cwalo, kusina taba  kuli nebabakile habuniti kabakala lika zene baezize kwamulaho. Kono Josefa naabataluselize kuli: “Musike mwasaba. Kikuli ni mwa sibaka sa Mulimu?” (Gen. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Josefa naaziba kuli ki Jehova feela yanaanani tukelo ya kuatula bahulwani bahae.

20-21. Ki lika mañi zekona kulutusa kuambuka moya wa kuipona kuli lulukile hahulu kufita babañwi?

²⁰ Sina Josefa, luswanela kutuhelela Jehova kuatula. Ka mutala, haluswaneli kunahana kuli lwaziba zetahisize kuli mizwale ni likaizeli baluna baeze lika zeñwi. Halukoni kuziba ze mwa lipilu za batu; “Jehova ki yena [feela] yatatuba milelo.” (Liprov. 16:2) Walata batu ba mufuta kaufela, kusina taba ni simuluho kamba sizo sabona. Mi Jehova ulususueza ‘kukwalula hahulu lipilu zaluna.’ (2 Makor. 6:13) Luswanela kulata batu kaufela mwa lubasi lwaluna lwa kwa moya, isiñi kubaatula.

²¹ Taba yeo hape italusa kuli haluswaneli kuatula batu babasi Lipaki. (1 Tim. 2:3, 4) Kana nemuka atula wahabo mina yasi yomuñwi wa Lipaki za Jehova ka kubulela kuli: “Mutu yale haana feela kutaha mwa niti”? Batili, kueza cwalo neikaba kuikuhumusa ni kuipona inge kuli mulukile hahulu kufita babañwi. Jehova usafile “batu kaufela kai ni kai” kolo ya kubaka. (Lik. 17:30) Kamita muhupulange kuli kuipona kuli mulukile hahulu kufita babañwi ki kusaluka.

22. Ki kabakalañi hamuikatulezi kulata kuluka?

²² Haike lilato laluna la kulata likuka za Jehova zelukile lilutuse kuba ni tabo ni kususueza babañwi, ili kubatusa kusutelela hahulu ku luna ni ku Mulimu waluna. Haike luzweleñipili ‘kuutwa tala ni linyolwa la kuluka.’ (Mat. 5:6) Mukolwe kuli Jehova walemuha buikatazo bomueza mi kamita watabanga hamueza lika zelukile. Batu mwa lifasi le habanze bazwelapili kuikenya hahulu mwa lika zesika luka, musike mwafelelwa ki sepo! Kamita muhupulange kuli “Jehova ulata babalukile.”—Samu 146:8.