Lizazi lene nisabile hahulu leo neli nitusize kucinca bupilo bwaka kakuli ki fona fone nikalezi kubata kuziba za Mulimu. Kono pili nisika mikandekela kale zeneezahezi hasamulaho busihu bo, kashe nimitaluseze lika zeñwi zene nikopani ni zona inze nisali mwanana, ili zenetahisize kuli nitabele kuituta za Mulimu.

Nenipepilwe ka silimo sa 1937 kwa mutulo wa France, mwa tolopo ya Guesnain, ili mokunani mikoti ya macwe. Bo ndate nebasebeleza mwa mikoti ya malasha mi neba nilutile kuli ki kwa butokwa kusebeza ka taata. Bo ndate neba nilutile kutoya kusaluka. Nebalemuhile kuli babeleki babañata bane basebeleza mwa mikoti nebasa eziwangi hande mi nebasebeleza mwa libaka zesabisa; kacwalo, nebabata kubatusa. Bo ndate bakala kuswalisana ni likopano zenelwanela litukelo za babeleki ba mwa mikoti. Hape nebanyemiswanga ki buipi bwa baprisita ba bulapeli. Buñata bwa baprisita bao nebapila bupilo bwa simbombo kono neba bukulanga babeleki ba mwa mikoti bane bashebile ka kubakupa masheleñi ni lico. Bo ndate nebanyemisizwe hahulu  ki likezo za baprisita bao kuli mane nebasika niluta sesiñwi ka za bulapeli. Nelusa ambolangi feela za Mulimu.

Hane ninze nihula, ni na nakala kutoya kusaluka. Zeñwi za lika zene niinga kuli nelisika luka ki ketululo yene babonisa batu babañwi kwa bazwahule bane bapila mwa France. Nenilahanga mbola ya mahutu ni banana bane bazwa kwa linaha lisili mi neniikolanga kubapala ni bona. Mane bo ma nebasa simuluhi kwa France kono nebasimuluha kwa Poland. Nenibata kuli batu kaufela ba lisimuluho zeshutana bapile hamoho mwa kozo ni kupila kusina ketululo.

Muuso neu nilaezi kukena busole ka silimo sa 1957. Ki mona mone kutezi kuli niyo ipumana mwa sibaka sa malundu kwa Algeria busihu bwani, sina monitaluselize kwa makalelo. Hamulaho wa kuhuweleza kuli: “Mawe Mulimu waka!” nalemuha kuli nto yene niutwa yenee nilibile nesi sila kono neli mbongolo ya mwa mushitu. Nalula moya! Nihakulicwalo, taba yeo hamohocwalo ni ndwa kasibili, nelitahisize kuli nikale kunahanisisa za bupilo bwaka. Naipuza kuli: ‘Mulelo wa bupilo ki ufi? Kana Mulimu waluisa pilu? Kana muta omuñwi lukapila mwa kozo yeinelela?’

Hasamulaho, nakopana ni yomuñwi wa Lipaki za Jehova hane niyo potela bashemi baka ka nako yene nipumula. Anifa Bibele ya Sifura ya La Sainte Bible, yenehatisizwe ki Keleke ya Katolika, mi nakala kuibala hase nikutezi kwa Algeria. Taba yeñwi yenee nikomokisize ki yeñozwi kwa Sinulo 21:3, 4. Ibala kuli: “Tende ya Mulimu iinzi ni batu . . . Mi ukatakula miyoko kaufela kwa meeto abona, mi lifu halisana kubateñi, nihaiba kutahelwa ki maswabi kamba kulila kamba kuutwa butuku.” * Manzwi ao naanikomokisize hahulu. Naipuza kuli: ‘Kana manzwi a ki a niti?’ Ka nako yeo, nenisa zibi feela nto niyekana ka za Mulimu kamba za Bibele.

Hase nituhezi kusebeza sina lisole ka silimo sa 1959, nakopana ni yomuñwi wa Lipaki za Jehova yabizwa François, ili yanaa nilutile litaba za mwa Bibele zeñata. Ka mutala, naanibonisize mwa Bibele kuli Mulimu unani libizo, lona la Jehova. (Samu 83:18) Bo François hape neba nitaluselize kuli Jehova ukafelisa kusaluka kaufela fa lifasi, kutahisa kuli lifasi kaufela libe paradaisi, ni kutaleleza manzwi añozwi kwa Sinulo 21:3, 4.

Lituto zeo neliutwahala luli mi neli nifitile kwa pilu. Taba yeo ni yona neitahisize kuli ninyemele hahulu baprisita, mi mane nenibata kubanyaza patalaza kabakala kuli nebaluta lituto zesiyo mwa Bibele! Kubonahala kuli nenisa nani mubonelo oswana ni wa bo ndate mi nenisina pilu-telele. Nenibata kuunga muhato kapili-pili!

Bo François ni balikani baka babañwi bane bali Lipaki za Jehova neba nitusize kuombala. Banitaluseza kuli musebezi waluna ka kuba Bakreste ki wa kutusa batu kuba ni sepo ka kukutaza ku bona taba yende ya Mubuso wa Mulimu isiñi kubaatula. Musebezi wo ki ona wanaaezanga Jesu mi ulaezi balateleli bahae kueza musebezi oswana. (Mat. 24:14; Luka 4:43) Hape nenitokwa kuituta kubulela ka musa ni ka maseme kwa batu babañwi kusina taba kuli nenisa lumelelani ni litaba zene balumela. Bibele ili: “Mutangaa Mulena haalukeli kulwana, kono ulukela kuba yabunolo kwa batu kaufela.”—2 Tim. 2:24.

 Naeza licinceho mi ka silimo sa 1959, nakolobezwa sina yomuñwi wa Lipaki za Jehova kwa mukopano wa mupotoloho. Kwa mukopano wo, nakopana ni kaizeli wa libizo la Angèle, mi namutabela. Nakala kuyanga kwa puteho yanaaswalisana ni yona, mi ka silimo sa 1960, lwanyalana. Bo Angèle ki basali babande hahulu, mi ki mpo yende yezwa ku Jehova.—Liprov. 19:14.

Mwa lilimo zefelile, niitutile lituto zeñata kwa mizwale bababutali ni babanani yeloseli. Tuto ya butokwa hahulu yeniitutile ki ye: Haiba lubata kukondisa mwa musebezi otaata ufi kamba ufi olufiwa, luswanela kuba ni buikokobezo ni kusebelisa kelezo yeñozwi kwa Liproverbia 15:22, yeli: “Lika zakonda hakunani baelezi babañata.”

Ka silimo sa 1964, naiponela buniti bwa manzwi ao añozwi ka kususumezwa ki moya wa Mulimu. Ka silimo seo, naketiwa kuba muokameli wa mupotoloho, mi neninze nipotela liputeho kuli nisusueze mizwale ni likaizeli ni kubatiisa kwa moya. Ka nako yeo, neninani lilimo ze 27 mi nenisina yeloseli. Kacwalo, neniezanga mafosisa. Niteñi, neniitutanga kwa mafosisa ao. Kono sa butokwa nikufita kikuli neniitutile lituto zeñata za butokwa kwa “baelezi” babande babanani yeloseli.

Nisahupula zeneezahezi hane nisazo ketiwa kusebeza sina muokameli wa mupotoloho. Hamulaho wa kupotela puteho yeñwi mwa Paris, muzwale yomuñwi yahulile kwa moya aniatumela mi anikupa kuambola ni yena kwa mukunda. Namualaba nali: “Kulukile.”

Anibuza, ali: “Bo Louis, mubona cwañi, mualafi utusanga batu babacwañi, babakula kamba babaiketile?”

Namualaba kuli: “Utusanga babakula.”

Ali ku na: “Ki niti. Kono nilemuhile kuli mutandanga nako yeñata ni batu babaeza hande kwa moya, babacwale ka muokameli wa puteho. Mwa puteho yaluna kunani mizwale ni likaizeli babañata babazwafile, babasali babanca, ni babanani maswabi. Bakaitebuha hahulu haiba mutanda nako ni bona, nihaiba feela kuca sico ni bona kwa mandu abona.”

Neniitebuhile hahulu kelezo yende yanaa nifile muzwale yo. Nenisusuelizwe hahulu kulemuha kuli naalata lingu za Jehova. Kacwalo, niha nekuli taata kuitumelela kuli neniezize mafosisa, honafo feela nakala kusebelisa kelezo yahae. Naitumela ku Jehova kabakala kunifa mizwale babacwalo.

Mwa silimo sa 1969 ni 1973, neniketilwe kuba  muokameli wa Likolo la Sebelezo ya Lico kwa mikopano ya macaba yemibeli yeneezelizwe mwa Colombes, kwa Paris. Kwa mukopano wa macaba one ubile teñi ka silimo sa 1973, nelukupilwe kulukisa lico zeneka fepa mizwale ni likaizeli bababato eza 60,000 ka mazazi aketalizoho! Neniikalezwi kuli nelusike lwakona kueza musebezi wo. Kono nto yene nitusize ki kusebelisa kelezo yeñozwi kwa Liproverbia 15:22, ili yelususueza kulelisana ni bababutali. Nakupa tuso kwa mizwale babahulile kwa moya bane baziba hande za kulukisa lico. Babañwi ku bona nebalekisanga nama, kulima miloho, kuapeha, ni kuleka lika. Kaufelaa luna nelukonile kueza musebezi omutuna wo hamoho.

Ka silimo sa 1973, na ni bakuluna lwamemiwa kuyo sebeleza fa Betele ya kwa France. Musebezi wapili one nifilwe neli otaata. Neu nitokwa kuli nifumane linzila za kulumela ka zona lihatiso kwa mizwale ba kwa naha ya Cameroon yefumaneha kwa Africa, ili ko musebezi waluna neukwalezwi kuzwa 1970 kuisa 1993. Ni fona fo hape, neniikutwa kuli nenisa koni kueza musebezi wo. Muzwale yanaaokamela mutai wa France, mwendi naalemuhile taba yeo, mi anisusueza ka kubulela kuli: “Mizwale baluna kwa Cameroon batokwa hahulu lico za kwa moya. Lutokwa kubaiseza lico!” Mi ki zona zene luezize hona zeo.

Natama misipili isikai kuya kwa linaha zeneikabela museto ni naha ya Cameroon, ilikuli niyo kopana ni baana-bahulu ba mwa naha yeo. Mizwale bane banani bundume ni butali bao, banitusa kufumana linzila za kulumela ka zona mizwale ba mwa Cameroon lico ka nako ni nako. Jehova naafuyauzi buikatazo bwaluna. Mane hamulaho wa lilimo ze 20 kuzwa fo, mizwale baluna mwa naha yeo nebasika yawa nihaiba magazini iliñwi ya Tawala ya Mulibeleli ni hatiso ya ka kweli yenebizwa ka nako yeo kuli Sebelezo Yaluna ya Mubuso.

Kuzwa feela ka nako yeluba mwa libato, nenilemuhile kuli bo Angèle nebanani silikani sesinde ni  Jehova. Mi hase lunyalani, neniiponezi hande hahulu taba yeo. Mane fa lizazi la sinawenga saluna, neba nikupile kuli nilapele ku Jehova kuli alutuse kumusebeleza ka molukonela kaufela. Jehova naaalabile tapelo yeo.

Bo Angèle hape banitusize kusepa hahulu Jehova. Ka mutala, ka silimo sa 1973, hane lukupilwe kuyo sebeleza fa Betele, nenizina-zinile kueza cwalo kakuli nenilata musebezi one nieza wa kupotela liputeho. Kono bo Angèle banihupulisa kuli neluneezi bupilo bwaluna ku Jehova mi luswanela kueza lika kaufela zelukupiwa kueza ki kopano yahae. (Maheb. 13:17) Nalumelelana ni bona! Kacwalo, na ni bo Angèle lwaya kwa Betele. Bo musalaaka banani butali, kutwisiso, mi balata Jehova luli. Tulemeno tobanani tona to, tulutusize kutiisa linyalo laluna ni kueza likatulo zende mwahalaa lilimo zelupilile hamoho.

Nihaiba ka nako ye hase lusupezi, bo Angèle bazwelapili kuba basali babande, mi bazwelapili kunitusa. Ka mutala, na ni bo Angèle luezize molukonela kaufela kuituta Sikuwa, ilikuli luyo fumaneha kwa likolo za Mubuso zezamaiswa mwa puo yeo. Kacwalo, lwatutela mwa puteho ya Sikuwa, nihaike kuli ka nako yeo nese lukeni kale mwa lilimo za ma 70. Bakeñisa kuli nenili mwa Katengo ka Mutai wa France, neninani buikalabelo bobuñata; kacwalo, neku nibezi taata kuba ni nako ya kuituta puo isili. Na ni bo Angèle nelutusananga. Cwale seluli mwa lilimo za ma 80, mi luzwelapili kuitukisezanga mikopano ya puteho mwa Sikuwa ni mwa Sifura. Hape luezanga molukonela kaufela kualaba kwa mikopano ni kuswalisana ni puteho yaluna mwa musebezi wa kukutaza. Jehova ufuyauzi buikatazo bwaluna bwa kuituta Sikuwa.

Ka silimo sa 2017, Jehova alufuyaula hahulu. Na ni bo Angèle nelumemilwe kuyo kena Sikolo sa Mizwale ba Mwa Tutengo Twa Mitai ni Basali Babona sene siezelizwe kwa Sibaka sa Tuto sa Watchtower mwa Patterson, kwa New York.

Kaniti luli, Jehova ki Muluti Yapahami. (Isa. 30:20) Ki lona libaka batanga bahae, ibe kuli ki babahulu kamba ki banana, habafiwanga lituto zende ka kufitisisa! (Deut. 4:5-8) Niiponezi kuli babanca babateeleza ku Jehova ni kwa mizwale ni likaizeli babayezi seli baezanga zwelopili ya kwa moya mi bazwelangapili kusebeleza Jehova ka busepahali. Liñolo la Liproverbia 9:9 libulela kuli: “Ufe mutu yabutali zibo, mi yena ukatalifa hahulu. Ulute mutu yalukile, mi ukaekeza kwa lika zaituta.”

Ka linako zeñwi, nihupulanga zeneezahezi fa busihu bobusabisa bwani mwa sibaka sa malundu kwa Algeria, lilimo zebato eza 60 kwamulaho. Busihu bwani nenisa zibi kuli kwapili nenika pila bupilo bobunde. Niitutile lika zeñata kwa batu babañwi! Na ni bo Angèle lufuyauzwi hahulu ki Jehova mi ulutusize kuba ni tabo mwa bupilo. Kacwalo, luikatulezi kuzwelapili kuituta ku Ndataa luna wa kwa lihalimu ni kwa mizwale ni likaizeli baluna babanani butali ni yeloseli, ili baba mulata.