Halubala litaba za pupo mwa Bibele kwa liñolo la Genese, luituta kuli Mulimu naabulelezi mutu wapili Adama kuli: “Wakona kuca kwa likota kaufela za mwa simu. Kono haili kwa kota ya kuziba bunde ni bumaswe, usike waca kwateñi, kakuli zazi leuka ca kwateñi ukashwa luli.” (Genese 2:16, 17) Taba yeo ibonisa hande kuli kambe Adama naautwile taelo ya Mulimu, naasike ashwa kono naakazwelapili kupila mwa simu ya Edeni.

Ka bumai, kufita kuli aiketele kuutwa Mulimu ilikuli apile kuya kuile, Adama naaiketezi kusa utwa taelo ya Mulimu, mi naacile kwa muselo one uhanisizwe, wanaafilwe ki Eva, musalaa hae. (Genese 3:1-6) Kacenu lwanyanda kabakala kuli Adama ni Eva nebasika utwa Mulimu. Muapositola Paulusi naatalusize cwana ka za taba yeo: ‘Sibi sikeni mwa lifasi ka mutu alimuñwi ni lifu litile ka sibi, mi ka mukwa ocwalo lifu layamba kwa batu kaufela kakuli kaufelaa bona baezize sibi.’ (Maroma 5:12) “Mutu alimuñwi” yo neeli Adama. Kono ki sibi sifi sanaaezize, mi ki kabakalañi hane sitahisize lifu?

Sibi sanaaezize Adama neli kusautwa mulao wa Mulimu kabomu. (1 Joani 3:4) Mi mupuzo wa sibi ki lifu, sina Mulimu mwanaabulelezi Adama. Kambe Adama ni bana banaatiloba ni bona hasamulaho nebautwile taelo ya Mulimu, nebasike baba ni sibi mi nebasike bashwa. Mulimu naasika bupa batu ka mulelo wa kuli bashwange, kono naababupile kuli bapile kuya kuile.

 Sina moiboniselize Bibele, halukakanyi kuli lifu ‘liyambile kwa batu kaufela.’ Kono kana kunani kalulo yeñwi ku mutu yezwelangapili kupila hashwa? Batu babañata nebakaalaba kuli eni, kakuli balumela kuli mutu unani kalulo yeñwi yebizwa moyo, ili yesashwangi. Taba yeo neikatalusa kuli Mulimu naabulelezi Adama buhata. Ka mukwa ufi? Kakuli haiba mutu unani kalulo yeyozwelangapili kupila kwa sibaka sesiñwi hasaashwile, fo lifu nelisike laba mupuzo wa sibi, sina mwanaabulelezi Mulimu. Bibele ibulela kuli: ‘Mulimu haakoni kupuma.’ (Maheberu 6:18) Ka niti, Satani ki yena yanaapumile hanaabulelezi Eva kuli: “Kushwa, hamuna kushwa.”—Genese 3:4.

Taba yeo itahisa puzo ya kuli, haiba tuto ya kuli mutu unani moyo osashwi ki ya buhata, cwale ki lika mañi zeezahalanga mutu hashwa?

Litaba za pupo ze kwa Genese libulela kuli: “Jehova Mulimu abupa mutu ka liluli la lifasi mi abululela moya wa bupilo mwa lingo zahae, mi aba mutu yapila.” Manzwi a kuli “mutu yapila,” atolokilwe fa linzwi la Siheberu la ne’phesh, * mi ka toloko ya linzwi ka linzwi, litalusa “sibupiwa sesibuyela.”—Genese 2:7, litaluso za kwatasi.

Kacwalo, Bibele ibonisa hande kuli batu habasika bupiwa inze banani moyo osashwi. Kono mañi ni mañi waluna ki “mutu yapila.” Ki lona libaka, niha mukabatisisa mwa Libibele kaufela, hamuna kufumana fokuñozwi kuli “moyo osashwi.”

Haiba Bibele haibuleli kuli batu banani nto yebabiza babañwi kuli ki moyo osashwi, ki kabakalañi bulapeli bobuñata habuluta kuli mutu unani moyo osashwi? Kalabo ya puzo yeo, ilukutisa mwa linako za Egepita wa kwaikale.

Herodotus, caziba wa litaba za kwaikale wa Mugerike ili yanaapilile mwa lilimo za ma 400 B.C.E., naabulezi kuli Maegepita neeli “bona bapili kuyemela tuto ya kuli mutu unani moyo osashwi.” Sizo sesiñwi sa kwaikale sa Mababilona, ni sona nesiyemela tuto ya kuli mutu unani moyo osashwi. Alexandere Yomutuna hasaatulile linaha za kwa Middle East ka silimo sa 332 B.C.E., licaziba ba Sigerike ba mihupulo ya batu nese baatisize hahulu tuto yeo, mi neilutilwe hahulu mwa Mubuso wa Magerike.

Mwa linako za baapositola, likwata zepeli za bulapeli bwa Sijuda, ili ma-Essene ni Bafalisi, nelilutanga kuli mutu hashwa, moyo haushwangi. Buka ya The Jewish Encyclopedia ibulela kuli: “Taba ya kulumela kuli mutu unani moyo osashwi neitile kwa Majuda kabakala kuli nebakalile kuyemela muhupulo wa Sigerike ni lituto za Plato.” Ka mukwa oswana, caziba wa litaba za kwaikale wa Mujuda, yabizwa Josephus, ili yanaapilile mwa linako za baapositola, naatalusize kuli tuto yeo neisa zweleli mwa Mañolo Akenile, kono neitomile fa tumelo ya “bana ba mubuso wa Greece,” ili banaanga kuli nebalatelela lituto za buhata.

Tumelo ya Magerike hane izwelapili kuata, batu bane baipapata kuli ki Bakreste ni bona nebakalisize kulumela tuto ya buhata yeo. Caziba wa litaba za kwaikale yabizwa Jona Lendering naabulezi kuli, “Mubonelo wa Plato wa kuli moyo waluna neukile wapila mwa sibaka sesinde mi cwale seupila mwa lifasi lelimaswe, neutahisize kuli kube bunolo kukopanya lituto za Plato  ni za Sikreste.” Kacwalo, tuto ya buhata ya kuli mutu unani moyo osashwi, neitilo kopanywa ni lituto za keleke ya “Sikreste” mi yaba tuto yetuna mwa bulapeli bo.

Mwa linako za baapositola, muapositola Paulusi naafile temuso ye: “Linzwi la moya libulela patalaza kuli mwa linako za kwapili babañwi bakazwa mwa tumelo, ka kuisa pilu kwa litaba za moya zekelusa ni lituto za madimona.” (1 Timotea 4:1) Manzwi ao luli atalelelizwe! Tuto ya kuli mutu unani moyo osashwi ki yeñwi ya “lituto za madimona.” Tuto yeo haizwi mwa Bibele kono isimuluha kwa lituto za bulapeli bwa buhata za kwaikale ni kwa mihupulo yene banani yona batu ba kwaikale.

Kwatabisa kuziba zanaabulezi Jesu. Naaize: “Mukaziba niti, mi niti ika milukulula.” (Joani 8:32) Bakeñisa kuli luzibile niti yenepahezi ya mwa Bibele, lulukuluzwi kwa lituto zeshwaulisa Mulimu ni lizo zeyemelwa hahulu ki bulapeli bobuñata mwa lifasi. Kuzwa fo, niti ya mwa Linzwi la Mulimu ilulukuluzi kwa lizo ni litumelo zeama lifu.—Mubone mbokisi yeli, “ Babashwile Bakai?”

Mubupi waluna naasika lela kuli batu bapilange feela lilimo ze 70 kamba 80 fa lifasi mi hamulaho ni kuyo pila kwa sibaka sisili kuya kuile. Mulelo wahae neli wa kuli batu bapile kuya kuile onafa fa lifasi sina bana bahae babamuutwa. Mulelo wo ubonisa hande lilato lanani lona Mulimu kwa batu, mi hakuna zekamupaleliswa kuupeta. (Malaki 3:6) Walisamu naasusumelizwe kuñola manzwi asusueza, a kuli: “Babalukile bakaluwa lifasi, mi bakapila ku lona kuya kuile.”—Samu 37:29.