1. Ki taba mañi yeomba-omba yeluituta mwa Bibele ka za Jehova?

MUKONA kuikutwa cwañi haiba batu bamiatula kabakala mubala wa litalo lamina, ponahalo yamina, kamba kabakala kuli munani mubili kamba kutokwa? Kusina kukakanya, hamukoni kuikutwa hande. Kwaomba-omba luli kuziba kuli Jehova haaluatulangi ka kuya ka moba lubonela batu! Ka mutala, Samuele hanaaboni bana ba Jese, naasika babona sina mwanaa babonela Jehova. Jehova naabulelezi Samuele kuli yomuñwi wa bana ba Jese naakaba mulena wa Isilaele. Kono Samuele naasazibi kuli ki mañi yanaaka ketiwa. Samuele hanaaboni Eliabi mwanaa Jese wa mweli, ali: “Kaniti yo ki yena mutoziwa wa Jehova.” Eliabi naabonahala kuli naakona kuba mulena. “Kono Jehova ali ku Samuele: ‘Usike watalima ponahalo yahae ni butelele bwahae, kakuli nimuhanile.’” Taba ye ilulutañi? Iluluta tuto ya butokwa ye: “Mwabonela mutu haki mona mwabonela Mulimu, kakuli mutu ubona ponahalo ya kwande, kono Jehova yena ubona sesi mwa pilu.”—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Sina mokuboniselizwe kwa liñolo la Joani 7:24, ki kabakalañi halusa swaneli kuatula babañwi ka kuya ka ponahalo yabona ya kwande? Mufe mutala.

² Bakeñisa kuli halusika petahala, hañata luatulanga babañwi ka kuya ka ponahalo yabona ya kwande. (Mubale Joani 7:24.) Kono halukoni kuziba litaba zeñata ka za mutu ka kuya ka zelubona. Ka mutala, mane nihaiba mualafi yacuukile kamba yanani yeloseli, haakoni kuziba litaba zeñata ka za mukuli ka kumutalima feela. Mualafi uswanela kuteeleza ka tokomelo kuli azibe litaba zeñata ka za mukuli zecwale ka kuziba zanaakulanga mukuli kwamulaho, mwaikutwela, ni lisupo zebonisa kuli wakula. Fokuñwi mane mualafi ukona kuisa mukuli kwa X-ray kuli abone ze mwa mubili wa mukuli. Kakuli haiba asaezi cwalo, ukona kumualafa butuku bwasakuli. Ka mukwa oswana, ni luna halukoni  kuutwisisa hande mizwale ni likaizeli baluna ka kuya ka ponahalo yabona ya kwande. Luswanela kueza molukonela kaufela kuli lubazibe hande. Kono niti kikuli, halukoni kuziba ze mwa lipilu za batu; kacwalo, halukoni kubautwisisa hande sina mwabautwisiseza Jehova. Kono lwakona kulika molukonela kaufela kumulikanyisa. Ka mukwa ufi?

3. Litaba za mwa Bibele zebulezwi mwa taba ye, lika mitusa cwañi kulikanyisa Jehova?

³ Jehova uezanga cwañi balapeli bahae? Wateelezanga ku bona. Wanyakisisanga simuluho yabona ni muinelo obakopana ni ona. Mi wababonisanga mukekecima. Halunze lunyakisisa mwanaaezelize cwalo ku Jonasi, Elia, Hagare, ni Lota, mulemuhe molukona kulikanyiseza Jehova halunze lusebelisana ni mizwale ni likaizeli baluna.

4. Ki kabakalañi halukona kunahana kuli Jonasi nesi mutu yaitingwa?

⁴ Bakeñisa kuli haluzibi litaba zeñata ka za Jonasi, lukona kunahana kuli nesi mutu yaitingwa mi naasika utwa Mulimu. Jehova naamulaezi kuya kwa muleneñi wa Ninive kuli ayo shaela lushango lwa katulo. Kufita kuutwa Mulimu, Jonasi akena mwa sisepe sene siya kusili, “kwahule ni Jehova.” (Jona. 1:1-3) Kambe neli mina, kana nemukafa Jonasi kolo yeñwi ya kuli aeze musebezi oswana hape? Mwendi nemusike mwaeza cwalo. Kono Jehova naaboni kuli nekuswanela kufa Jonasi kolo yeñwi ya kueza cwalo.—Jona. 3:1, 2.

5. Muitutañi ka za Jonasi kwa manzwi anaabulezi a kwa Jonasi 2:1, 2, 9?

⁵ Litaba zanaabulezi Jonasi mwa tapelo yahae, lilutusa kumuziba hande. (Mubale Jonasi 2:1, 2, 9.) Kusina kukakanya, yeo ki yeñwi ya litapelo zeñata zanaalapezi Jonasi, mi tapelo yeo ilutusa kuziba kuli Jonasi neli mutu yomunde kusina taba kuli naamatile musebezi wanaafilwe. Litaba zanaabulezi libonisa kuli naaikokobeza, naanani buitumelo, mi naaikatulezi kuutwa Jehova. Ki lona libaka Jehova hanaasika isa pilu kwa mafosisa anaaezize Jonasi, kono naaalabile tapelo yahae, mi naazwezipili kuitusisa yena sina mupolofita!

6. Ki kabakalañi haluswanela kuteelezanga ka tokomelo?

⁶ Kuli luteeleze ka tokomelo ku babañwi, luswanela kuba ni buikokobezo ni pilu-telele. Kueza cwalo kulutusa mwa linzila zetaalu. Sapili, haluna kumatukela kuatula babañwi. Sabubeli, haiba lulemuha mobaikutwela mizwale ni likaizeli baluna ni kuutwisisa libaka habaezanga lika zeñwi, luka babonisa mukekecima. Mi sabulaalu, lwakona kubatusa kulemuha  kuli ki batu babacwañi. Fokuñwi, batu habautwisisangi luli mobaikutwela, kufitela baambola ka za teñi. (Liprov. 20:5) Muuna-muhulu yapila kwa Asia, utalusa kuli: “Nako yeñwi neniezize mafosisa a kubulela pili nisika ziba litaba kaufela. Nenibulelezi kaizeli yomuñwi kuli naaswanela kucinca mwafelanga likalabo kwa mikopano. Hasamulaho, nalemuha kuli naasazibi hande kubala mi uezanga buikatazo bobutuna kuli afe likalabo kwa mikopano.” Kaniti luli, ki kwa butokwa hahulu kuli baana-bahulu bazibe “litaba kaufela” pili basikafa kale mutu kalimelo!—Liprov. 18:13.

7. Muitutañi ka za mo Jehova naatuselize Elia?

⁷ Mizwale ni likaizeli baluna babañwi kubabelanga taata kutalusa mobaikutwela bakeñisa lika zeneezahezi ku bona kwamulaho, sizo sabona, ni butu bwabona. Lukona kubatusa cwañi kuli balutaluseze mobaikutwela luli? Muhupule zanaaezize Jehova kuli atuse Elia hanaabaleha fapilaa Jezabele. Elia naangile nako yetelele kuli ataluseze Ndatahe wa kwa lihalimu mwanaaikutwela. Jehova naateelelize ku yena ka tokomelo. Hasamulaho, asusueza Elia mi amufa musebezi wa butokwa. (1 Mal. 19:1-18) Kukona kuungela nako mizwale ni likaizeli baluna kuli balukuluhe kulutaluseza mobaikutwela, kono lukona feela kuziba mobaikutwela hase balutaluselize maikuto abona. Haiba lulikanyisa Jehova ka kuba ni pilu-telele, mizwale ni likaizeli baluna bakalukuluha kulutaluseza mobaikutwela. Mi haba lutaluseza maikuto abona, luswanela kuteeleza ku bona ka tokomelo.

8. Ka kuya ka liñolo la Genese 16:7-13, Jehova naatusize cwañi Hagare?

⁸ Hagare, mutangaa Sarai, naaezize ka butoto hamulaho wa kufiwa ku Abrame kuli abe musalaa hae. Hagare haitwala, akala kushwaula Sarai yanaasina bana ba kuipepela. Sarai apilisa Hagare ka taata kuli mane Hagare abaleha. (Gen. 16:4-6) Ka kuba batu babasika petahala, lukona kuunga kuli Hagare neli musali yamaswe mi luli nekuswanela kuli afiwe koto. Kono Jehova naasika ikutwa cwalo ka za Hagare. Naalumile lingeloi lahae ku yena. Lingeloi leo hane limufumani, lamutusa kuba ni mubonelo oswanela, mi lamufuyaula. Hagare naalemuhile kuli Jehova naamubona mi naaziba muinelo wanaakopani ni ona. Naatabisizwe hahulu ki taba yeo, kuli mane abiza Jehova kuli ki “Mulimu yabona lika kaufela, . . . yena yanibona.”—Mubale Genese 16:7-13.

9. Ki kabakalañi Mulimu hanaashemubile Hagare?

⁹ Ki lika mañi zanaalemuhile Jehova ka za Hagare? Naaziba simuluho yahae ni miinelo yetaata kaufela yanaakopani ni yona. (Liprov. 15:3) Hagare naali Muegepita yanaapila mwa lapa la Maheberu. Kana fokuñwi naaikutwanga kuli ki muzwahule? Kana naatondanga lubasi lwahae ni naha yahabo yena? Nesi yena feela musalaa Abrame. Kwakale, baana babasepahala nebanyalanga libali. Kono wo nesi ona mulelo wa Jehova wa kwa makalelo. (Mat. 19:4-6) Kacwalo, hakukomokisi kuli kuba mwa muinelo ocwalo nekutahisanga kuli batu bashwelane muna ni kuba ni sitoyo. Nihaike kuli Jehova naaziba kuli Hagare naasika eza hande hanaashwauzi Sarai, naautwisisa mwanaaikutwela ni muinelo wanaali ku ona; kacwalo, naamushemubile.

10. Ki lika mañi zeluswanela kueza kuli luzibe hande mizwale ni likaizeli baluna?

¹⁰ Lukona kulikanyisa Jehova ka kueza molukonela kaufela kuli luutwisise mizwale ni likaizeli baluna. Muzibe hande mizwale ni likaizeli bamina. Muambolange ni bona pili mikopano isika kalisa kale ni hamulaho wa mikopano, musebeze ni bona mwa bukombwa, mi haiba kwakonahala, mubameme kuli muto ca sico ni  bona. Haiba mueza cwalo, mukalemuha kuli kaizeli yene muunga kuli haana silikani mwendi unani feela maswabi, muzwale yene munahana kuli ulata hahulu sifumu, mwendi unani moya wa kuamuhela baenyi, mi lubasi loluliyehanga kwa mikopano mwendi lusweli kutiyela twaniso. (Jobo 6:29) Kono haluswaneli ‘kuikenya mwa litaba za babañwi.’ (1 Tim. 5:13) Niteñi, luswanela kuziba litaba zeñwi ka za mizwale ni likaizeli baluna ni miinelo yebakopani ni yona mwa bupilo; kueza cwalo kuka lutusa kubaziba hande.

11. Ki kabakalañi baana-bahulu habaswanela kuziba hande lingu?

¹¹ Baana-bahulu sihulu baswanela kuziba hande mizwale ni likaizeli ba mwa puteho yabona. Halunyakisiseñi mutala wa muzwale yabizwa Artur yanaali muokameli wa mupotoloho. Muzwale yo ni muuna-muhulu yomuñwi nebapotezi kaizeli yanaaikauhanyanga ku babañwi. Bo Artur batalusa kuli: “Neluto ziba kuli kaizeli yo naashwezwi ki muunaa hae lilimonyana kuzwa fobanyalanela. Nihaike kuli naakopana ni miinelo yetaata, naatusize bana bahae babasizana bababeli kulata Jehova ni kuhula kwa moya. Kono cwale kaizeli yo naasaboni hande mi naalembwalile. Nihakulicwalo, uzwezipili kulata Jehova ni kuba ni tumelo yetiile. Nelulemuhile kuli nekunani lika zeñata zene lutokwa kuituta kwa mutala omunde wa kaizeli yo.” (Mafil. 2:3) Muokameli wa mupotoloho yo naalikanyisize mutala wa Jehova. Jehova waziba hande batanga bahae babasepahala ni manyando abona. (Exo. 3:7) Haiba baana-bahulu baziba hande lingu, bakona kulitusa hande.

12. Kaizeli yabizwa Yip Yee naatusizwe cwañi hanaazibile hande kaizeli yomuñwi mwa puteho?

¹² Haiba muziba miinelo yakopani ni yona Mukreste yomuñwi yamifilikanyanga, muka mubonisa mukekecima. Halunyakisiseñi mutala olatelela. Bo Yip Yee babapila kwa Asia batalusa kuli: “Mwa puteho yaluna, kunani kaizeli yanaabulelanga ka kuhuwa hahulu. Neninahana kuli kaizeli yo naasina mikwa yeminde. Kono nako yeñwi hane nisebelize ni yena mwa bukombwa, anitaluseza kuli naatusanga bashemi bahae kulekisa litapi fa musika. Kacwalo, kuli ahohe mamelelo ya baleki, naatokwanga kuhuwa.” Bo Yip Yee baekeza kubulela kuli: “Niitutile kuli niswanela kuziba hande mizwale ni likaizeli baka kuli nibautwisise.” Lutokwa kueza buikatazo kuli luzibe hande mizwale ni likaizeli baluna. Niteñi, haiba mulatelela kelezo ya mwa Bibele ya kukwalula hahulu lipilu zamina, mukalikanyisa Jehova, yena yalata  “batu ba mufuta kaufela.”—1 Tim. 2:3, 4; 2 Makor. 6:11-13.

13. Sina mokuboniselizwe kwa Genese 19:15, 16, ki lika mañi zanaaezize mangeloi Lota hanaazwezipili kulika-lika, mi ki kabakalañi?

¹³ Lota naaliyehile kumamela taelo ya Jehova ka nako yanaatokwa kueza cwalo ka putako. Mangeloi amabeli naapotezi Lota mi amutaluseza kuli yena ni lubasi lwahae nebaswanela kuzwa mwa Sodoma. Kabakalañi? Mangeloi ao naabulezi kuli: “Lwasinya sibaka se.” (Gen. 19:12, 13) Habusa kakusasana, Lota ni lubasi lwahae nebasa liteñi mwa Sodoma. Kacwalo, mangeloi hape alemusa Lota. Kono azwelapili ‘kulika-lika.’ Lukona kunahana kuli Lota naasika isa pilu kwa lika zanaa mubulelezi Jehova kuli aeze, kamba mane kuli naasika muutwa. Niteñi, Jehova naasika tuhela kumutusa. Kono “kabakala mukekecima wa Jehova ku yena,” mangeloi aswala yena ni lubasi lwahae kwa mazoho ni kubazwiseza kwande a muleneñi.—Mubale Genese 19:15, 16.

14. Ki lika mañi mwendi zenetahisize kuli Jehova abonise Lota mukekecima?

¹⁴ Kunani mabaka amañata anaakona kutahisa kuli Jehova abonise Lota mukekecima. Lota mwendi naaliyehile kuzwa mwa muleneñi wo bakeñisa kuli naasaba batu bane bapila kwande a muleneñi wa Sodoma. Hape nekunani lika zeñwi zenekona kumupaleliswa. Lota naaziba kuli nako yeñwi malena bababeli nebawezi mwa misima ya taala yeneli kwatuko ni musindi. (Gen. 14:8-12) Ka kuba ndate lubasi ni muuna yanyezi, mwendi Lota naaikalezwi za buiketo bwa lubasi lwahae. Hape Lota naafumile; kacwalo, kubonahala kuli naanani ndu yende mwa Sodoma. (Gen. 13:5, 6) Kono lika zeo nelisa swaneli kupaleliswa Lota kumamela taelo ya Jehova kapili-pili. Niteñi, Jehova naasika isa pilu kwa mafosisa anaaezize Lota, mi naamuunga kuli ki “muuna yasepahala.”—2 Pit. 2:7, 8.

15. Kufita kuatula mutu, ki lika mañi zeluswanela kueza?

¹⁵ Kufita kuatula mutu, luswanela kueza molukonela kaufela kuutwisisa mwaikutwela. Kona zene balikile kueza bo Veronica ba kwa  Europe. Batalusa kuli: “Kunani kaizeli yomuñwi yanaabonahalanga kunyema nako kaufela. Nako kaufela naaikauhanyanga ku babañwi. Fokuñwi, nenisabanga kumubulelisa. Kono naipulelisa nali, ‘Kambe nenili mwa muinelo wahae, nenika tokwa mulikani.’ Kacwalo, nabuza kaizeli yo mwanaaikutwela. Mi akala kunitaluseza maikuto ahae! Cwale seni muziba hande.”

16. Ki kabakalañi haluswanela kukupa Jehova kuli alutuse kuba ni mukekecima?

¹⁶ Jehova ki yena feela yakona kuluutwisisa ka kutala. (Liprov. 15:11) Kacwalo, mumukupe kuli amituse kuunga babañwi sina mwabaangela ni kubabonisa mukekecima. Tapelo neitusize kaizeli yomuñwi yabizwa Anzhela kuba ni mukekecima. Neku mubezi taata kuswalisana ni kaizeli yomuñwi mwa puteho. Bo Anzhela batalusa kuli: “Nekukona kunibela bunolo kumatukela kuatula kaizeli yo ni kumuambuka. Kono nakupa Jehova kuli anituse kuutwisa kaizeli yo.” Jehova naaalabile cwañi tapelo ya bo Anzhela? Bazwelapili kutalusa kuli: “Nelusebelize hamoho mwa bukombwa, mi hasamulaho lwaikambota ka nako yetelele. Nateeleza ku yena ka tokomelo. Cwale seni mulata hahulu mi niikatulezi kumutusa.”

17. Luswanela kuikatulela kuezañi?

¹⁷ Haluswaneli kuketanga mizwale ni likaizeli boluka bonisa mukekecima. Kaufelaa bona bakopana ni miinelo yetaata sina feela mone kubezi ku Jonasi, Elia, Hagare, ni Lota. Buñata bwa miinelo yebakopana ni yona ki ya kuipatiseza. Niti kikuli, kaufelaa luna lukile lwaipumana mwa muinelo oswana. Ki lona libaka Jehova habata kuli luutwelane butuku. (1 Pit. 3:8) Haiba luutwa Jehova, lukatiisa swalisano ye mwahalaa lubasi lwaluna lwa kwa moya mwa lifasi kaufela. Kacwalo, haike kaufelaa luna luikatulele kuisa pilu mizwale ni likaizeli baluna ni kubabonisa mukekecima halunze lusebelisana ni bona.