KANA mukile mwaikutwa kuli nemuli munosi hane mutiyela muinelo otaata? Lupila mwa “linako zetaata, zeziyeza,” ili zekona kutahisa kuli luikutwe kuzwafa ni buinosi. (2 Tim. 3:1) Nihakulicwalo, halutokwi kutiyela miinelo yetaata kaili luna. Bibele ibulela kuli ki kwa butokwa kuba ni balikani ba niti mwa “linako za ziyezi.”—Liprov. 17:17.

Muapositola Paulusi naatusizwe ki balikani bahae banaazamayanga ni bona mwa misipili yahae ya bulumiwa. (Makolo. 4:​7-11) Paulusi hanaatamilwe mwa Roma, balikani bahae neba mutusize ka kueza misebezi yanaasa koni kueza. Ka mutala, Epafrodite naatiselize Paulusi lika zenezwa kwa mizwale ni likaizeli bahae ba mwa Filipi. (Mafil. 4:18) Tikiko naaisize mañolo a Paulusi kwa liputeho zeshutana-shutana. (Makolo. 4:7) Ka tuso ya balikani bahae, Paulusi naakonile kususueza liputeho niha naalaezwi kuli asike azwa mwa ndu ni hanaalengilwe mwa tolongo hasamulaho. Mukona kuba cwañi mulikani wa niti kacenu?

Kacenu kunani mizwale ni likaizeli bababonisa zebakona kueza balikani kuli batusane. Kaizeli yabizwa Elisabet, yali paina wa kamita kwa Spain, utalusa mwanaa mutuselize kaizeli yomuñwi hanaakopani ni miinelo yetaata. Bo maa bona bo Elisabet hane bafumanwi ni butuku bwa kansa, kaizeli yo naabalumelanga mashango amañata asusueza atomile fa litimana za mwa Bibele. Bo Elisabet batalusa kuli, “Mashango ao naanitiisanga zazi ni zazi mi nenisa ikutwangi buinosi.”—Liprov. 18:24.

Lwakona kutiisa silikani saluna ni mizwale ni likaizeli halu batusa kufumanehanga mwa bukombwa kamba kwa mikopano. Ka mutala, mwakona kutusa muzwale kamba kaizeli wa musupali ka kuyanga ni yena kwa mikopano kamba mwa bukombwa. Haiba mubatusa ka linzila zeo, mwakona kubasusueza mi ni bona bakona kumisusueza. (Maro. 1:12) Nihakulicwalo, Bakreste babañwi habakoni kuzwa fa mandu abona. Lukona kuba cwañi balikani babona ba niti?

Mizwale ni likaizeli babañwi banani mapongo kamba bakopana ni miinelo yemiñwi yetaata yebapaleliswa kufumanehanga kwa mikopano kwa Ndu ya Mubuso. Halunyakisiseñi mutala wa muzwale yabizwa David, ili yanaafumanwi ni butuku bwa kansa. Ka likweli zefitelela 6, naafiwanga kalafo ya kansa. Ka nako kaufela yene bafiwa kalafo yeo, bo David ni bakubona bo Lidia, nebafumanehanga kwa mikopano ka kuitusisa kapangaliko.

Nebatusizwe cwañi ki mizwale ni likaizeli mwa puteho? Hamulaho wa mukopano ni mukopano, mizwale ni likaizeli babañwi kwa Ndu ya Mubuso nebaezanga buikatazo bwa kuambola ni bo David ni bo Lidia ka kuitusisa progilamu yekonahalisa  kuli batu babonane. Kutuha fo, bo David ni bo Lidia hane baalabanga kwa mikopano, hamulaho nebaamuhelanga mashango asusueza kuzwelela kwa mizwale ni likaizeli babona. Ki lika mañi zenezwile mwateñi? Bo David ni bo Lidia nebasa ikutwangi hahulu buinosi.

Kana lwakona kukutaza ni muzwale kamba kaizeli yasakoni kuzwa fa ndu? Lwakona kueza licincehonyana kwa tomahanyo yaluna, mi haiba lueza cwalo, lukabonisa kuli halusika balibala. (Liprov. 3:27) Lwakona kulukisa nako kuli luñole ni bona mañolo kamba kukutaza ka kuitusisa foni. Mizwale ni likaizeli babasa koni kuzwa fa ndu bakona kufumaneha kwa mikopano ya kuzwela mwa simu ka kuitusisa progilamu yekonahalisa kuli batu babonane. Bo David ni bo Lidia nebaitebuhile hahulu tukiso yeo. Bo David batalusa kuli, “Kuba ni mizwale ni likaizeli ni kuambola ni bona ka bukuswani ni kulapela neku lususuezanga hahulu.” Kutuha fo, haiba miinelo yalumeleza mi kwaswanela kueza cwalo, mwakona kulukisa kuyanga ni muituti wamina wa Bibele kwa ndu ya muhasanyi yasakoni kuzwa fa ndu ni kuyo zamaiseza kwateñi tuto.

Haiba lubeleka ni mizwale kamba likaizeli babasa koni kuzwa fa ndu ni kulemuha tulemeno twabona totunde, lukaba balikani babatuna. Ka mutala, halukutaza ni bahasanyi bao ni kubona mobaitusiseza hande Linzwi la Mulimu kufita mutu yomuñwi kwa pilu, lwakona kuitebuha hahulu bona. Haiba lutusa mizwale ni likaizeli baluna kueza lika za kwa moya, lwakona kuba ni balikani babañata.—2 Makor. 6:13.

Paulusi naaomba-ombilwe kabakala kuba ni mulikanaa hae Tite. (2 Makor. 7:​5-7) Taba ye iluhupulisa kuli lwakona kuomba-omba babali mwa butokwi isiñi feela ka kubabonisa mukekecima, kono hape ni ka kuba ni bona ni kueza molukonela kaufela kuli lubatuse.—1 Joa. 3:18.

Mizwale ni likaizeli baluna ba mwa Russia balutomezi mutala omunde hahulu wa kutusana. Halunyakisiseñi zeneezahezi ku muzwale yabizwa Sergey ni bakubona bo Tatyana. Mapokola hase batatubile lika mwa ndu yabona, babaisa kwa polisi kuyo babuza lipuzo. Bo Tatyana ki bona bane bakalile kulukululwa. Bo Sergey batalusa kuli: “Bo [Tatyana] basapunya feela kwa ndu, kaizeli yomuñwi yanani bundume ataha kwa ndu yaluna. Kusika fita nako, mizwale ni likaizeli babañwi ni bona bataha mi bato lutusa kubaakanya hande lika mwa ndu yaluna.”

Bo Sergey baekeza kubulela kuli: “Nizwezipili kulata hahulu manzwi a kwa Liproverbia 17:​17, ali: ‘Mulikani wa niti ubonisa lilato ka nako kaufela, mi upepezwi kuli abe mwanahabo mutu mwa linako za ziyezi.’ Ka nako ye yenikopana ni nyandiso, nitokwa hahulu kutusiwa ki balikani baka mi niiponezi buniti bwa manzwi a kwa liñolo leo. Jehova unifile balikani babanani bundume ili baba nitusize.” a

Miinelo hainze izwelapili kutotobela, lutokwa kutusiwa ki balikani baluna. Mi lukatokwa hahulu kutusiwa ki bona ka nako ya ñalelwa yetuna. Kacwalo, haike lueze molukonela kaufela kuli lube mulikani wa niti!—1 Pit. 4:​7, 8.