1, 2. (a) Ki mihupulo mañi yeshutana-shutana yebanani yona batu ka za tukuluho ya kuiketela za kueza? (b) Bibele ilulutañi ka za tululuho yelunani yona ya kuiketela za kueza, mi ki lipuzo mañi zeluka nyakisisa?

MUSALI yomuñwi hanaabata kueza katulo ya ka butu, naabulelezi mulikanaa hae kuli: “Usike watahisa kuli ninahane, unitaluseze feela zeniswanela kueza. Kuka nibela bunolo.” Musali yo naabata kutalusezwa za kueza kufita kuitusisa mpo ya butokwa yafilwe ki Mubupi wahae, yona tukuluho ya kuiketela za kueza. Mina bo? Kana mwalata kuikezezanga likatulo, kamba kana mutabela kuli batu babañwi bamiezezange likatulo? Muunga cwañi taba ya tukuluho ya kuiketela za kueza?

² Ka lilimo zeñata, batu babile ni mihupulo yeshutana-shutana ka za taba ye. Babañwi baikutwa kuli batu habana tukuluho ya kuiketela za kueza, kakuli Mulimu ulukiselezanga cimo lika kaufela zelueza. Babañwi bona baikutwa kuli batu nebaka kona feela kuba ni tukuluho ya kuiketela za kueza kambe banani tukuluho yesina maciñekelo. Kono kuli luutwisise hande taba ye, lutokwa kubala Linzwi la Mulimu, yona Bibele. Ki kabakalañi? Kakuli libonisa kuli, Jehova naalubupile ni tukuluho ya kuiketela za kueza, ili buikoneli ni tukuluho ya kuikezeza liketo zende. (Mubale Joshua 24:15.) Bibele hape ialaba lipuzo zecwale ka za kuli: Luswanela kuitusisa cwañi tukuluho yaluna  ya kuikezeza likatulo? Kana tukuluho yeo inani maciñekelo? Moluitusiseza tukuluho yaluna ya kuiketela za kueza kubonisa cwañi folikuma lilato laluna ku Jehova? Lukona kubonisa cwañi kuli lwakuteka likatulo zebaeza babañwi?

3. Jehova utoma mutala mañi ka mwaitusiseza tukuluho yahae?

³ Jehova unani tukuluho yesina maciñekelo, kono lwakona kuituta sesiñwi ka mwaitusiseza yona. Ka mutala, naaketile sicaba sa Isilaele kuba batu bababizwa ka libizo lahae, ili “sicaba sahae tota.” (Deut. 7:6-8) Yeo nesi keto yanaaezize feela kusina libaka. Jehova naataleleza sepiso yanaasepisize mulikanaa hae Abrahama lilimo-limo kwamulaho. (Gen. 22:15-18) Hape Jehova kamita uitusisanga tukuluho yahae ka nzila yebonisa tulemeno twahae twa lilato ni katulo yelukile. Naaezize cwalo hanaakalimela Maisilaele bane bakuta-kutezi kusiya bulapeli bwa niti. Hane babakile habuniti, Jehova naababonisize lilato ni kubautwela makeke, naabulezi kuli: “Nika bafolisa mi bakatuhela kusasepahala. Nika balata ka kuitatela.” (Hos. 14:4) Mulimu naalutomezi mutala omunde luli hanaaitusisize tukuluho yahae kwa kutusa babañwi.

4, 5. (a) Ki mañi wapili kuamuhela mpo ya Mulimu ya tukuluho ya kuiketela za kueza, mi naaitusisize cwañi yona? (b) Ki puzo mañi yaswanela kuipuza mañi ni mañi waluna?

⁴ Jehova hanaakalisize musebezi wahae wa kubupa lika, ka lilato naaketile kufa libupiwa zahae zebutali tukuluho ya kuiketela za kueza. Wapili kuamuhela mpo yeo neli Mwanaa hae wa mweli, yena “siswaniso sa Mulimu yasabonwi.” (Makolo. 1:15) Nihaiba ka nako yanaasika taha kale fa lifasi, Jesu naaketile kuzwelapili kusepahala ku Ndatahe ni kuhana kuswalisana ni Satani mwa bukwenuheli bwahae. Hamulaho, Jesu hanaali fa lifasi, naaitusisize tukuluho yahae ka kuhana miliko ya Sila sesituna seo. (Mat. 4:10) Busihu lizazi lanaashwile lisika fita kale, Jesu naalapezi kuzwelela kwa pilu ili kubonisa kuli naaikatulezi kueza tato ya Mulimu. Naabulezi kuli: “Ndate, haiba watabela, zwisa komoki ye, ku na. Niteñi, kusike kwaezwa tato yaka kono kuezwe tato yahao.” (Luka 22:42) Haike lulikanyise Jesu mi luitusise tukuluho yaluna ya kuiketela za kueza kuli lulumbeke Jehova ni kueza tato yahae! Kana kueza cwalo kwakonahala luli?

⁵ Eni, lwakona kulikanyisa mutala wa Jesu, kakuli ni luna nelubupilwe ka siswaniso sa Mulimu ni ka kuswana ni yena. (Gen. 1:26) Kono kunani lika zelusa koni kueza. Haluna tukuluho yesina maciñekelo yeswana ni yanani yona Jehova. Linzwi la Mulimu libonisa kuli Jehova ubeile maciñekelo kwa tukuluho yaluna, mi ubata kuli lusike lwafitelela maciñekelo ao. Ka mutala, mwa lubasi, basali baswanela kuipeya kwatasaa baana babona, mi bana baswanela kuutwa bashemi babona. (Maef. 5:22; 6:1) Maciñekelo ao aama cwañi moluitusiseza tukuluho yaluna ya kuiketala za kueza? Kalabo ya puzo yeo iama bupilo bwaluna bwa kwapili.

6. Hamufe mutala obonisa libaka tukuluho yaluna haiswanela kuba ni maciñekelo.

⁶ Kana tukuluho ya kuiketela za kueza yenani maciñekelo ki tukuluho luli? Eni! Ki kabakalañi halubulela cwalo? Maciñekelo abeilwe kwa tukuluho ya batu akona kubasileleza. Ka mutala, lwakona kuitusisa tukuluho yaluna ya kuiketela kuli luzamaise mota kuliba kwa tolopo ye kwahule. Kono kana neluka ikutwa kusilelezwa haiba luzamaya mwa mikwakwa mokusina milao ya fa mukwakwa, ili mo mañi ni mañi aiketela lubilo lwaswanela kumata ka lona kamba lineku laswanela kuzamaya ku lona? Batili. Maciñekelo atokwahala ilikuli mañi ni mañi akone kuikola limbuyoti zetiswa ki tukuluho ya niti. Kuli lubone butali bwa kuitusisa tukuluho yaluna kulikana ni  maciñekelo alutomezi Jehova, halunyakisiseñi mitala yemiñwi ya mwa Bibele.

7. (a) Mpo ya tukuluho ya kuiketela za kueza yanaafilwe Adama, nei mushutanisa cwañi ni libupiwa zeñwi mwa Edeni? (b) Mutaluse nzila yeñwi yeo Adama naaitusisize ka yona tukuluho yahae ya kuiketela za kueza.

⁷ Mulimu hanaabupile mutu wapili Adama, naamufile mpo yeswana yanaafile libupiwa zahae zebutali za kwa lihalimu, yona mpo ya tukuluho ya kuiketela za kueza. Tukuluho yeo neitahisa kuli Adama ashutane ni lifolofolo, kakuli zona liipilela feela. Munyakisise mutala obonisa ka mo Adama naaitusiselize hande tukuluho yahae ya kuiketela za kueza. Lifolofolo nelibupilwe pili batu basika bupiwa kale. Kono Jehova naabata kuli mutu wapili aikole musebezi wa kubeya lifolofolo zeo mabizo. Mulimu “akala kulitisa ku mutu kuli alibeye mabizo kaufela.” Adama hasaabuhile folofolo yeñwi ni yeñwi ni kuifa libizo leliswanela, Jehova naasika cinca mabizo anaaketile Adama. Kono “libizo leo mutu naabiza ka lona sesiñwi ni sesiñwi sa libupiwa zepila zeo, laba lona libizo lasona.”—Gen. 2:19.

8. Adama naaitusisize cwañi maswe tukuluho yahae ya kuiketala za kueza, mi ki lika mañi zenezwile mwateñi?

⁸ Ka bumai, Adama naasika kolwa musebezi wanaafilwe ki Mulimu wa kulima ni kubabalela paradaisi fa lifasi. Naasika kolwa tukuluho yetuna yanaanani yona ya kupeta musebezi wanaafilwe ki Mulimu, ona wa kuli: “Mupepe mi muate, mutaze lifasi mi mubuse fahalimwaa lona, mi mube ni maata fahalimwaa litapi . . . , libupiwa zefufa . . . , ni libupiwa zepila kaufela zezamaya fa lifasi.” (Gen. 1:28) Kono aketa kutula maciñekelo anaatomezwi ki Mulimu, mi aca muselo one uhanisizwe. Kabakala kuli Adama naaitusisize maswe tukuluho yahae ya kuiketela za kueza, taba yeo itahisize kuli ka lilimo-limo batu babasimuluha ku yena banyande ni kuutwa butuku. (Maro. 5:12) Kuziba lika zezwile mwa katulo ya Adama kuswanela kulususueza kuitusisa hande tukuluho yaluna ni kusafitelela maciñekelo alutomezi Jehova.

9. Jehova naafile sicaba sahae sa Isilaele keto mañi, mi sicaba seo nesialabile cwañi?

⁹ Batu babasimuluha ku Adama ni Eva nebahozize kusapetahala ni lifu kwa bashemi babona bane basika utwa. Kono nebasa kona kuitusisa tukuluho yabona ya kuiketela za kueza. Taba ya mo Mulimu naaezelize sicaba sa Isilaele ibonisa cwalo. Ka kuitusisa mutangaa hae Mushe, Jehova naafile sicaba sahae keto ya kulumela kamba kuhana tohonolo ya kuba sicaba sahae tota. (Exo. 19:3-6) Sicaba seo nesialabile cwañi? Nebalumezi kuba sicaba sesibizwa ka libizo la Mulimu mi kaufelaa bona nebabulezi kuli: “Luitukiselize kueza kaufela zabulezi Jehova.” (Exo. 19:8) Ka bumai, hamulaho wa nako, baitusisa maswe tukuluho yabona ya kuiketela za kueza mi nebasika taleleza sepiso yabona. Luswanela kuituta tuto ya butokwa kwa mutala wo oli temuso. Kamita luswanela kuitebuha mpo ya butokwa yelufilwe ya tukuluho ya kuiketela za kueza, ka kuzwelapili kukumalela ku Jehova ni kumamela milao yahae.—1 Makor. 10:11.

10. Ki mitala mañi yebonisa kuli batu babasika petahala bakona kuitusisa tukuluho yebafilwe ya kuiketela za kueza, ka nzila yekanyisa Mulimu? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 12.)

¹⁰ Kwa Maheberu kauhanyo 11, lufumana mabizo a 16 a batanga ba Mulimu bane baketile kuitusisa tukuluho yabona ya kuiketela za kueza ka kusatula maciñekelo ene batomezwi ki Jehova. Ka kueza cwalo, nebaikozi limbuyoti zeñata mi baba ni sepo ya bupilo bobunde bwa kwapili. Ka mutala, Nuwe naabonisize tumelo yetuna, mi aketa kuutwa litaelo za Mulimu za kuli ayahe aleka kuli apunyuse lubasi lwahae ni masika a kwapili. (Maheb. 11:7) Abrahama ni Sara nebaitatezi kuutwa Mulimu mi baya kwa naha yanaa basepisize. Niha nese bakalisize musipili wabona omutelele wo, nebaka kona kuitusisa “kolo ya kukutela” kwa muleneñi wa Ure mone kunani sifumu sesiñata. Kono meeto abona a tumelo naatalimezi feela lika za kwapili “zene basepisizwe [ki Mulimu]”; ‘nebanyolelwa sibaka sesinde  nikufita.’ (Maheb. 11:8, 13, 15, 16) Mushe naasiile maluwo a mwa Egepita, “aketa kunyandiswa ni sicaba sa Mulimu kufita kuikola minyaka ya libi yeina nako yenyinyani.” (Maheb. 11:24-26) Luswanela kulikanyisa tumelo ya batu babacwalo bane bapilile kwaikale ka kuitebuha mpo yelufilwe ya tukuluho ya kuiketela za kueza ni kuitusisa yona kueza tato ya Mulimu.

11. (a) Ki ifi yeñwi ya limbuyoti zetuna zetiswa ki tukuluho ya kuiketela za kueza? (b) Ki sika mañi sesi misusueza kuitusisa hande tukuluho yemufilwe ya kuiketela za kueza?

¹¹ Ki niti kuli kukona kubonahala bunolo haiba mutu yomuñwi aluezeza likatulo, kono haiba kuba cwalo, uzibe haluna kuikola yeñwi ya limbuyoti zetuna zetiswa ki tukuluho ya kuiketela za kueza. Mbuyoti yeo ibulezwi kwa Deuteronoma 30:19, 20. (Mubale.) Timana 19 italusa za keto yeo Mulimu naafile Maisilaele. Mwa timana 20 luituta kuli Jehova naabafile kolo ya kuli bamubonise zeneli mwa lipilu zabona. Ni luna lwakona kuiketela kulapela Jehova. Mi sesi lususueza hahulu kikuli lubata kuitusisa mpo yelufilwe ya tukuluho ya kuiketela za kueza kuli lulumbeke Mulimu ni kubonisa kuli lwamulata!

12. Ki lika mañi zelusa swaneli kueza ka za tukuluho yelufilwe ya kuiketela za kueza?

¹² Muunge kuli nemufile mulikanaa mina mpo ya butokwa. Kaniti nemusike mwaikutwa hande haiba ayumbela mpo yeo fa manyalala, kamba haiba mane aitusisa yona kuholofaza mutu yomuñwi. Cwale munahane feela mwaikutwela Jehova hanze abona batu babañata inze baitusisa maswe tukuluho yabona ya kuikezeza liketo, mane ni kuitusisa yona maswe ka kuholofaza babañwi. Kaniti, sina feela mone ipolofitezi Bibele, “mwa mazazi a mafelelezo” batu habana “buitumelo.” (2 Tim. 3:1, 2) Lusike lwaitusisa maswe mpo ya butokwa ye yalufile Jehova kamba kusaiinga kuba ya butokwa. Kono lukona kueza cwañi kuli lusike lwaitusisa maswe tukuluho yelufilwe ya kuiketela za kueza?

13. Ki ifi nzila yeñwi yeka lutusa kuli lusike lwaitusisa maswe tukuluho yelunani yona ka kuba Bakreste?

¹³ Kaufelaa luna lunani tukuluho ya kuiketela balikani, liapalo ni moluikabiseza, ni lika zeluitabisanga ka zona. Kono tukuluho yaluna yakona kufetuha “kubo ya kukwahela bufosi ka yona” haiba luiketela kuba batanga ba litakazo zaluna za nama kamba haiba lulatelela miezezo  ya lika yetumile mwa lifasi, ili yesatabisi Mulimu. (Mubale 1 Pitrosi 2:16.) Kufita kuitusisa tukuluho yaluna “sina kolo ya kundongwama litakazo za nama,” lubata kuikatulela kueza liketo zeka lutusa kuutwa kelezo yeli: “Mueze lika kaufela kuli Mulimu akanyiswe ka zona.”—Magal. 5:13; 1 Makor. 10:31.

14. Kusepa Jehova kuama cwañi moluitusiseza tukuluho ya kuiketela za kueza?

¹⁴ Nzila yeñwi yelukona kusileleza ka yona mpo yaluna ya tukuluho ya kuiketela za kueza, ki ka kusepa Jehova ni kulatelela ketelelo yahae ka kusatula maciñekelo alutomezi. Ki yena feela ‘yaluluta kuli lufumane tuso, yaluzamaisa mwa nzila yeluswanela kuzamaya ku yona.’ (Isa. 48:17) Luswanela kuba ni buikokobezo ni kulumela manzwi añozwi ka susumezo ya moya wa Mulimu, ali: “Nzila ya mutu haiyo mwa maata ahae. Mutu yazamaya haakoni nihaiba kuetelela mihato yahae.” (Jer. 10:23) Lusike lwaitinga fa kutwisiso yaluna sina mwanaaezelize Adama ni Maisilaele bane bakwenuhezi Mulimu. Kono ‘lusepe Jehova ka pilu yaluna kaufela.’—Liprov. 3:5.

15. Luitutañi kwa sikuka sesi kwa Magalata 6:5?

¹⁵ Lubonisa kuli tukuluho yaluna inani maciñekelo halukuteka tukelo ya babañwi ya kuikekeza likatulo mwa bupilo. Ki kabakalañi haluswanela kueza cwalo? Bakeñisa kuli kaufelaa luna lufilwe mpo ya tukuluho ya kuiketela za kueza, hakukonahali kuli Bakreste baezange likatulo zeswana kamita. Luezanga likatulo zeshutana mwa litaba zeama mupilelo ni bulapeli bwaluna. Muhupule sikuka sesi kwa Magalata 6:5. (Mubale.) Haiba lulemuha taba ya kuli Mukreste yomuñwi ni yomuñwi “ukashimba mulwalo wahae,” luswanela kukuteka tukelo ya babañwi ya kuitusisa mpo yebafilwe ya tukuluho ya kuiketela za kueza.

16, 17. (a) Taba ya tukuluho ya kuikezeza likatulo neikatalize cwañi mwa Korinte? (b) Paulusi naatatuluzi cwañi taba yeo, mi taba ye ilulutañi ka za litukelo za babañwi?

¹⁶ Halunyakisiseñi mutala wa mwa Bibele obonisa libaka haluswanela kukuteka tukuluho ya mizwale baluna ya kuikezeza likatulo mwa litaba zeama lizwalo. Bakreste ba kwa Korinte nebaaluhani fa taba ya kuca nama ili yeo mwendi neifiwanga pili kwa milimu ya maswaniso ni kulekiswa fa misika hasamulaho. Babañwi nebaikutwa kuli: ‘Haubona milimu ya maswaniso haki sesiñwi, mutu wakona kuca nama yeo inze anani lizwalo lelikenile.’ Kono babañwi bane balapelanga milimu ya maswaniso yeo sapili, bona nebaikutwa kuli kuca nama yeo nekuswana ni kulapela milimu ya maswaniso. (1 Makor. 8:4, 7) Taba yeo neika tahisa kuli ba mwa puteho basike baswalisana. Paulusi naatusize cwañi Bakreste ba kwa Korinte kuli babe ni mubonelo wa Mulimu fa taba yeo?

¹⁷ Paulusi naakalile ka kuhupulisa likwata zepeli zeo za Bakreste kuli sico hasikoni kubasuteleza ku Mulimu. (1 Makor. 8:8) Kuzwa fo, naabalemusize kuli basike balumeleza ‘tukuluho yabona ya kuiketela’ kufetuha “sitataliso ku babafokola.” (1 Makor. 8:9) Hasamulaho, alaela ba mazwalo afokola kuli basike baatula bane baiketela kuca nama yeo. (1 Makor. 10:25, 29, 30) Kacwalo, mwa taba ye ya butokwa yeneama bulapeli, Mukreste yomuñwi ni yomuñwi naatokwa kuikezeza katulo yelumelelana ni lizwalo lahae. Kabakaleo, kana haluswaneli kukuteka tukelo ya mizwale baluna ya kuikezeza likatulo, nihaiba mwa litaba zenyinyani?—1 Makor. 10:32, 33.

18. Mukabonisa cwañi kuli mwaitebuha mpo yemufilwe ya tukuluho ya kuiketela za kueza?

¹⁸ Jehova ulufile mpo ya tukuluho ya kuiketela za kueza, mi ilutahiseza tukuluho ya niti. (2 Makor. 3:17) Lwaitebuha mpo ye, bakeñisa kuli ilufa kolo ya kueza likatulo zebonisa kuli lulata hahulu Jehova. Haike luzwelepili kubonisa kuli lwaitebuha mpo ya butokwa ye, ka kuitusisa yona ka nzila yelumbekisa Mulimu ni kukuteka mobaitusiseza yona babañwi.