“MUTU yo ki sisebeliso se ni ketile kuli a ise libizo la ka kwa macaba ni kwa malena.” (Lik. 9:15) Manzwi ao naabulezwi ki Mulena Jesu ka za muuna wa Sijuda yanaabile Mukreste, ili yanaatozibala ka libizo la muapositola Paulusi.

Yomuñwi wa “malena” bao neli Mubusi wa Siroma yabizwa Nero. Nemukaikutwa cwañi kambe nemunani kuyemela tumelo yamina fapilaa mubusi yacwalo? Niteñi, Bakreste basusuezwa kulikanyisa Paulusi. (1 Makor. 11:1) Nzila yeñwi yelukona kulikanyisa ka yona Paulusi ki ka kuituta zeneezahezi ku yena hanaaisizwe kwa likuta za mwa linako zahae.

Mulao wa Mushe neli ona mulao one ulatelelwa mwa naha kaufela ya Isilaele, mi neli ona mulao one baitusisa Majuda kai ni kai. Hamulaho wa Pentekota ya 33 C.E., balapeli ba niti nebasa tokwi kuzwelapili kulatelela Mulao wa Mushe. (Lik. 15:28, 29; Magal. 4:9-11) Nihakulicwalo, Paulusi ni Bakreste babañwi nebasika shwaula Mulao, nebazwezipili kukutaza mwa libaka mone kupila Majuda basaikenyi mwa litaba za Mulao. (1 Makor. 9:20) Mane hañata-ñata Paulusi naayanga kwa masinagoge kwa naakutazanga batu bane baziba ka za Mulimu wa Abrahama ni kunyakisisa ni bona Mañolo a Siheberu.—Lik. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2.

Baapositola nebaketile Jerusalema kuba sona sibaka kone ukaetelelwa musebezi wa kukutaza. Nebalutanga kamita mwa tempele. (Lik. 1:4; 2:46; 5:20) Ka linako zeñwi Paulusi naayanga kwa Jerusalema, mi teñi ko ki kona kwa naayo tamelwa. Taba yeo neitahisize muzeko one utisize kuli ayo ipumana kwa Roma.

Babusi ba Siroma nebaangile cwañi litaba za naakutaza Paulusi? Kuli lualabe puzo yeo luswanela pili kuziba monebaangela bulapeli Maroma. Maroma nebasa hapelezangi batu ba macaba ashutuna-shutana kutuhela bulapeli bwabona, konji haiba bulapeli bo nebukona kutahisa butata kwa Muuso wabona kamba kufilikanya mupilelo wabona.

 Mubuso wa Roma neufile Majuda bane bapila mwatasaa puso yaona litukelo zeñata. Buka yeli Backgrounds of Early Christianity ibulela kuli: “Majuda nebapila hande mwa Mubuso wa Siroma. . . . Majuda nebafilwe tukelo ya kuzwelapili mwa bulapeli bwabona mi nebasa apelezwi kulapela milimu ya Mubuso wa Roma. Mwa libaka zene bapila ku zona kaufela nebalatelela mulao wabona.” Hape nebasa hapelezwi kukena busole. * Paulusi naakona kuitusisa silelezo yene bafiwa Majuda ki Mubuso wa Roma hanaayemela tumelo ya Sikreste fapilaa babusi ba Siroma.

Bahanyezi ba Paulusi nebalikile ka linzila zeshuta-shutana kutahisa kuli batu-tu feela hamoho cwalo ni ba muuso kuli balwanise muapositola. (Lik. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13) Munyakisise kezahalo iliñwi. Baana-bahulu ba Sikreste ba mwa puteho ya mwa Jerusalema nebautwile taba yene bulelwa ki Majuda ya kuli Paulusi naasweli kukutaza kuli batu “ba fulalele Mushe.” Makande acwalo naakatahiseza Majuda bane basazo ba Bakreste kunahana kuli Paulusi naasakuteki litukiso za Mulimu. Hape kuta ya Sanhedrini neika bulela kuli bulapeli bwa Sikreste nebukwenuhile kwa bulapeli bwa Sijuda. Hane kukaba cwalo, Majuda bane baswalisana ni Bakreste nebaka fiwa koto. Nebaka haniswa kuswalisana ni batu ba mwa silalanda mi nebasike balumelezwa kukutazanga mwa tempele kamba mwa masinagoge. Ki lona libaka baana-bahulu mwa puteho hane baelelize Paulusi kuli abonise kuli litaba zeo nesi za niti ka kuya mwa tempele ni kuyo eza nto yanaasatokwi Mulimu kuli aieze kono ili yenesika fosahala.—Lik. 21:18-27.

Paulusi naaezize cwalo, ili nto yetahisize kuli abeni kolo ya ‘ku lwanela taba ye nde ni ku i paka ka mulao.’ (Mafil. 1:7) Kwa tempele Majuda batahisa mufilifili mi nebabata kubulaya Paulusi. Muzamaisi wa masole ba Siroma abeya Paulusi mwa tolongo. Hane baitukiseza kumushapa , Paulusi abulela kuli neli muyahi wa naha ya Roma. Kueza cwalo, nekutahisize kuli aiswe kwa Sesarea, ili ko Maroma nebatalimelanga litaba za kwa Judea. Teñi ko, nayoba ni kolo ya kufa bupaki fapilaa babusisi. Bupaki bwanaafile nebutahisize kuli batu bazibe hande za Bukreste ili batu bane basike baziba ka zateñi kambe naasika ya kwateñi.

Likezo kauhanyo 24 italusa ka za muzeko wa Paulusi fapilaa Felikisi mubusisi wa Siroma yazamaisa Judea ili yanaautwile kale ka za tumelo ya Bakreste. Majuda batama Paulusi taba ya kuli naalobile mulao wa Roma ka linzila zetaalu. Nebabulezi kuli naasusueza Majuda mwa mubuso wa Roma kuli bakwenuhele muuso; naaetelela sikwata sa batu babamaswe, mi hape naabata kusilafaza tempele yenebabalelwa ki muuso wa Roma. (Lik. 24:5, 6) Taba yeo neikatahisa kuli afiwe koto ya lifu.

Bakreste kacenu batabela kunyakisisa mwanatalimanezi ni litamilikezo zeo. Paulusi naazwezipili kubonisa muombela ni likute. Aama kwa Mulao ni Bapolofita, mi abulela kuli naanani tukelo ya kulapela ‘Mulimu wa bo kukwaa hae.’ Yeo neli tukelo yenebanani Majuda kaufela banebali mwatasaa mulao wa Siroma. (Lik. 24:14) Hamulaho wa nako Paulusi naakonile kuyemela ni kukutaza ka za tumelo yahae fapilaa mubusisi yomuñwi wa libizo la Porsiusi Festusi hamohocwalo ni fapilaa Mulena Heroda Agripa.

Kuli akone kuba ni katulo yelukile, Paulusi abulela kuli: “Ni ipileza ku Sesare!” ili mueteleli yamaata ka nako yeo.—Lik. 25:11.

Hamulaho wa nako, lingeloi labulelela Paulusi kuli: “Unani kuyo yema fapilaa Sesare.” (Lik. 27:24) Kwa makalelo wa puso yahae Nero Mubusisi wa Siroma nabulezi kuli naasike aatula mizeko kaufela anosi. Mwahalaa puso yahae ya lilimo ze 8, mubusisi yo, naafanga musebezi wo wakuatula kubabañwi. Buka yeli, The Life and Epistles of Saint Paul ibiha kuli Nero naalumelanga kuatula mulatu, naayouatulelanga mwa muleneñi wahae ni sikwata sa baelezi bane banani zibo mwa lika ni maata.

 Bibele haitalusi haiba Nero kasibili ki yena yanaautwile muzeko wa Paulusi ni kuuatula kamba haiba naafile mutu usili musebezi wo, kuli hamulaho wa muzeko Nero atausezwe feela katulo. Kusina taba ni zeneezahalile, Paulusi naatalusize kusina kukakanya kuli naali mulapeli wa Mulimu wa Majuna ni kususueza batu kaufela kufa likute leliswanela kwa miiso. (Maro. 13:1-7; Tite 3:1, 2) Kubonahala kuli Paulusi naayemezi hande taba yende fapilaa babusi kuli mane kuta ya Sesare yamulukulula kwa milatu yahae.—Mafil. 2:24; Fil. 22.

Jesu naabulelezi balateleli bahae kuli: “Mu ka isiwa fapilaa babusisi ni malena kabakala ka, kuli i be bupaki ku bona ni kwa macaba.” (Mat. 10:18) Ki tohonolo yetuna kuyemela Jesu ka nzila yecwana. Buikatazo bwaluna bwa kuyemela taba yende bukona kutahisa kuli luwine litaba haluzekiswa mwa likuta. Niti kikuli likatulo zebaeza batu babasika petahala hakoni ‘kupaka ka mulao’ taba yende ka kutala. Ki Mubuso feela wa Mulimu okakona kufelisa ka kutala manyando ni ni kusaluka zebatalimana ni zona batu.—Eccl. 8:9; Jer. 10:23.

Niteñi, nihaiba kacenu libizo la Jehova lakona kukeniswa haiba Bakreste bayemela tumelo yabona. Sina Paulusi ni luna luswanela kubulelanga ka kuiketa, ka busepahali, ni kubulela ka nzila yekolwisa. Jesu naabulelezi balateleli bahae kuli nebasike batokwa ‘kuitukiseleza cimo mwa kuikalabelela, kakuli naka bafa manzwi ni butali zene basike bakona kulwanisa kamba kukananisa bahanyezi babona kaufelaa bona hamoho.’—Luka 21:14, 15; 2 Tim. 3:12; 1 Pit. 3:15.

Bakreste habayemela tumelo yabona fapilaa malena, babusisi, kamba baeteleli babañwi mwa muuso, bakona kufa bupaki kwa batu bane basike bakona kuutwa lushango lolukutazwa ki Bakreste. Likatulo zende zefilwe ki likuta zeñwi litahisize kuli milao yemiñwi icince, ili nto yetisa kuli batu babeni tukuluho ya kubulela ni ya kulapela. Kono kusina taba ni likatulo za likuta mwa mizeko yecwalo, bundume bobabonisanga batanga ba Mulimu habazekiswa, butabisa Mulimu.