Lu Be Ba Ba Tiiseza mwa Tumelo

“Luna lu ku ba ba tiiseza mwa tumelo, ku pilisa mioya ya luna.”—MAHEBERU 10:39.

1. Ku kona ku bulelelwañi kuli tumelo ya mutang’a Jehova ya sepahala yo muñwi ni yo muñwi ki ya butokwa?

HA MU ka ba mwa Ndu ya Mubuso ye tezi balapeli ba Jehova, mu kutumane kuli mu talime be mu inzi ni bona. Mu nahane linzila ze ñata ze ba bonisa ka zona tumelo. Mwendi mu ka bona basupali ba ba sebelelize Mulimu ka lilimo-limo, ba banca bao ka zazi ba tiyela sineneketo ye zwa kwa litaka, ni bashemi ba ba ikataza ku hulisa bana ba ba saba Mulimu. Ku na ni maeluda ba puteho ni batanga ba bukombwa, ba ba na ni buikalabelo bo buñata. Kaniti, mwendi mu ka bona mizwale ni likaizeli ba bahulu ni banana ba ba tiyela butata bwa mifuta kaufela kuli ba sebeleze Jehova. Tumelo ya yo muñwi ni yo muñwi ki ya butokwa luli!—1 Pitrosi 1:7.

2. Ki kabakalañi kelezo ya Paulusi mwa Maheberu likauhanyo 10 ni 11 ha i lu tusa kacenu?

² Kwa batu ba ba si ka petahala, ki ba sikai fela ku bona haiba ba teñi, ba ba utwisisize butokwa bwa tumelo sina mwa n’a bu utwisiselize Muapositola Paulusi. Mane, n’a lemuhile kuli tumelo ya niti i isa kwa “ku pilisa mioya ya luna.” (Maheberu 10:39) Kono Paulusi n’a ziba kuli tumelo i ka lwaniswa ni ku fokoliswa mwa lifasi le le li si na tumelo. N’a iyakatitwe hahulu za Bakreste ba Maheberu ba mwa Jerusalema ni Judea, be ne ba ikataza ku tiiseza mwa tumelo. Ha lu nze lu nyakisisa likalulo ze ñwi za Maheberu likauhanyo 10 ni 11, ha lu lemuheñi linzila zeo Paulusi n’a tiiselize ka zona tumelo ya bona. Kacwalo, lu ka bona mo lu kona ku tiiseza tumelo ya luna ni ya ba bañwi.

 Mu Bonise ku Sepana

3. Manzwi a Paulusi a kwa Maheberu 10:39 a bonisa cwañi kuli n’a sepile mizwale ni likaizeli ba hae ba balumeli?

³ Nto ya pili ye lu kana lwa lemuha ki m’o Paulusi n’a sepezi ba bañwi. N’a ñozi kuli: “Kono luna ha lu yo ku ba ba kutela mwamulaho, ku y’o lateha; luna lu ku ba ba tiiseza mwa tumelo, ku pilisa mioya ya luna.” (Maheberu 10:39) Paulusi n’a sepile Bakreste ba bañwi ba ba sepahala, n’a sa ba hononi. Mu lemuhe hape kuli n’a bulezi kuli “luna.” Paulusi ne li mutu ya lukile. Niteñi n’a sa nyinyafazi ba bañwi, kuli inge yena ki ya lukile ku ba fita. (Mu bapanye Muekelesia 7:16.) Kono n’a ipulezi ku ba yo muñwi wa bona. N’a sepile ka pilu kaufela kuli yena hamoho ni Bakreste ba bañwi ba ba sepahala ba ba ka bala za n’a ñozi ne ba ka telwa ki miliko ye fokolisa, mi ka ku tiya ne ba si ke ba kutela mwamulaho ku y’o lateha, mi ne ba ka ba ba ba tiiseza mwa tumelo.

4. Paulusi n’a sepeziñi balumeli ba bañwi?

⁴ Paulusi n’a beziñi ni sepo ye cwalo? Kana n’a sa zibi mafosisa a Bakreste ba Maheberu? Kutokwa, mane n’a ba file kelezo ye ñwi kuli a ba tuse ku tula bufokoli bwa bona bwa kwa moya. (Maheberu 3:12; 5:12-14; 6:4-6; 10:26, 27; 12:5) Nihakulicwalo, Paulusi n’a na ni mabaka a mande a mabeli a n’a sepezi mizwale ba hae. (1) Ka ku ba mulikanyisi wa Jehova, Paulusi n’a ikataza ku bona batu ba Mulimu ka mw’a ba bonela Jehova. Mi f’o n’a sa talimi fela mafosisa a bona kono n’a talima mikwa ya bona ye minde ni kuli ne ba kona ku eza hande kwapili. (Samu 130:3; Maefese 5:1) (2) Paulusi n’a sepile ka ku tala m’ata a moya o kenile. N’a ziba kuli butata, kamba bufokoli bwa butu, ha bu koni ku tibela Jehova ku fa ‘mata a matuna hahulu’ ku Mukreste kaufela y’a ikataza ku Mu sebeleza ka busepahali. (2 Makorinte 4:7; Mafilipi 4:13) Kacwalo Paulusi n’a si ka sepa mizwale ni likaizeli ba hae ka mafosisa, kamba kabakala ku sa ziba miinelo kaufela. N’a na ni libaka le li tiile la ka Mañolo.

5. Lu kona ku likanyisa cwañi sepo ya Paulusi, mi mwendi ku ka zwañi?

⁵ Kaniti, ba bañwi ne ba likanyisize sepo ya n’a bonisize Paulusi. Ku lukela ku ba kuli liputeho za mwa Jerusalema ni Judea ne li tabile hahulu Paulusi ha n’a li susuelize cwalo. Kabakala kuli ne ba nyefulwa maswe ni ku kendiwa ki Majuda ba balwanisi, Bakreste ba Maheberu ne ba tusizwe ki manzwi a cwalo ku ikatulela mwa lipilu za bona ku ba ba ba tiiseza mwa tumelo. Kana lwa kona ku ezana cwalo kacenu? Ku bunolo hahulu ku bona ba bañwi kuli ba tezi fela bufokoli ni bumaswe bo buñata-ñata. (Mateu 7:1-5) Niteñi, lu kona ku tusana hahulu ha lu lemuha tumelo ye ipitezi ya yo muñwi ni yo muñwi ni ku i nga ka butokwa. Ka susuezo ye cwalo, kaniti tumelo i ka tiya.—Maroma 1:11, 12.

Ku Itusisa Hande Linzwi la Mulimu

6. Paulusi n’a fumani kai litaba ha n’a ñozi manzwi a kwa Maheberu 10:38?

⁶ Paulusi hape n’a tiisize tumelo ya balumeli ba bañwi ka ku itusisa Mañolo ka bukwala. Sina ka mutala, n’a ñozi kuli: “Cwale, ya lukile u ka pila ka tumelo; kono mutu ya kutela mwamulaho, moya wa ka ha u mu katelwi.” (Maheberu 10:38) Paulusi f’o n’a bulela za n’a kile a bulela mupolofita Habakuki. * Mwendi manzwi ao ne a zibahala ku ba n’a ñolezi Paulusi, bona Bakreste ba Maheberu be ne ba izibela hande libuka za bupolofita. Mutala wa Habakuki ne li o swanela luli ha lu nahana  mulelo wa Paulusi wa ku tiisa tumelo ya Bakreste be ne ba li mwa Jerusalema ni bukaufi ni yona ili ka 61 C.E. Kabakalañi?

7. Habakuki n’a ñozi lili bupolofita bwa hae, mi ne ku li cwañi mwa Juda ka nako yeo?

⁷ Ku bonahala kuli Habakuki n’a ñozi buka ya hae lilimo ze fitelela hanyinyani ze 20 pili Jerusalema i si ka sinyiwa kale ka 607 B.C.E. Mwa pono, mupolofita y’o n’a boni Makalade (kamba, Mababilona), sona “sicaba se si buhali, se si kanyanyu” ha si taseza Juda ni ku sinya Jerusalema, ni ku timisa batu ni macaba. (Habakuki 1:5-11) Kono sinyeho yeo ne i polofitwa ku zwa mwa miteñi ya Isaya, ili lilimo ze mwanda kwamulaho. Mwa miteñi ya Habakuki, Jojakimi n’a yolile Josiasi mulena yo munde, mi bumaswe bwa ekezeha hape mwa Juda. Jojakimi a nyandisa mane ni ku bulaya be ne ba bulela ka libizo la Jehova. (2 Makolonika 36:5; Jeremia 22:17; 26:20-24) Ki lona libaka mupolofita Habakuki ya kalezwi ha n’a huwile kuli: “Mawe [Muñ’a] Bupilo, ni ka biza ku Wena hakai?”—Habakuki 1:2.

8. Ki kabakalañi mutala wa Habakuki ha ne u ka tusa Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ni ba miteñi ye?

⁸ Habakuki n’a sa zibi kuli Jerusalema ne i tuha i sinyiwa. Mi ni Bakreste ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba sa zibi fo ne u ka felela muinelo wa linto wa Sijuda. Ni luna kacenu ha lu zibi ‘lizazi ni nako’ fa ka atulela Jehova muinelo o maswe wo. (Mateu 24:36) Kacwalo ha lu lemuheñi likalabo ze peli za Jehova ku Habakuki. Pili, n’a kolwisize mupolofita y’o kuli sinyeho i ka taha ka nako ye swanela. Mulimu n’a ize, “ha i na ku liyeha,” batu niha ba ka bona kuli i liyehile. (Habakuki 2:3) Ku zwa f’o, Jehova n’a hupulisize Habakuki kuli: “Ya lukile u ka pila ka tumelo ya hae.” (Habakuki 2:4) Zeo ki liniti ze nde luli, ili ze utwisiseha! Sa butokwa hahulu haki fo a ka tahela mafelelezo, kono ku zwelapili kwa luna ku pila ka tumelo.

9. Batanga ba Jehova ba ba ipeya ku utwa ne ba pilile cwañi ka busepahali bwa bona (a) ka 607 B.C.E.? (b) hamulaho wa 66 C.E.? (c) Ki kabakalañi ha lu tokwa ku tiisa tumelo ya luna?

⁹ Jerusalema ha ne i sinyizwe ka 607 B.C.E., Jeremia, Baruki muñoli wa hae, Ebedi-Meleki, ni Marekabi ba ba sepahala ne ba iponezi talelezo ya sepiso ya Jehova ku Habakuki. Ne ba ‘pilile’ ka ku punyuha sinyehotuna ya Jerusalema. Kabakalañi? Kakuli Jehova n’a ba file mupuzo wa busepahali bwa bona. (Jeremia 35:1-19; 39:15-18; 43:4-7; 45:1-5) Ka ku swana, ku lukela ku ba kuli Bakreste ba Maheberu ba mwa lilimo za mwanda wa pili ne ba utwile kelezo ya Paulusi, kakuli limpi za Maroma ha ne li taselize Jerusalema ka 66 C.E. ni ku menuha ka libaka le li sa zibwi, Bakreste bao ne ba utwile ka busepahali temuso ya Jesu ya ku baleha. (Luka 21:20, 21) Ne ba pilile kabakala busepahali bwa bona. Ni luna lu ka piliswa haiba lu sepahala ku fita kwa mafelelezo. Leo luli ki libaka la butokwa la ku tiiseza tumelo ya luna cwale!

Ku Talusa Hande Mitala ya Tumelo

10. Paulusi n’a talusize cwañi tumelo ya Mushe, mi lu kona ku likanyisa cwañi Mushe cwalo?

¹⁰ Paulusi hape n’a tiisize tumelo ka ku itusisa hande mitala. Ha mu nze mu bala Maheberu kauhanyo 11, mu lemuhe mw’a taluseza hande mitala ya batu ba mwa Bibele. Ka mutala, u bulela kuli Mushe ‘n’a tiya, inge u bona ya sa bonwi.’ (Maheberu 11:27) F’o  kikuli, Jehova n’a li wa luli ku Mushe kuli mane inge n’a bona Mulimu ya sa bonwi. Kana ni luna lu cwalo? Ku bunolo ku bulela za silikani ni Jehova, kono ku eza silikani seo ni ku si tiisa ku tokwa buikatazo. Buikatazo b’o ki bona bo lu tokwa ku eza! Kana Jehova ki wa luli ku luna kuli mane lwa mu hupulanga ha lu eza likatulo, ni ze bonahala ku ba ze si za butokwa hahulu? Tumelo ye cwalo i ka lu tusa ku tiyela twaniso nihaiba ye t’ata hahulu.

11, 12. (a) Tumelo ya Enoke ne i kana i likilwe cwañi? (b) Enoke n’a amuhezi mupuzo ufi o tiisa?

¹¹ Hape mu nahane tumelo ya Enoke. N’a tahezwi ki tiko ye t’ata maswe. Enoke n’a na ni ku fitisa lushango lo lu utwisa butuku lwa ku felisa batu ba ba maswe be ne ba pila ka nako yeo. (Juda 14, 15) Ku bonahala kuli musepahali y’o n’a ka nyandiswa maswe, ili ka situhu. Kacwalo Jehova a ‘mu nga,’ a mu zwisa ku ba ba pila ni ku mu lobaza buloko bwa lifu pili lila za hae li si ka mu bulaya kale. Kacwalo Enoke n’a si ka bona talelezo ya bupolofita bwa n’a bulezi. Niteñi, n’a amuhezi mpo, yeo ka linzila ze ñwi mane ki mpo ye nde hahulu.—Maheberu 11:5; Genese 5:22-24.

¹² Paulusi u talusa kuli: “[Enoke] a si ka ngiwa kale, u pakilwe kuli Mulimu n’a mu katelwa.” (Maheberu 11:5) Seo ne si talusañi? Pili a si ka lobala kale buloko bwa lifu, mwendi Enoke n’a boni pono ye ñwi, mwendi ya Paradaisi fa lifasi-mubu mw’a ka tuha a zuhela. Taba kikuli, Jehova n’a zibisize Enoke kuli N’a tabezi busepahali bwa hae. Enoke n’a tabisize pilu ya Jehova. (Mu bapanye Liproverbia 27:11.) Ku nahana bupilo bwa Enoke kwa nyangumuna, nji cwañi? Kana mu bata ku pila cwalo ka tumelo? U zibe mu nahanisise mitala ye cwalo; mu b’a nge ku ba batu ba ba kile ba pila luli. Mu tundamene ku pila ka tumelo zazi ni zazi. Hape mu hupule kuli ba ba tiiseza mwa tumelo ha ba sebelezi Jehova kabakala nako ye tomilwe yeo Mulimu a ka taleleza lisepiso za hae kaufela. Kono lu ikatulezi ku sebeleza Jehova ku ya ku ile! Ku eza cwalo ku tisa mupilelo o munde hahulu mwa muinelo wo ni o taha.

Mwa ku Tiiseza Tumelo

13, 14. (a) Manzwi a Paulusi a’ ñozwi kwa Maheberu 10:24, 25 a lu tusa cwañi ku ezisa mikopano ya luna ku ba ye tabisa? (b) Libaka le lituna le lu yelanga kwa mikopano ya Sikreste ki lifi?

¹³ Paulusi n’a bonisize Bakreste ba Maheberu linzila ze ñata ze tusa za ku tiisa ka zona tumelo ya bona. Ha lu nyakisiseñi ze peli fela. Mwendi lwa ziba hande kelezo ya hae ye kwa Maheberu 10:24, 25, ye lu susueza ku kopana hamoho kwa mikopano ya luna ya Sikreste. Niteñi, mu hupule kuli manzwi a Paulusi a’ buyelezwi ao h’a talusi kuli lu be bashalimeli fela kwa mikopano yeo. Kono Paulusi u talusa kuli mikopano ki linako za ku zibana, ku tiisana kuli lu sebeleze Mulimu ka ku tala, ni ku susuezana. Lu banga teñi kuli lu fe, isi ku amuhela fela. Seo si tisa kuli mikopano ya luna i be ye tabisa.—Likezo 20:35.

¹⁴ Kono se situna se lu yelanga kwa mikopano ya Sikreste ki ku lapela Jehova Mulimu. Lu eza cwalo ka ku lapela ni ku opela hamoho, ka ku teeleza ka tokomelo, ni ku fa “bupaki bo bu zwa mwa milomo”—ili manzwi a ku lumbeka Jehova ka likalabo ni lingambolo za  luna kwa mukopano. (Maheberu 13:15) Haiba lu hupula milelo yeo ni ku i peta kwa mukopano ni mukopano, tumelo ya luna kaniti i ka tiiswa ka nako ni nako.

15 Paulusi n’a susuelelizeñi Bakreste ba Maheberu ku swala ka t’ata bukombwa bwa bona, mi ki kabakalañi kelezo ye swana ha i li ye swanela kacenu?

¹⁵ Nzila ye ñwi ya ku tiisa ka yona tumelo ki ka musebezi wa ku kutaza. Paulusi n’a ñozi kuli: “Lu swale ka tata buipulelo bwa sepo ya luna, lu sa zikinyehi. Kakuli Yena ya lu sepisize, ki Ya sepahala.” (Maheberu 10:23) Mu kana mwa susueza ba bañwi ku swala ka t’ata kwa nto ye ñwi ha ku bonahala kuli ba kona ku tuhela. Satani kaniti n’a sineneketa Bakreste ba Maheberu bao ku tuhela bukombwa bwa bona, mi u sineneketa cwalo batu ba Mulimu kacenu. Ha lu sineneketwa cwalo, lu swanela ku ezañi? Mu nyakisise za n’a ezize Paulusi.

16, 17. (a) Paulusi n’a tiile cwañi mwa bukombwa? (b) Ki ifi mihato ye lu swanela k’u nga haiba lu saba kalulo ye ñwi ya bukombwa bwa luna bwa Sikreste?

¹⁶ Paulusi n’a ñolezi Bakreste ba kwa Tesalonika kuli: “[Ha] ne lu utwisizwe butuku mwa Filipi, ni ku shubulwa maswe mwateñi, sina ha mu ziba, lwa tiyela ku Mulimu wa luna, mi lwa bulelela Evangeli ya Mulimu mwa ndwa ye tuna.” (1 Matesalonika 2:2) Paulusi ni balikani ba hae ne ba ‘shubuzwi’ cwañi mwa Filipi? Baituti ba bañwi ba bulela kuli pulelo ya Sigerike ya n’a itusisize Paulusi i talusa ku lwahiwa, ku swabiswa, kamba ku nyandiswa. Babusi ba kwa Filipi ne ba ba shapile ka litupa, ku ba lenga mwa tolongo, ni ku patisa mahutu a bona mwa likota. (Likezo 16:16-24) Nyandiso ye butuku yeo ne i bisize cwañi Paulusi? Kana ba mwa Tesalonika, ona tolopo ye tatama mwa musipili wa Paulusi wa bulumiwa, ne ba fumani kuli n’a fokozi? Kutokwa, n’a ‘tiile.’ N’a ndumebile mi a zwelapili ku kutaza ka bundume.

¹⁷ Paulusi n’a fumani kai bundume? Kana ki ku yena muñi? Kutokwa, n’a bulezi kuli n’a tiyezi “ku Mulimu wa luna.” Buka ye ñwi ya batoloki ba Bibele i bulela kuli pulelo yeo i kana ya tolokiwa kuli “Mulimu n’a zwisize sabo mwa lipilu za luna.” Kacwalo haiba mu ikutwa ku sa ba ni bundume mwa bukombwa bwa mina, kamba haiba likalulo ze ñwi za bona li bonahala ku mi sabisa, mu kupe Jehova kuli a eze cwalo ku mina. Mu mu kupe ku zwisa sabo mwa pilu ya mina. Mu mu kupe ku mi tusa ku tiyela musebezi. Hape, mu nge ni mihato ye miñwi ye tusa. Ka mutala, mu lukise ku sebeza ni mutu ya tekelezi mukutalezo o mi sabisa. Mwendi ki ku kutaza mwa kalulo ya pisinisi, ku kutaza mwa likululu, ku kutaza ka ku tandalelwa, kamba ku kutaza ka luwaile. Mwendi ye mu sebeza ni yena u ka bata ku kalisa. Haiba ku cwalo, mu talimisise ni ku ituta se siñwi. Kono hape mu tiye kuli mu like ku eza cwalo ni mina.

18. Lu kana lwa ba ni limbuyoti mañi ha lu tiya mwa bukombwa bwa luna?

 ¹⁸ Haiba mu tiya, mu nahane ze kona ku zwa mwateñi. Ha mu tundamena ni ku sa ituhelela ku zwafa, mu kana mwa ba ni yeloseli mwa ku luta niti, ili yeloseli ye ne mu si ke mwa ba ni yona. (Mu bone likepe 17.) Mu ka ba ni tabo ya ku ziba kuli mu tabisize Jehova ka ku eza nto ye t’ata ku mina. U ka mi fuyaula ni ku mi tusa ku tula sabo ya mina. Tumelo ya mina i ka tiya hahulu. Kaniti, kuli mu tiise tumelo ya ba bañwi, hape mu lukela ku tiisa tumelo ya mina.—Juda 20, 21.

19. Ki ufi mupuzo o mutuna o ba ka fiwa “ba ba tiiseza mwa tumelo”?

¹⁹ Haike mu zwelepili ku tiisa tumelo ya mina ni tumelo ya ba bañwi. Mu kona ku eza cwalo ka ku itiisa ni ku tiisa ba bañwi ka ku itusisa ka bukwala Linzwi la Mulimu, ka ku ituta mitala ya Bibele ya tumelo ni ku i utwisisa hande, ka ku itukiseza mikopano ya Sikreste ni ku abana ku yona, ni ka ku swala ka t’ata tohonolo ya luna ya butokwa ya bukombwa bwa fa nyangela. Ha mu nze mu eza cwalo, mu kolwe kuli luli mu “ba ba tiiseza mwa tumelo.” Mu hupule hape kuli ba ba cwalo ba ka fiwa mupuzo o mutuna. Ki bona ‘ba ba tiiseza mwa tumelo, ku pilisa mioya ya bona.’ * Haike tumelo ya mina i zwelepili ku hula, mi haike Jehova Mulimu a mi pilise ku ya ku ile!

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Paulusi n’a bonisize cwañi kuli n’a sepile Bakreste ba Maheberu, mi lu kona ku itutañi ku seo?

• Ki kabakalañi ku ama kwa Paulusi ku mupolofita Habakuki ha ne ku swanela?

• Paulusi n’a talusize hande mitala ifi ya tumelo ya mwa Mañolo?

• Paulusi n’a babalize linzila lifi ze tusa za ku tiisa ka zona tumelo?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 15]

Paulusi ha s’a ipumani ku ze maswe mwa Filipi, n’a tiile ni ku zwelapili ku kutaza

[Maswaniso a fa likepe 16]

Kana mwa kona ku tiya kuli mu like ku eza mifuta ye miñwi ya ku kutaza?