Kelezo Ye Butali ya Me

“Mwan’a ka, utwa ndat’aho h’a ku laya, mi u si ke wa hanyeza maho h’a ku luta.”—Liproverbia 1:8.

BASHEMI ba luna, ili bondat’a luna ni bom’a luna, ba kona ku lu fa susuezo, kemelo, ni likelezo ze butokwa hahulu. Buka ya Liproverbia ye mwa Bibele i bulela ka za mulena yo muñwi wa mucaha, wa libizo la Lemuele, ya n’a filwe “likelezo z’a mu layile” m’ahe. Litaba zeo li ñozwi mwa Liproverbia kauhanyo 31, mi lwa kona ku tusiwa ki kelezo ye butali ya me y’o.—Liproverbia 31:1.

Kelezo Ye Swanela ku Fiwa ku Mulena

M’ahe Lemuele u kala ka lipuzo ze sikai z’e lu tiseza cisehelo ye tuna: “Kiñi mwan’aka? Ni buleleñi mwana wa mwa mba ya ka? E, ni bulele lifi mwana wa buitamo bwa ka?” Kupo ya hae ye kutezwi halalu i bonisa kuli u bata hahulu kuli mwan’a hae a ise pilu ku z’a bulela. (Liproverbia 31:2) Buiyakato bwa me yo ka za buiketo bwa kwa moya bwa mwan’a hae, ki mutala o munde kwa bashemi ba Sikreste ba kacenu.

Ka za buiketo bwa mwan’a hae, ha ku na se si kona ku bilaeza me ku fita mwelembo wa butahwa, ku lata basali, ni lipina. M’ahe Lemuele u nata fa sisupo ha li: “U si ke wa lumelela mata a hao ku sinyiwa ki basali.” U talusa kuli buhule ki bona bo bu “bulaya malena.”—Liproverbia 31:3.

Butahwa bu si ke bwa tuhelelwa. Me u lemusa kuli: “Malena hasi bona, mwan’a ka Lemuele, malena hasi bona ba ba lukezi ku nwa veine.” Haiba mulena a ba ni bucwala mwa toho ka nako kaufela, u ka kona cwañi ku atula hande mi u ka tokolomoha cwañi ku “libala mulao [ni ku] fosa likatulo za ba baseta kaufela”?—Liproverbia 31:4-7.

Kono ka ku tokolomoha ze maswe ze cwalo, mulena u ka kona “ku bulela katulo ya niti, mi [a] yemele taba ya mubotana ni ya muishweli.”—Liproverbia 31:8, 9.

Nihaike kuli ba banca ba Sikreste haki “malena” kacenu, kelezo ye butali ya bom’ahe Lemuele ya tusa ni ka nako ye, mi mwendi cwale i tusa hahulu ni ku fita. Bucakolwa, ku zuba kwai, ni buhule li atile hahulu kacenu mwahal’a ba banca, mi ku butokwa hahulu kuli ba banca ba Sikreste ba teeleze bashemi ba bona ha ba ba ‘eleza.’

Musali Ya Ikonela

Bome ba na ni tukelo ya ku iyakatwa ka za be ba ka nyala bana ba bona ba ba se ba hula. M’ahe Lemuele cwale u sikuluhela kwa mikwa ya musali ya swanela. Ku si na kakanyo, mucaha u kona ku  tusiwa hahulu ki ku nyakisisa mubonelo wa musali fa taba ya butokwa yeo.

Mwa timana 10, “musali ya sepahala [“ya ikonela,” NW]” u bulelwa ku swana ni lipelela ze sa bona-bonwi ili ze tula hahulu, zeo mwa miteñi ya litaba ze mwa Bibele ne li fumanwa fela ka ku satalala luli. Ka ku swana, ku fumana musali ya ikonela ku tokwa buikatazo. Ku fita ku matela fela mwa linyalo ka ku kalelwa, mucaha u kona ku eza hande ha iketa kuli a kete hande. F’ohe a kana a’ nga ka butokwa luli musali y’o a fumani ka t’ata.

Ka za musali ya ikonela, Lemuele u talusezwa kuli: “Munn’a hae u mu sepile ka pilu ya hae.” (Timana 11) Ka mubulelelo o muñwi, munna y’o ha tokwi kuli musal’a hae a kupe sibaka ku yena mwa linto kaufela. Ki niti kuli bosinyalana ba swanela ku lelisana pili ba si ka eza kale likatulo ze tuna, ze cwale ka ze ama ku leka lika ze tula kamba ku uta bana ba bona. Ku ambolisana mwa litaba zeo ku tisa kuli ba utwane hahulu.

Musali ya na ni buikoneli u na ni mipateho ye miñata. Mwa litimana 13 ku isa 27 ku kolokisizwe kelezo ni likuka zeo basali, ka nako ifi kamba ifi, ba kona ku itusisa ka ku tusa mabasi a bona. Ka mutala, kabakala ku tula kwa liapalo ni libyana za mwa ndu, musali ya na ni buikoneli u ituta misebezi ye miñata ni kutokwa businyi ilikuli lubasi lwa hae lu si ke lwa zamaya situtu mi lu kabe hande. (Litimana 13, 19, 21, 22) Kuli mali a lubasi a si ke a felela kwa lico, wa lima zeo a kona ku lima mi za ku leka zona u li leka ka tokomelo.—Litimana 14, 16.

Kwa iponahaza hande kuli musali y’o h’a ci “buhobe bwa buzwa.” U sebeza ka t’ata, mi u zamaisa hande misebezi ya mwa lapa la hae. (Timana 27) “Lukanda lw’a itama ki lwa mata,” ili nto ye talusa kuli u itukiseza ku eza misebezi ye tokwa m’ata. (Timana 17) U pakela lizazi li si ka pazula kale kuli a kale misebezi ya hae, mi u sebeza ka t’ata ku isa busihu. Ku swana inge kuli lampi ye monyehela misebezi ya hae ha i timangi.—Litimana 15, 18.

Fahalimu a zeo kaufela, musali ya ikonela ki mulapeli wa ngana. Ki mutu ya saba Mulimu mi u mu lapela ka likute ni tompo ye tuna. (Timana 30) Hape u tusa munn’a hae mwa ku luta bana ba bona ku ba cwalo. Timana 26 i talusa kuli u luta bana ba hae “ka butali, u laela ka lilimi le li na ni musa.”

Munna Ya Ikonela

Kuli musali ya ikonela a lumele ku nyalwa ku yena, Lemuele u ka tokwa ku taleleza buikalabelo bwa munna ya na ni buikoneli. M’ahe Lemuele u mu hupulisa bo bu sikai bwa bona buikalabelo b’o.

Munna ya ikonela u ka pakiwa hande ki “ba bahulu ba naha.” (Liproverbia 31:23) Ku ka ba cwalo haiba ki mutu ya ikonela, ya sepahala, ya swaleha, ili ya saba Mulimu. (Exoda 18:21; Deuteronoma 16:18-20) Ka ku ba mutu ya cwalo, u ka “bizwa fa Kuta,” fo ne ba kopanela makwambuyu kuli ba talime litaba za munzi. Kuli a ‘bizwe’ kuli ki mutu ya saba Mulimu, u ka tokwa ku ba mutu ya musa ili ya sebelisana hande ni ba bahulu ba “naha.” Naha yeo mwendi i talusa sikiliti kamba silalo.

Ka ku bulela lika z’a iponezi luli, m’ahe Lemuele u hupuza mwan’a hae ka za butokwa bwa ku itebuha musali y’a ka nyala. A be yena y’a lata ka ku fitisisa fa lifasi-mubu. Kacwalo mu nahane ka za maikuto a mwa linzwi la hae ha itumelela fapil’a b’ote kuli: “Ba teñi basizana ba ba sepahala, kono wena wa ba fita kaufela.”—Liproverbia 31:29.

Ku bonahala kuli Lemuele n’a itebuhile kelezo ye butali ya bom’ahe. Sina ka mutala, mwa timana 1 lu lemuha kuli u bulela manzwi a bom’ahe inge ki a hae tota. Kacwalo, n’a utwile ze ne ba “mu layile” bom’ahe mi n’a tusizwe ki kelezo ya bona. Haike ni luna lu tusiwe ki “likelezo” zeo ka ku sebelisa likuka za zona mwa bupilo bwa luna.

[Maswaniso a fa likepe 31]

Musali ya ikonela h’a ci “buhobe bwa buzwa”