Ba Ba Lwanisa Mulimu Ha Ba Na ku Kona!
Ba Ba Lwanisa Mulimu Ha Ba Na ku Kona!
“Ba ka ku lwanisa, kono ha ba na ku ku kona.”—JEREMIA 1:19.
1. Jeremia n’a filwe musebezi mañi, mi musebezi wa hae ne u zwezipili ka nako ye kuma kai?
JEHOVA n’a beile Jeremia ya n’a li mwanana ku ba mupolofita wa macaba. (Jeremia 1:5) Mi f’o ne li ka nako yeo Josiasi mulena yo munde n’a busa mwa Juda. Jeremia n’a zwezipili ku polofita mwa miteñi ya misunga pili Babilona i si ka hapa kale Jerusalema ku isa cwalo ka nako yeo batu ba Mulimu ne ba isizwe mwa butanga.—Jeremia 1:1-3.
2. Jehova n’a tiisize cwañi Jeremia, mi ku lwanisa mupolofita y’o ne ku talusañi?
2 Likatulo za n’a ka zibahaza Jeremia ne li tamehile ku tisa twaniso. Kacwalo, Mulimu a mu tiisa kuli a tiyele ze kwapili. (Jeremia 1:8-10) Ka mutala, mupolofita y’o n’a tiisizwe ki manzwi a’ li: “Ba ka ku lwanisa, kono ha ba na ku ku kona; kakuli ni inzi ni wena ku ku lamulela, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.” (Jeremia 1:19) Ku lwanisa Jeremia neikaba ku lwanisa Mulimu. Kacenu, Jehova u na ni sikwata sa batanga ba ba swana sina bapolofita, ba ba eza musebezi o swana ni wa n’a ezize Jeremia. Sina yena, ba zibahaza ka bundume linzwi la bupolofita la Mulimu. Mi lushango l’o lu ama batu ni macaba kaufela, ibe ku ba tabisa kamba ku ba nyemisa, ka ku ya ka mo ba lu ngela. Sina mwa miteñi ya Jeremia, ku na ni ba ba lwanisa Mulimu ka ku lwanisa batanga ba hae ni misebezi ya bona ye ba filwe ki Mulimu.
Batanga ba Jehova Ba Lwaniswa
3. Ki kabakalañi batanga ba Jehova ha ba lwanisizwe?
3 Batu ba Jehova ba lwanisizwe haisali ku zwiwa kwa makalelo a lilimo za mwanda wa bu 20. Mwa linaha ze ñata, batu ba milelo ye maswe ba batile ku tibela, mane ni ku yemisa ku kutaziwa kwa taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. Ba kukuelizwe ki Sila sa luna yo mutuna, yena Diabulosi, ya “nz’a zamaya sina tau ye lila ye bata ye i ka ca.” (1 Pitrosi 5:8) “Linako za bamacaba” ha se li felile ka 1914, Mulimu n’a beile Mwan’a hae ku ba Mulena yo munca wa lifasi, mi a mu laela kuli: “Toma puso ya hao mwahal’a lila za hao.” (Luka 21:24; Samu 110:2) Ka ku itusisa m’ata a hae, Kreste a lundula Satani kwa lihalimu ni ku mu nepela fa lifasi-mubu. Ka ku ziba kuli nako ya hae ki ye nyinyani, Diabulosi u sululela buhali bwa hae kwa Bakreste ba ba tozizwe, ni balikani ba bona. (Sinulo 12:9, 17) Ki sifi se si zwile mwa twaniso ya kamita ya ba ba lwanisa Mulimu bao?
4. Ki ifi miliko ye n’e tahezi batu ba Jehova mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya pili, kono ne ku ezaheziñi ka 1919 ni ka 1922?
4 Batanga ba Jehova ba batoziwa ne ba tezwi ki miliko ya tumelo ye miñata mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya pili. Ne ba sheunuzwi ni ku sawanwa, ku lelekiswa ki liweleya, ni ku natakiwa. Sina mwa n’a polofitezi Jesu, ne ba ‘toilwe ki macaba kaufela.’ (Mateu 24:9) Mwahal’a mikwangalakanyi, lila za Mubuso wa Mulimu ne li itusisize mukwa o ne u itusisizwe ku lwanisa Jesu Kreste. Ne ba tamelelize batu ba Jehova kuli ki bafetuheli ba mulonga, mi ne ba lwanisize ona mutomo tenyene wa kopano ya Mulimu ye bonahala. Ka May ya 1918, mulonga wa lumeleza ku tamiwa kwa prezidenti wa Watch Tower Society, J. F. Rutherford, ni ba bañwi b’a supile ba n’a sebelisana hahulu ni bona. Batu b’a 8 bao ba atulelwa lilimo ze ñata mwa tolongo ni ku iswa kwa tolongo ya kwa Atlanta, kwa Georgia, ili kwa U.S.A. Hamulaho wa likweli ze 9 ba lukululwa. Mwa May ya 1919 kuta ya buipilezo ya atula kuli ne ba atuzwi ka sobozi, mi kabakaleo katulo se i cinciwa. Taba ne i na ni ku talimwa sinca, kono hasamulaho mulonga wa felisa muzeko, mi Muzwale Rutherford ni balikani ba hae ba zwiswa mulatu. Ba kalisa ku sebeza hape, mi mikopano ye mituna ye n’e ezelizwe kwa Cedar Point, Ohio, ka 1919 ni ka 1922 ne i tisize kuli musebezi wa ku kutaza Mubuso u ezwe hape ka mafulofulo.
5. Ne ku ezaheziñi kwa Lipaki za Jehova mwa Germany ya ba Nazi?
5 Mwa ma-1930, lipuso za buhateleli za kalisa, mi Germany, Italy, ni Japan za swalisana hamoho. Kwa makalelo a ma-1930, batu ba Mulimu ne ba nyandisizwe maswe, sihulu mwa Germany ya ba Nazi. Ne ku bile ni mikwalelo. Mwa mandu kwa fatungulwa, mi bañi ba ona ba tamiwa. Likiti-kiti ne ba isizwe mwa minganda ya tukufazo kakuli ne ba hanile ku latula tumelo ya bona. Mulelo wa ku lwanisa Mulimu ni batu ba hae ne li wa ku felisa Lipaki za Jehova mwa naha yeo ya buhateleli. Lipaki za Jehova ha ne ba lwanela litukelo za bona mwa likuta kwa Germany, likolo la mulonga le li talima za likuta la lukisa taba ye telele ye n’e lukiselizwe ku palelwisa Lipaki za Jehova ku atulelwa hande. Ne i ize: “Likuta ha li lukeli ku paleliswa fela ki ku latelela kwa zona milao; kono li lukela ku bata ni ku fumana mo li ka petela misebezi ya zona ya butokwa ni ku fita, ku si na taba ni butata.” Seo ne si talusa kuli katulo ye lukile ne i si ke ya fiwa. Ba Nazi ne ba pihelezi kuli ze ne ba eza Lipaki za Jehova ne li ze maswe, kamba ze situhu, mi ne li ‘filikanya zwelopili ye ne i tiswa ki kopano ya ba Nazi.’
6. Ki lifi ze n’e ezizwe mwa ku yemisa musebezi wa luna mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya bubeli ni hamulaho?
6 Mwahal’a Ndwa ya Lifasi ya bubeli, batu ba Mulimu ne ba kwalezwi mwa Australia, Canada, ni mwa linaha ze ñwi ze ne busiwa ki Britain—mwa Africa, Asia, ni lioli za mwa Caribbean ni Pacific. Mwa United States, lila ze tuna ni batu be ne ba pumilwe ne ba ‘lelile za lunya, mi ba li ki mulao.’ (Samu 94:20) Kono litaba za ku caela ndembela silutu ni milao ye hanisa ku kutaza fa ndu ni ndu ne li zekisizwe, mi likatulo ze nde ze ne filwe mwa United States ne li tiisize tukuluho ya ku lapela. Ka tuso ya Jehova, ze ne lelilwe ki lila ne li si ka konda. Ndwa ha ne i felile mwa Yurope, mikwalelo ne i felisizwe. Lipaki b’a likiti-kiti be ne ba tamilwe mwa minganda ya tukufazo ne ba lukuluzwi, kono twaniso ne i si ka felela f’o. Hasamulaho fela wa Ndwa ya Lifasi ya bubeli, mipingo ya mwahal’a linaha za Komyunizimu ni ze si za Komyunizimu ya kalisa. Linaha za kwa Upa wa Yurope za tisa butata bo buñwi kwa batu ba Jehova. Milao ne i tomilwe ya ku tibela ni ku yemisa musebezi wa luna wa ku kutaza, ku yemisa lihatiso ku lumelwa, ni ku felisa mikopano ya luna ye mituna. Ba bañata ne ba lengilwe mwa litolongo kamba ku iswa kwa misempula.
Ku Zwelapili Ni Musebezi wa ku Kutaza!
7. Lipaki za Jehova ba iponeziñi mwa Poland, Russia, ni linaha ze ñwi mwa lilimo za cwanoñu fa?
7 Lilimo ha ne li nze li fela, musebezi wa ku kutaza Mubuso wa kalisa hape. Poland, niha ne i sa li mwa puso ya Komyunizimu, ne i lumelelize mikopano ya lizazi li li liñwi ka 1982. Mikopano ya mwahal’a macaba ne i ezelizwe teñi mwa 1985. Ne ku bile ni mikopano ya mwahal’a macaba ye mituna mwa 1989, mi likiti-kiti ba kwa Russia ni Ukraine ne ba fumanehile teñi. Ka sona silimo seo, Hungary ni Poland za lumeleza ka mulao misebezi ya Lipaki za Jehova. Kwa mafelelezo a mbumbi ya 1989, limota la Berlin la tubiwa. Hasamulaho wa likwelinyana, lwa fiwa tumelezo ya ka mulao mwa East Germany, mi hasamulahonyana, mukopano wa mwahal’a macaba ne u ezizwe mwa Berlin. Mi kwa makalelo a ma-1990, ne ku ezizwe buikatazo bwa ku bonana ni mizwale ba kwa Russia. Babusi ba bañwi ba kwa Moscow ne ba atumezwi, mi ka 1991, Lipaki za Jehova ne ba filwe tumelezo ya ka mulao. Ku zwelela ona f’o, musebezi u zwezipili hahulu mwa Russia ni mwa linaha ze ne li kalulo ya ye ne banga Soviet Union.
8. Kiñi ze n’e ezahezi kwa batu ba Jehova mwahal’a lilimo ze 45 za hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya bubeli?
8 Nyandiso niha ne i felile mwa libaka ze ñwi, ne i ekezehile mwa linaha ze ñwi. Mwa lilimo ze 45 ku zwa fo ne i felezi ndwa ya lifasi ya bubeli, linaha ze ñata ne li hanile ku fa Lipaki za Jehova tumelezo ya ka mulao. Hape, ne lu kwalezwi kamba ku tuheliswa ku sebeza mwa linaha ze 23 mwa Africa, ze 9 mwa Asia, ze 8 mwa Yurope, ze talu mwa Latin America, ni z’e ne mwa lioli ze ñwi.
9. Batanga ba Jehova ne ba ipumani mwa miinelo mañi mwa Malawi?
9 Lipaki za Jehova mwa Malawi ne ba nyandisizwe maswe-maswe ku kala ka 1967. Kabakala buikambuso bwa bona ka ku ba Bakreste ba niti, bahabo luna ba balumeli mwa naha yeo ne ba hanile ku leka makadi a kopano ya bupolitiki. (Joani 17:16) Hamulaho wa mukopano wa ba kopano ya Malawi Congress Party ka 1972, situhu sa ekezeha. Mizwale ne ba lunduzwi mwa mahae a bona ni ku zwiswa fa mibeleko. Likiti-kiti ne ba balehile mwa naha ku saba ku bulaiwa. Kono kana be ne ba lwanisa Mulimu ni batu ba hae ne ba konile? Kutokwa ni hanyinyani! Miinelo ha se i cincize, palo ye tuna ya bahasanyi ba Mubuso b’a 43,767 mwa Malawi ne ba bihile mwa 1999, mi ba ba fitelela 120,000 ne ba fumanehile kwa mikopano ya sikiliti teñi k’o. Ofisi ya mutai ye nca se i yahilwe mwa muleneñi.
Ba Bata-Bata Mulatu
10. Sina mo ne ku bezi ku Daniele, ba ba lwanisa batu ba Mulimu kacenu ba ezizeñi?
10 Bakwenuheli, baeteleli ba bulapeli, ni ba bañwi ha ba lati lushango lwa luna lwa Linzwi la Mulimu. Ka kukuezo ya balapeli ba bañwi ba mwa Krestendomu, balwanisi ba batanga mwa ku boniseza batu, ka nzila ye twi ki ya ka mulao, kuli ba na ni libaka le linde le ba lu lwaniseza. Ki ifi mikwa ye itusiswa fokuñwi? Balwanisi ne ba lelile ku ezañi kuli ba taeke Daniele? Kwa Daniele 6:4, 5, lu bala kuli: “Manduna ni babusisi kiha ba bata mukwa wa ku fumanisa Daniele mulatu mwa musebezi wa mubuso; kono ba tokwa ku fumana libaka, nihaiba foso, kakuli [ne] li mutu ya sepahala, mi ne ku sa fumanwi foso kamba mulatu ku yena. Banna bao kiha ba li: Ha lu na ku fumanela Daniele libaka la ku mu tameleza, haisi ha lu ka mu tama ka taba ya mulao wa Mulimu wa hae.” Ni kacenu, balwanisi ba batanga mukwa wa ku fumana mulatu. Ba zibahaza fa nyangela ka za “likopano ze lubeta” mi ba lika ku beya Lipaki za Jehova libizo le li maswe leo. Ka litamilikezo, linguli, ni buhata bo bunsu, ba lwanisa bulapeli bwa luna ni ku latelela kwa luna likuka za silumeli.
11. Ba bañwi ba ba lwanisa Lipaki za Jehova ba bulezi buhata mañi?
11 Mwa linaha ze ñwi, ba bulapeli ni ba bupolitiki ha ba lati ku lumela kuli lu na ni “bulumeli bo bu kenile, bo bu sa nyazahali fapil’a Mulimu.” (Jakobo 1:27) Nihaike kuli misebezi ya luna ya Sikreste i eziwa mwa linaha ze 234, balwanisi bona kuti ‘bulapeli bwa luna ha bu zibahali.’ Ha ne ku sa siyezi mazazinyana kuli mukopano wa mwahal’a macaba wa mwa 1998 u kaliswe, mwa mutende wa kwa Athens ne ku ñozwi ka za mueteleli wa bulapeli bwa Greek Orthodox ya n’a ize “[Lipaki za Jehova] haki ‘bulapeli bo bu zibahala,’” nihaike kuta ya European Court of Human Rights ne i atuzi kuli ki bulapeli bo bu zibahala. Hasamulaho wa mazazinyana, mutende o muñwi mwa muleneñi o swana w’o ne u bihile kuli mubuleli wa keleke ye ñwi n’a ize: “[Lipaki za Jehova] ha ba koni ku bizwa kuli ki ‘puteho ya Sikreste,’ kakuli tumelo ya bona ha i swani ni ya Sikreste ye ku Jesu Kreste.” Nto yeo ya komokisa luli, kakuli ha ku na bulapeli bo bu koñomeka hahulu za ku likanyisa Jesu ku fita Lipaki za Jehova!
12. Mwa ndwa ya luna ya kwa moya, lu lukela ku ezañi?
12 Lu bata ku lwanela ni ku tiisa Evangeli ka ku itusisa mulao. (Mafilipi 1:7) Hape, ha lu na ku shengoka kamba ku keshebisa ku kumalela kwa luna lipimo za Mulimu ze lukile. (Tite 2:10, 12) Sina Jeremia, lu ‘itama mwa teka, ni ku bulela kaufela z’a lu laezi Jehova,’ lu sa tuheleli ni hanyinyani ba ba lwanisa Mulimu ku lu sabisa. (Jeremia 1:17, 18) Linzwi la Jehova le li Kenile li lu bonisize hande nzila ye lukile ye lu swanela ku latelela. Ha lu bati ni kamuta ku itinga fa “lizoho la nama” le li fokola kamba ku bata “mukunda wa muluti wa Egepita,” ili nto ye talusa lifasi le. (2 Makolonika 32:8; Isaya 30:3; 31:1-3) Mwa ndwa ya luna ya kwa moya, lu lukela ku zwelapili ku sepa Jehova ka pilu ya luna kaufela, lu mu tuhelele a lukise linzila za luna, mi lu si tiyeli fa butali bwa luna. (Liproverbia 3:5-7) Ha lu sa yemelwi ni ku etelelwa ki Jehova, misebezi ya luna kaufela ikaba ya “mbango.”—Samu 127:1.
B’a Nyandiswa Kono Ha Ba Biuki
13. Ki kabakalañi ha ku konwa ku bulelwa kuli Satani n’a palezwi ku biula Jesu?
13 Mutala o mutuna ka ku fitisisa wa ku itinga ku Jehova ka ku sa biuka ki wa Jesu, ya n’a tamilikelizwe za ku fetuhela mulonga ni ku filikanya litukiso. Pilato ha s’a tatubisisize taba ya Jesu, a bata ku mu lukulula. Kono nyangela, ka ku kukuezwa ki baeteleli ba bulapeli, ba huweleza kuli Jesu a kokotelwe, niha n’a si na mulatu. Mwa sibaka sa hae, ba kupa kuli ku lukululwe Barabasi—ya n’a lengilwe mwa tolongo ka mulatu wa mifilifili ni pulao! Pilato hape a lika ku kolwisa balwanisi ba ba maswe bao, kono kwa mafelelezo a tulwa ki lilata ni muhupulo wa nyangela. (Luka 23:2, 5, 14, 18-25) Nihaike kuli Jesu n’a shwezi fa kota, buikatazo bwa Satani bwa ku lwanisa ka situhu Mwan’a Mulimu ya n’a si na mulatu ne bu palezwi ka ku tala, kakuli Jehova n’a zusize Jesu ni ku mu pahamisa ku la Hae ka sibili la bulyo. Mi fa lizazi la Pentekonta ya 33 C.E., ka Jesu ya pahamisizwe, moya o kenile ne u suluzwi, ni ku toma puteho ya Sikreste—yona nto ye “bupilwe sinca.”—2 Makorinte 5:17; Likezo 2:1-4.
14. Ki sifi se ne si ezahezi muta ba bulapeli bwa Sijuda ne ba lwanisize balateleli ba Jesu?
14 Hasamulahonyana, ba bulapeli ba fumbela baapositola, kono balateleli ba Kreste bao ne ba si ka lisela ku bulela lika ze ne ba boni ni ku utwa. Balutiwa ba Jesu ne ba lapezi kuli: “Mulena, bona mifumbelo ya bona; mi u fe batanga ba hao mata a ku bulela Linzwi la hao ba sa sabi.” (Likezo 4:29) Jehova n’a alabile tapelo ya bona ka ku ba fa moya o kenile ni ku ba tiisa kuli ba zwelepili ku kutaza ba sa sabi. Ku si ka fita nako, baapositola ba laelwa hape ku lisela ku kutaza, kono Pitrosi ni baapositola ba bañwi ba alaba, ba li: “Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.” (Likezo 5:29) Mifumbo, ku tamiwa, ni ku shapakiwa ne li sa koni ku ba tibela ku yandulula musebezi wa bona wa Mubuso.
15. Gamaliele ne li mañi, mi ki ifi kelezo ya n’a file ba bulapeli be ne ba lwanisa balateleli ba Jesu?
15 Baeteleli ba bulapeli ne ba ikutwile cwañi? “Ba talelana lipilu, mi ba lata ku . . . bulaya [baapositola].” Kono ne ku na ni muluti wa Mulao ya bizwa Gamaliele, ya n’a li Mufalisi, mi n’a lumbwa ki sicaba kaufela. Ha s’a zwiselize baapositola kwande a Kuta ka nakonyana, a eleza balapeli bao be ne ba lwanisa, a li: “Banna ba Isilaele, mu tokomele bakeñisa batu bao, se mu ka eza. . . . Mu kauhane ni batu bao, mi mu ba tuhele; kakuli taba ye, haiba ki mulelo kamba musebezi o zwa kwa batu, i ka fela. Kono haiba i zwa ku Mulimu, ha mu na ku i feza. Mi mu tokomele, mu ka swana mu fumanwa kuli mu lwanisize Mulimu.”—Likezo 5:33-39.
Ha Ku Na Silwaniso Se Si Ezezwa Luna Se Si Ka Konda
16. Ka manzwi a mina, ne mu ka talusa cwañi tiisezo yeo Jehova a fa batu ba hae?
16 Kelezo ya Gamaliele ne li ye nde, mi lwa itebuha batu ba bañwi ha ba lu yemela. Hape lu lumela kuli likatulo za baatuli ba ba sa atuli silibonda li petile kalulo ya butokwa mwa ku tiisa tukuluho ya ku lapela. Ki niti kuli ku kumalela Linzwi la Mulimu kwa luna ku nyemisa ba bahulu ba Krestendomu ni baeteleli ba bañwi ba bulapeli bwa Babilona yo mutuna, yona kopano ya mwa lifasi kaufela ya bulapeli bwa buhata. (Sinulo 18:1-3) Nihaike kuli bona hamoho ni ba bañwi ba ba kukuezwa ki bona ba lu lwanisa, lu na ni tiisezo ye, ye li: “Ha ku na silwaniso se si ezezwa wena se si ka konda; mi wa lilimi kaufela le li ka ku zekisa, u ka mu beya mulatu. Se, ki sanda sa batanga ba [Muñ’a] Bupilo, ni litukelo za bona ze zwa ku Na, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.”—Isaya 54:17.
17. Batu niha ba lu lwanisa, ki kabakalañi ha lu na ni bundume?
17 Lila za luna li lu lwanisa fela lu si na mulatu, kono ha lu felelwi ki bundume. (Samu 109:1-3) Ha lu na ku lumeleza ni hanyinyani ba ba toile lushango lwa luna lwa Bibele ku lu sabisa kuli lu latule tumelo ya luna. Nihaike kuli lu libelela kuli ndwa ya luna ya kwa moya i ka ekezeha, lwa ziba mafelelezo. Sina Jeremia, lu ka iponela talelezo ya manzwi a bupolofita, a’ li: “Ba ka ku lwanisa, kono ha ba na ku ku kona; kakuli ni inzi ni wena ku ku lamulela, ku bulela [Muñ’a] Bupilo.” (Jeremia 1:19) Ee, lwa ziba kuli ba ba lwanisa Mulimu ha ba na ku kona!
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ki kabakalañi batanga ba Jehova ha ba lwanisizwe?
• Balwanisi ba lwanisize cwañi batu ba Jehova?
• Ki kabakalañi ha lu kona ku ikolwisa kuli ba ba lwanisa Mulimu ha ba na ku kona?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 24]
Jeremia n’a kolwisizwe kuli Jehova n’a ka ba ni yena
[Siswaniso se si fa likepe 26]
Be ne ba punyuhile mwa minganda ya tukufazo
[Siswaniso se si fa likepe 26]
Sikwata se si lwanisa Lipaki za Jehova
[Siswaniso se si fa likepe 26]
J. F. Rutherford ni ba n’a sebeza ni bona
[Siswaniso se si fa likepe 29]
Ba ba lwanisa Mulimu ne ba si ka kona ku biula Jesu