“Ku Ezahalañi mwa France?”

“Tukuluho, tukuluho ye latiwa” ki manzwi a zwa mwa “La Marseillaise,” yona pina ya naha ya France. Ku si na kuliñi, tukuluho ki nto ya butokwa. Niteñi, likezahalo za cwanoñu fa mwa France li sweli za bilaeza kakuli litukuluho ze mutomo li sweli ku keshebiswa. Ki kabakaleo la Butanu, November 3, 2000, Lipaki za Jehova b’a likiti-kiti ha ne ba abezi likopi z’e 12 milioni za trakiti ye ipitezi ya toho ya taba ye li “What Is Brewing in France? Could Freedom Regress?” (Ku Ezahalañi mwa France? Kana Tukuluho ya Kona ku Kutela Mwamulaho?)

KA LILIMO-LIMO cwale, Lipaki za Jehova mwa France se ba lwanisizwe ki ba bupolitiki ba ba shutana-shutana ni ba bañwi ba ba lwanisa likwata za bulapeli bo bu sa swalehi hande. Seo si tahisize butata kwa Lipaki ka buñwi, ka liputeho, ni ka sicaba. Kono la June 23, 2000, Conseil d’État, yona kuta ye tuna ka ku fitisisa mwa France, ne i file katulo ya kaulakañi ye n’e tomile muhupulo o n’o sweli ku ata wa likuta ze nyinyani z’e 31 mwa litaba ze fitelela 1,100. Kuta ye tuna ne i zibahalize kuli bulapeli bwa Lipaki za Jehova bu lumelelana ka ku tala ni milao ya Sifura ni kuli Mandu a Mubuso h’a lukeli ku telelwa inge mo li sa telelelwi likeleke za bulapeli bo buñwi.

Kono ka ku keshebisa ka ku tala katulo yeo, Likolo la Mali la mwa France li sa zwelapili ku hana ku lukulula Lipaki za Jehova kwa mitelo ka ku ya ka mulao o tomezwi likopano za bulapeli. Likolo leo li sweli ku nga 60 pesenti kwa linubu ze ba eza Lipaki ni balikani ba ba swalisani ni liputeho z’e 1,500 mwa France. Taba yeo i sa talimwa ni ka nako ye.

Mulelo wa muhato o bulezwi fahalimu n’e li ku beya fa ngandaleza kezo yeo ye lwanisa mulao ni ku bonisa likozi ze iputezi mwa ku  telisa kwa buhateleli k’o ni mwa milao ya kwapili ye n’e ka fokolisa tukuluho ya bulapeli bwa bote. *

Lizazi le Litelele

Ka 2 ya busihu, Lipaki ba mwa liputeho ze ñwi ba kalisa ku abela trakiti yeo kwande a liteshini za litima ni kwa lifakitori mane cwalo ni kwa mabala a lifulai. Ka 6 ya kakusasana, mipateho ya mwa Paris ya kalisa. Baitateli ba ba bat’o eza 6,000 ba tomiwa fa libaka ze tuna kuli ba kopane ni babeleki ba ba zamaya ha ba nze ba ya kwa mibeleko. Kalibe yo muñwi u bulela kuli: “Mu eza nto ye nde ka ku lwanela tukuluho ya bulapeli. Haki Lipaki za Jehova fela ba ba amilwe teñi.” Mwa Marseilles, Lipaki ba ba fitelela 350 ba abela trakiti yeo mwa liteshini za mwatasi ni mwa likululu. Mwa hora fela, wailesi ya naha i zibahaza za muhato wo, ili ku bulelela bateelezi kuli ba si ke ba komoka haiba ba atumelwa ki Lipaki za Jehova. Mwa Strasbourg, ili ko ku fumaneha kuta ya European Court of Human Rights, bazamai ba ba kwa siteshini se situna ba yema mwa mulaini ka pilu-telele kuli ba amuhele kopi ya bona. Caziba yo muñwi wa mulao u bulela kuli, nihaike kuli haki yo muñwi wa luna, u sweli ku latelela taba ya luna ka cisehelo, kakuli ndwa ya luna ki ya butokwa mi ki ye lukile.

Ka 8 hrs, ku si na taba ni pula ye nz’e suluha, Lipaki ba 507 mwa tolopo ya kwa Alpine ya Grenoble, ba zama-zamaya mwa likululu kamba ku beya trakiti mo ku beiwanga mañolo. Bazamaisi ba limota, ka ku bona ze sweli ku ezahala, ba yemisa limota za bona kuli ba kupe trakiti. Mwa tolopo ya kwa wiko ya Poitiers, bazamai ba ba fita ka sitima ka 9 hrs se ba filwe kale trakiti ko ne ba kwelezi sitima. Mwa Mulhouse, bukaufi ni museto wa Germany, se ku abezwi kale likopi ze 40,000.

Ku t’o fita ka 10 hrs, liputeho ze ñata se li abezi likopi ze fitelela licika za matrakiti a bona. Lizazi ha li nze li cibilika, ba ba hana ku amuhela trakiti ki ba banyinyani, mi ku zwile mwateñi ku ikambota ni ba sikai ko ku tabisa. Mwa Besançon, ili tolopo ye eza musipili wa likilomita ze 80 ku zwa kwa museto wa Switzerland, mutangana yo muñwi wa tabela Bibele mi wa buza libaka Mulimu h’a tuhelela manyando. Paki y’o wa mu mema ku zwelapili mwa puhisano kwa Ndu ya Mubuso ye li bukaufi, mi tuto ya Bibele ya kaliswa kapili-pili mwa broshuwa ya Ki Sifi Seo Mulimu A Tokwa ku Luna?

Ka nako ya musihali, Lipaki ba bañata ba itusisa nako ya bona ya ku ca lico za musihali kuli ba kutaze ka hora i liñwi kamba ze peli. Ka nako ya musihali kaufela, ku abelwa kwa trakiti kwa zwelapili, mi liputeho ze ñata za feza kabelo ya zona ka 15 hrs kamba 16 hrs manzibwana ao. Mwa muleneñi wa Reims, batu ba bañwi ba ba itutile kamba ku swalisana ni Lipaki za Jehova kwamulaho ba lakaza ku bata ku swalisana ni puteho hape. Mwa Bordeaux, ku kaliswa lituto za Bibele z’e talu. Mwa tolopo ye swana, Paki yo muñwi u kena mwa sintolo se siñwi kuli a leke pampili ya makande mi u bona libunda la matrakiti fa tafule. Mulekisi wa mwa sintolo seo, ya n’a banga Paki, n’a amuhezi trakiti yeo mi, ka ku lemuha butokwa bwa yona, a eza likopi za yona kuli a li abele.

Mwa Le Havre, ili tolopo ye mwa Normandy, musali wa Muprotestanti ya n’a utwile fa wailesi kuli Lipaki za Jehova ba telisezwa linubu za  bona wa imbwetukela. Wa amuhela trakiti yeo ka cisehelo ni ku babaza Lipaki ka ku bulela ka bundume ka za sobozi ye cwalo. Ka 19:20 hrs, TV ya naha mwa Lyons i bulela ka za ku abela kwa trakiti k’o kuli: “Kacenu kakusasana, ne ku li bunolo ku pima malotoli a pula ku fita ku pima matrakiti a Lipaki za Jehova.” Lipaki ba babeli ba buziwa ki babihi ba makande mi ba fa mabaka a muhato wo.

Lipaki ba ba bata ku abana teñi hamulaho wa mubeleko ba abela matrakiti kwa babeleki ba ba zamaya ku zwa kwa mibeleko. Hape ba beya matrakiti a mañwi mo ku beiwanga mañolo. Mwa litolopo ze cwale ka Brest ni Limoges—ze zibahala ka lipiza za zona za lizupa—batu ba ba zwa kwa sinema ka 23:00 hrs ki ba bañwi ba mafelelezo ku fiwa trakiti lizazi leo. Matrakiti a siyezi a ngiwa ni ku abelwa lizazi le li tatama.

Ze Zwile Mwateñi

Paki yo muñwi n’a ñozi kuli: “Lila za luna ba hupula kuli ba lu fokolisa. Kono niti kikuli, ba lu tiisa.” Mwa liputeho ze ñata, Lipaki ba ba fitelela 75 pesenti ne ba abani teñi fa lizazi leo, mi ba bañwi ne ba tandile lihora ze 10, 12, kamba 14 mwa musebezi wo. Mwa Hem, ye kwa mutulo wa France, Paki yo muñwi, hamulaho wa ku sebeza busihu, a abela matrakiti ku kala ka 5 ya kakusasana ku isa 15 hrs manzibwana. Mwa Denain ye li sifukambanda, ko se ku bile ni puteho haisali ku zwiwa ka 1906, Lipaki b’a 75 ne ba tandile lihora ze 200 mwa ku abela trakiti yeo la Butanu. Ba bañwi, ku si na taba ni busupali, buyanga, ni mazazi a mañwi a banga ni moya o maswe, ni bona ne ba ikatulezi ku abana teñi. Ka mutala, mwa Le Mans, likaizeli ba balalu ba lilimo za mwa ma-80 ne ba tandile lihora z’e peli ba nze ba beya matrakiti mo ku beiwanga mañolo, mi Paki yo muñwi ya inanga mwa sipula sa liyanga sa mawili n’a file matrakiti fapil’a siteshini sa litima. Mi ne ku tabisa luli ku bona Lipaki ba bañata be ne ba fokozi kwa moya ba abana mwa musebezi o ipitezi wo!

Ku si na kuliñi, ku abela k’o ne li bupaki bo butuna. Batu ba mifuta kaufela, ili bao buñata bwa bona ba potelwanga ka siwela kwa mandu a bona, ne ba amuhezi trakiti. Buñata bwa batu ne ba ikutwile kuli muhato wo n’o petile ze ñata ku fita ku sileleza fela misebezi ya Lipaki. Ba bañata ne ba u nga kuli ne li ku lwanela tukuluho ya lizwalo ni ya bulapeli ya Mafura kaufela. Ka ku fa bupaki bwa seo, batu ba bañwi ne ba kupile matrakiti a mañwi kuli b’a abele kwa balikani, babeleki ba bañwi, kamba bahabo.

Ee, Lipaki za Jehova mwa France ba tabela ku zibahaza libizo la Jehova ni ku lwanela ze ama za Mubuso. (1 Pitrosi 3:15) Ba sepa ha buniti kuli ba kone ku ‘pila mwa kozo ni buiketo, ka bulapeli kaufela ni ka ku ikuteka’ ni kuli likiti-kiti ba bañwi ba ka swalisana ni bona mwa ku lumbeka Ndat’a bona wa kwa lihalimu, yena Jehova.—1 Timotea 2:2.

[Litaluso za kwatasi]