Ze Ezahezi mwa Bupilo

“Ne Ni Si Ke Na Cinca Se Siñwi!”

KA MO LI KANDEKEZWI KI GLADYS ALLEN

Fokuñwi ni buziwanga kuli, “Kambe ne mu ka kalisa hape ku pila sinca bupilo bwa mina, ne mu ka cincañi?” Ni kona ku alaba h’a buniti kuli, “Ne ni si ke na cinca se siñwi!” Ni kupa ku talusa ze ni ikutwela cwalo.

MWA maliha a silimo sa 1929, ha ne ni li wa lilimo za buhulu ze peli, ne ku ezahezi nto ye nde hahulu ku bondate, bo Matthew Allen. Ne ba amuhezi buka ya Millions Now Living Will Never Die!, ye n’e hatisizwe ki Baituti ba Bibele ba mwa Macaba Kaufela, ka mo ne ba zibahalela Lipaki za Jehova pili. Ha se ba balile makepe a sikai fela ka tukufalelo, bondate ba li, “Ye ki yona taba ya butokwa ka ku fitisisa ye ni kile na bala!”

Hamulahonyana wa f’o, bondate ba amuhela lihatiso ze ñwi za Baituti ba Bibele. Kapili-pili ba kalisa ku taluseza bomuyahwa ba bona kaufela litaba ze ne ba ituta. Kono ne ku si na puteho ya Lipaki za Jehova mwa silalanda sa luna sa matakanyani. Ka ku lemuha butokwi bwa swalisano ya Sikreste ya kamita, ka 1935 bondate ba tutiseza lubasi kwa Orangeville mwa Ontario, ili kwa Canada, kakuli teñi k’o ne ku na ni puteho.

Miteñi yeo, banana kamita ne ba sa susuezwangi ku ya kwa mikopano ya puteho; hañata ne ba inanga kwand’a sibaka sa mukopano ni ku bapala ku fitela bashemi ba feza. Bondate ne ba sa tabeli taba yeo. Ba ipulelela, ba li, “Haiba mikopano ki ye tusa ku na, ni kwa bana ba ka ki ye tusa.” Kacwalo niha ne ba li ba banca mwa kopano, bondate ba lu laela na ni bahulwani ba ka bo Bob, Ella ni Ruby ku kopananga ni ba bahulu kwa mikopano, mi lwa eza cwalo. Hañihañi bana ba Lipaki ba bañwi ni bona ba kala ku banga mwa mikopano. Ku fumaneha kwa  mikopano ni ku alaba teñi za ba kalulo ya butokwa hahulu mwa bupilo bwa luna.

Bondate ne ba lata Bibele, mi ne ba talusanga hande-nde makande a mwa Bibele ili ka nzila ye tabisa. Ka ona makande ao, ne ba suña mwa lipilu za luna za bwanana lituto za butokwa ze ni sa lata hahulu ni nako ye. Le liñwi la makande e ni sa hupula ki la kuli Jehova u fuyaula ba ba ipeya ku mu utwa.

Hape bondate ne ba lu lutile ku itusisa Bibele kwa ku yemela tumelo ya luna. Ne lu ezanga papali ka yona. Mwendi bondate ne ba ka li, “Ni lumela kuli ha ni ka shwa ni ka ya kwahalimu. Cwale mu ni fe bupaki bwa kuli ha ni na ku ya kwateñi.” Na ni Ruby ne lu batisisanga mwa konkodansi kuli lu fumane mañolo e lu kona ku itusisa kwa ku hanyeza tuto yeo. Ha lu feza ku bala mañolo e lu fumani, bondate ba kana ba li, “Nto yeo ya utwahala, kono niteñi ha ni si ka kolwa.” Kacwalo ne lu kutela hape kwa konkodansi. Hañata makande ao n’a zwelangapili ka lihora na lihora ku fitela bondate ba kolwa likalabo ze ne lu ba fa. Kabakaleo, na ni Ruby ne lu bile ni yeloseli ya ku talusa litumelo za luna ni ku li yemela.

Ku Felisa Sabo ya ku Saba Mutu

Ku si na taba ni lituto ze nde ze ne ni ituta kwa ndu ni kwa mikopano ya puteho, ku sa puma fela, ne ku na ni mikwa ye miñwi ya Sikreste ye ne ni fumana t’ata. Sina banana ba bañata, ne ni sa tabeli ku shutana ni ba bañwi, sihulu be ne ni kena ni bona mwa sitopa. Muliko wa pili wa tumelo ya ka ne u ama nto ye ne lu biza kuli minyololo ya bushaeli.

Mulelo ne li wa kuli sikwata sa mizwale ni likaizeli si zamaye ka bunya mwa makululu-tuna a mwa tolopo inze ba shimbile lisupo ze na ni mikosi. Batu kaufela ne ba zibana mwa tolopo ya luna ya batu ba ba bat’o eza 3,000. Ku o muñwi wa misipili yeo, ne ni zamaya kwa mafelelezo a mundandwe inze ni shimbile sisupo se si ñozwi kuli, “Bulapeli Ki Lilaba mi Ki Nzila ya Buputeleli.” Ba bañwi be ne ni kena ni bona sikolo ba ni bona, mi kapili ba kena mwa mundandwe kwamulaho wa ka, inze ba opela kuli, “Haike Mulimu A Sileleze Mulena.” Ne ni konile cwañi? Ne ni lapezi ka t’ata ku kupa m’ata a kuli ni zwelepili. Kwa nalulelule ku zamaya k’o ha se ku felile, na akufela ku ya kwa Ndu ya Mubuso ku yo siya sisupo sa ka kuli ni y’o ya kwa ndu. Kono ya n’a talima za teñi a ni bulelela kuli ku sa na ni musipili o muñwi hape o n’o tuha u kaliswa ni kuli ne ba sa tokwa mutu yo muñwi wa ku shimba sisupo. Kacwalo na ya hape, na lapela ka t’ata ni ku fita. Kono ka nako yeo, be ne ni kena ni bona sikolo ne se ba katezi mi ne se ba ile kwa ndu. Litapelo za ka za ku kupa m’ata za ba litapelo za ku itumela!—Liproverbia 3:5.

Batanga ba ka nako ye tezi ne ba amuhelwanga kamita kwa ndu ya luna. Ne ba li sikwata se si tabile ili se sinde ku si amuhela. Kwa linako ze ni sa hupula za kwamulaho, bashemi ba luna kamita ne ba bonisa luna bana kuli bukombwa bwa ka nako ye tezi ki ona musebezi o munde ka ku fitisisa.

Kabakala susuezo ya bona, ka 1945 na kalisa bukombwa bwa ka nako ye tezi. Hamulaho na yo ina ni muhulwan’a ka Ella, ya n’a eza bupaina kwa London, mwa Ontario. Teñi ko na yo boniswa mukutalezo o ne ni nahanile kuli ha ni na ku u kona. Mizwale ne ba yanga fa tafule ni tafule mwa manwelo a bucwala inze ba siyela banwi likopi za Tora ya ku Libelela ni za  Consolation (ye se bizwa Awake!). Ka tohonolo musebezi n’o eziwa la Mukibelo musihali, kacwalo viki mukatumbi ne ni lapelanga kuli ni be ni bundume bwa ku ya! Musebezi n’o si o bunolo ku na, kono ne u tahisa mipuzo.

Hape ne ni itutile mwa ku fela lihatiso ze ipitezi za Consolation ze n’e ambola za ku nyandiswa kwa mizwale ba luna mwa minganda ya tukufazo ya ba Nazi. Sihulu ne lu bonananga ni makwambuyu ba lipisinisi ba mwa Canada, ku kopanyeleza ni maprezidenti ba likopano ze tuna. Mwahal’a lilimo ze felile, ni fumani kuli Jehova kamita wa lu tusanga lu sa itinga fela ku yena kuli a lu fe m’ata. Sina mo ne ba bulelelanga bondate, Jehova u fuyaula ba ba ipeya ku mu utwa.

Ku Amuhela Pizo ya ku Yo Sebeleza kwa Quebec

La July 4, 1940, musebezi wa Lipaki za Jehova wa kwaliwa mwa Canada. Hamulaho, ku kwaliwa k’o kwa feliswa, kono ne lu sa nyandiswa mwa kalulo ya ba Katolika ya Quebec. Zibahazo ye ipitezi ka trakiti ya manzwi a’ m’ata ye li Quebec’s Burning Hate for God and Christ and Freedom Is the Shame of All Canada ne i filwe ili ku hohela mamelelo kwa mizwale ba luna be ne ba nyandiswa teñi k’o. Nathan H. Knorr, yo muñwi wa Sitopa Se Si Etelela sa Lipaki za Jehova, n’a kopani ni mianda-nda ya mapaina mwa muleneñi wa Montreal ili ku talusa ze n’e kona ku ezahala ku luna kabakala ze ne lu tuha lu eza. Muzwale Knorr a lu bulelela kuli haiba ne lu ka lumela ku kena mwa zibahazo yeo, ne lu ka kona ku tamiwa ni ku lengiwa mwa tolongo. Kwa ezahala ona cwalo luli! Mwa ku fita kwa nako ne ni tamilwe ha 15. Ha ne lu zwela mwa sebelezo ya mwa simu, ne lu bona teñi kuli lwa shimba twa ku kwakulisa meno ni likama za ku itusisa ha ne lu ka lengiwa mwa tolongo.

Kwa makalelo ne lu ezanga hahulu musebezi w’o busihu ilikuli ku si ke kwa zibahala hahulu ze ne lu eza. Ne ni shimbanga matrakiti a mañwi mwa mukotana wa ka o ne ni ikolekanga mwa mulala kihona ni apala baki fahalimu. Mukotana wo ha u tezi ka matrakiti n’o bonahalanga ku bunjuka luli, ili ku ni bonahaza inge muima. Nto yeo n’e ni tusa ha ne ni kena mwa mota ye pitihani batu ha ni ya kwa kalulo ya simu. Hañata ne ku ezahalanga kuli munna ya na ni maoyo n’a kona ku siya sipula sa hae kuli na musali ya twi ni muima ni ine fateñi.

Nako ha ne inze i ya, lwa swala musebezi wa ku fa matrakiti ao musihali. Ne lu siya matrakiti fa minyako ye milalu kamba ye mine, mi ku tuha f’o ne lu siya sibaka seo ku ya kwa kalulo ye ñwi ya simu. Hañata nto yeo n’e sebeza hande. Kono muprisita wa ba Katolika ha n’a utwa kuli lu mwa sibaka, ne lu kona ku ba mwa butata. Muta o muñwi, muprisita a coweza sikwata sa ba bahulu ni banana ba 50 kamba 60 ku lu posaka matamankisi ni mai. Lwa sabela kwa ndu ya kaizeli wa Mukreste, ko ne lu il’o lobala fa bulilo busihu mukatumbi.

Ne ku na ni butokwi bo butuna bwa mapaina kuli ba kutaze kwa batu ba puo ya Sifura kwa Quebec, kacwalo mwa December ya 1958, na ni muhulwan’a ka Ruby lwa kala ku ituta Sifura. Ku zwa f’o, lwa lumelwa kwa libaka li sikai za kalulo yeo ko ku bulelwa Sifura. Ko ne lu il’o kutaleza kaufela ne ku ezahalanga ze ipitezi ku luna. Mwa sibaka se siñwi, ne lu ya fa ndu ni ndu lihora ze 8 ka zazi ili ka lilimo ze peli ku si na ku fumana niheba a li muñwi ya lu amuhela! Batu ne ba nangelanga fela ka ku apula masila a fa mangilasi a fa minyako ni ku kuta ku yo itulela. Kono ne lu si ka lisela. Kacenu le, se ku na ni liputeho ze peli ze pila mwa tolopo yeo.

Ku Tusiwa Ki Jehova mwa Lika Kaufela

Ne lu kalile musebezi wa bupaina bo bu ipitezi ka 1965. Mwa sebelezo ye ñwi ya bupaina bo bu ipitezi bo, ne lu fitile fa ku utwisisa butokwa bwa manzwi a Paulusi a’ ñozwi kwa 1 Timotea 6:8 kuli: “Ha lu na ni lico ni liapalo, lu kolwe ki zona.” Ne lu na ni ku aba hande mali kuli lu kone ku lifela lisinyehelo za luna. Kacwalo ne lu alulanga mali a ku itusisa kwa mufutumala, ku telela ndu, malaiti, ni lico. Zeo kaufela ha se li ezizwe, ne lu siyalanga ni 25 cents ya ku itusisa ku ze ñwi mwa kweli kaufela.

Ka ku ba ni mali a manyinyani, ne lu kona fela ku itusisa sipangaliko se si futumaza muzuzu ka lihora li sikai busihu. Kacwalo  mufutumala wa mwa musiyo wa luna n’o sa fitelelangi 15°C mi hañata ne ku batanga hahulu ni ku fita. Zazi le liñwi lwa potelwa ki mwan’a mutu yo muñwi ya n’a itutanga Bibele ni Ruby. Ku bonahala kuli mwanana yo n’a ile kwa ndu ku yo bulelela bomahe kuli silami ne si lu anda, kakuli ku zwa ona f’o ne ba lu lumelanga madola a lishumi ka kweli a ku leka mafula a kuli lu bange ni mufutumala busihu kaufela. Ne lu si ka ikutwa ku ba mwa butokwi ka nzila ifi kamba ifi. Ne lu si ka fuma, kono kamita ne lu na ni ze ne lu tokwa. Ne lu nga nto kaufela ye fitelela mo ne lu tokwela kuli ki mpo. Manzwi a Samu 37:25 ki a niti luli. A li: “Ha ni si ka bona ya na ni niti a tuhelwa, a yumbwa, kamba bana ba hae ku pila ka ku ikupela buhobe.”

Niha ne lu hanyezwa, ne ni bile ni tohonolo ya ku bona batu ba sikai be ne ni ituta ni bona Bibele ha ba fita fa ku ba ni zibo ya ku ziba niti. Ba bañwi ne ba keni bukombwa bwa ka nako ye tezi, ili nto ye n’e ni tabisize hahulu.

Ku Konana ni Matata A Manca

Ka 1970, lwa fiwa ku yo sebeleza kwa Cornwall, kwa Ontario. Ha se ku fitile silimo ku zwa fo lu fitela kwa Cornwall, boma ba kula. Bondate ne se ba timezi kale ka 1957, mi na ni bahulwani ba ka ba babeli lwa yapana ku kulisa boma ku fitela ba timela ka 1972. Mwa nako yeo, be ne lu sebeza ni bona mwa bupaina bo bu ipitezi, bo Ella Lisitza ni Ann Kowalenko, ne ba lu tiisize ni ku lu tusa ka lilato. Ne ba zamaisanga lituto za luna za Bibele ni ku peta lika ze ñwi mwa nako ye ne lu sa bangi teñi. Manzwi a Liproverbia 18:24 ki a niti luli. A li: “Mulikani a ka ba teñi ya ka tusa ku fita mwanahabo mutu.”

Kaniti luli bupilo bu tezi matata. Ka tuso ye lilato ya Jehova, ni konile ku talimana ni ona. Ni sa ikola sebelezo ya ka nako ye tezi. Bob, ya n’a timezi ka 1993, n’a tandile lilimo ze fitelela 20 mwa musebezi wa bupaina, mi ze 10 kwa lilimo zeo n’a li tandile mwa bupaina ni musal’a hae, Doll. Muhulwan’a ka Ella, ya n’a timezi mwa October ya 1998, n’a ezize bupaina lilimo ze fitelela 30 mi n’a zwezipili ku ba ni moya wa bupaina. Ka 1991 muhulwan’a ka yo muñwi, Ruby, n’a fumanwi ni butuku bwa kansa. Kono n’a itusisize m’ata a hae a manyinyani kwa ku kutaza taba ye nde. N’a iz’o timela cwalo kakusasana wa la September 26, 1999, a sa na ni likeya-keya la hae. Nihaike kuli ha ni sa na bahulwani ba ka, ni na ni lubasi lwa kwa moya lwa  mizwale ni likaizeli ba ba ni tusa ku zwelapili ku ba wa likeya-keya.

Ha ni iheta kwa bupilo bwa ka bwa kwamulaho, ne ni ka cincañi? Ni samba na ba ni nyalwe, kono ne ni bile ni bashemi ba ba lilato, kaizeli, ni bahulwani be ne ba tukufalezwi niti hahulu ku fita nto ifi kamba ifi mwa bupilo bwa bona. Ni nyolelwa ku ba bona fa zuho ya bafu ye tuha i taha. Ni nahana fela mo ba ka ni kumbatela bondate ni ku bona boma ha ba cipita miyoko ha lu nze lu kumbatana. Bo Ella, Ruby, ni Bob ba ka tulaka ka tabo.

Ka nako ye, ni lelile ka ku tala ku zwelapili ku itusisa buiketo ni m’ata kaufela e ni sa na ni ona kwa ku lumbeka ni ku kuteka Jehova. Sebelezo ya bupaina bwa ka nako ye tezi ki bupilo bo bunde bo bu tahisa mipuzo. Ku swana inge mwa n’a bulelezi walisamu ka za ba ba zamaya mwa linzila za Jehova kuli: “U ka fiwa mbuyoti, mi u ka atelwa.”—Samu 128:1, 2.

[Maswaniso a fa likepe 26]

Bondate ne ba lata Bibele. Ne ba lu lutile ku itusisa yona kwa ku yemela tumelo ya luna

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Ku zwa kwa nzohoto ku ya kwa silyo: Ruby, na, Bob, Ella, Boma, ni Bondate ka 1947

[Siswaniso se si fa likepe 28]

Kwapili; ku zwa kwa nzohoto ku ya kwa silyo: Na, Ruby, ni Ella kwa Mukopano wa Sikiliti wa mwa 1998