Ku Kupa Swalelo Ku Tusa Hahulu kwa ku Tahisa Kozo

DEBORAH Tannen, caziba wa za lipuo ya n’a ñozi buka ye n’e lekilwe hahulu, wa kwa Yunivesiti ya Georgetown, kwa Washington, D.C. n’a ñozi kuli: “Ku kupa swalelo ku butokwa hahulu. Ku felisa lifapano ku si na mifilifili, ku tahisa swalisano mwahal’a linaha, ku tusa milonga ku lemuha manyando a batu ba yona, mi ku kutisa sinca silikani mwahal’a batu.”

Bibele i paka kuli ku kupa swalelo ko ku buniti hañata ku tusa hahulu kwa ku lukisa silikani se si sinyehile. Ka mutala, mwa nguli ya Jesu ya mwana ya n’a ipanguzi, mwana yani ha na kutezi habo ni ku yo inyaza h’a buniti, ndat’ahe n’a tabezi hahulu ku mu amuhela mwa lubasi hape. (Luka 15:17-24) Ee, mutu u swanela ku ikokobeza, a inyaze ni ku kupa swalelo. Kwa batu ba ba ishuwa luli, ku inyaza haki nto ye t’ata hahulu.

Bunde bwa ku Kupa Swalelo

Abigaili, musali ya butali wa mwa Isilaele wa kwaikale, ki mutala o munde wa bunde bo bu kona ku tahiswa ki ku kupa swalelo, nihaike n’a kupile swalelo kabakala bufosi bwa n’a ezize munn’a hae. Davida, ya n’a til’o ba mulena wa Isilaele, ha n’a li mwa lihalaupa, hamoho ni batu ba hae, n’a silelelize mutapi wa Nabali, munn’a Abigaili. Kono, batangana ba Davida ha ne ba kupile Nabali lico ni mezi, a ba zwapaula maswe ni ku ba lelekisa ku ba kutisa mazoho-zoho. Ka ku filikanyiwa ki taba yeo, Davida a etelela banna ba ba bat’o eza 400 ku yo lwanisa Nabali ni ba ndu ya hae. Abigaili ha s’a utwile ka za taba yeo, a ya  ku yo katanyeza Davida. H’a mu bona, Abigaili a wela ka pata kwa mahutu a Davida. Mi a li: “Mulatu u tahe ku na [muñ’a] ka! mulatu u tahe ku na! Na ku lapela, u lumelele mutang’a hao a ambolele mwa lizebe za hao, mi u utwe manzwi a mutang’a hao.” Kacwalo Abigaili a taluseza Davida taba kaufela mi a mu fa lico ni mezi. Davida kih’a li: “U kutele kwahae ka kozo; bona, ni utwile linzwi la hao, mi ni ku amuhezi hande.”—1 Samuele 25:2-35.

Kabakala buikokobezo bwa hae ni ku kupa swalelo kwa hae kabakala kashwau ka munn’a hae, Abigaili n’a yangwezi lubasi lwa hae. Mane Davida n’a itumezi ku yena kwa ku mu tibela ku y’o sulula mali. Nihaike ne si Abigaili ya n’a foselize Davida ni batu ba hae, n’a itumelezi bufosi bwa lubasi lwa hae mi a eza kozo ni Davida.

Muapositola Paulusi ki mutala o muñwi wa mutu ya n’a ziba fo ku tokwahala ku kupa swalelo. Muta o muñwi n’a na ni ku ikalabela kwa Kuta ye Tuna ya Majuda. Ka ku nyemiswa ki manzwi a Paulusi a’ buniti, Ananiasi muprisita yo muhulu a laela be ne ba yemi fakaufi ni Paulusi kuli ba mu pobole fa mulomo. Kacwalo, Paulusi a li ku yena: “Mulimu u ka ku pobola, wena limota le li basizwe busweu; kakuli ha u inzi fa, ki ku ni atula ka ku ya ka mulao; kanti ha u laela kuli ni pobolwe, u tula mulao.” Bashalimeli ha ba li Paulusi n’a kutile muprisita yo muhulu, kapili-pili muapositola a itumelela bufosi bwa hae, a li: “Banabahesu, ne ni sa zibi kuli ki muprisita yo muhulu, kakuli ku ñozwi kuli: U si ke wa bulela mulena wa sicaba sa henu maswe.”—Likezo 23:1-5.

Za n’a bulezi Paulusi, za kuli ya ketilwe ku ba muatuli ha swaneli ku eza mifilifili, ne li niti. Kono n’a inyazize ka ku bulela ku muprisita yo muhulu ka nzila ye n’e bonahala ku ba ya kashwau. * Ku inyaza kwa Paulusi ne ku tahisize kuli ba Kuta ye Tuna ba teeleze ku za n’a ka bulela. Bakeñisa kuli Paulusi n’a ziba hande-nde kañi ye n’e li mwahal’a baatuli ba kuta yeo, a ba bulelela kuli n’a zekisezwa tumelo ya hae mwa zuho. Kacwalo, kwa zuha fapano ye tuna, mi Bafalisi ba yemela Paulusi.—Likezo 23:6-10.

Lu kona ku itutañi kwa mitala ye mibeli yeo ya mwa Bibele? Mwa mitala ye mibeli yeo, lipulelo ze buniti za ku kupa swalelo ne li konahalisize kuli ku ambolisana ku zwelepili. Kacwalo ku inyaza ku kona ku lu tusa ku tahisa kozo. Ee, ku itumelela bufosi bwa luna ni ku inyaza kabakala mafosisa a ezizwe ku kona ku tahisa kuli ku be ni lipuhisano ze yahisa.

‘Kono Ha Ni Si Ka Fosa’

Ha lu fumana kuli mutu u nyemisizwe ki ze ne lu bulezi kamba ku eza, lu kana lwa ikutwa kuli mutu yo h’a na kutwisiso kamba ki wa  kacima-cima. Kono Jesu Kreste n’a elelize balutiwa ba hae kuli: “Cwalehe, ha u tahisa mpo ya hao fa aletare, mi kwateñi u hupula kuli mwanahenu u na ni taba ni wena; siya mpo ya hao fo, fapil’a aletare; u y’o kutisana pilu ni mwanahenu pili, kihona u ka t’o tahisa mpo ya hao.”—Mateu 5:23, 24.

Ka mutala, muzwale a kana a ikutwa kuli mu mu foselize. Mwa muinelo o cwalo, Jesu u li mu na ni ku “y’o kutisana pilu ni mwanahenu pili,” ibe kuli mu ikutwa kuli mu mu foselize kamba kutokwa. Ka ku ya ka manzwi a Sigerike, linzwi la n’a itusisize Jesu f’a ‘li talusa tumelelano mwahal’a batu ba babeli hamulaho wa fapahano.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Kaniti, batu ba babeli ha ba fapahani, sibeli sa bona ba kana ba ba ni bufosi bo buñwi, kakuli kaufel’a bona ha ba si ka petahala mi ba kona ku fosa. Seo kamita si tokwanga tumelelano mwahal’a bona.

Nto ya butokwa haki ku fumana sifosi ni ya si ka fosa, kono ki ku fumana y’a ka nga muhato wa ku tahisa kozo. Muapositola Paulusi ha n’a lemuhile kuli Bakreste ba kwa Korinte ne ba isana kwa likuta za silifasi, kabakala lifapahano za ka butu ze cwale ka za mali, a ba hakulula a li: “Kiñi se mu sa iketeli ku amuhela ha mu fosezwa? Mi niha mu sinyehelwa, kiñi se mu sa amuheli?” (1 Makorinte 6:7) Nihaike Paulusi n’a bulezi zeo kuli a tuhelise Bakreste ba bañwi ku isananga kwa likuta za silifasi ha ba fosezana, sikuka sa utwahala hande se si li: Sa butokwa ni ku fita mwahal’a balumeli ki kozo, isi ku ziba sifosi ni ya si ka fosa. Ku hupula kamita sikuka seo ku lu biseza bunolo ku kupa swalelo haiba mutu yo muñwi a ikutwa kuli u foselizwe.

Buniti Bw’a Tokwahala

Kono batu ba bañwi ba itusisanga hahulu manzwi a’ swanela ku bonisa buinyazo. Ka mutala, mwa Japan, linzwi la sumimasen, ili mufuta wa linzwi le li itusiswa kwa ku kupa swalelo, li bulelwanga hañata-ñata. Mane la kona ku itusiswa kwa ku itumela, ili ku bonisa kuli mutu h’a na ku kona ku eza bunde bo bu swana ni bwa bonisizwe b’o. Bakeñisa buñata bwa mo li kona ku itusisezwa, ba bañwi ba kana ba ikutwa kuli linzwi leo li itusiswa hahulu mi ba kana ba kakanya ka za haiba ba ba itusisa lona ba bulela niti luli. Lipulelo ze shutana-shutana za buinyazo li kana za bonahala ku ba ze itusiswa hahulu ni mwa lizo ze ñwi hape.

Mwa puo ifi kamba ifi, ku butokwa ku bonisa buniti ha lu kupa swalelo. Manzwi a’ itusiswa ni mulumo wa linzwi li swanela ku bonisa buniti bwa ku ikutwa ku tabeha. Jesu Kreste n’a lutile balutiwa ba hae mwa Ngambolo ya fa Lilundu kuli: ‘Kono mulomo wa mina u be e, e; awa, awa; se si ekezwa, si zwa ku ya maswe.’ (Mateu 5:37) Haiba mwa inyaza, mu inyaze luli! Ka mutala: Munna yo muñwi ya n’a li mwa mundandwe wa ku kwela fulai kwa libala la fulai n’a kupile swalelo mukotana wa hae ha ne u ngunyutile musali ya n’a mu tatama. Hamulaho wa mizuzunyana, mundandwe ha se u shenya-shenyize, mukotana wa hae hape wa ngunyuta musali y’o hape. Hape munna yo a kupa swalelo ka likute. Nto ye swana ha ne i ezahezi hape, munna ya n’a zamaya ni musali y’o a bulelela muñ’a mukotana kuli haiba n’a inyaza luli, u swanela ku beya hande mukotana wa hae kuli u si ke wa ngunyuta musali y’o hape. Ee, ku inyaza ko ku buniti ku swanela ku zamaelela ni ku lika luli ku sa kutela mafosisa.

Haiba lu bonisa buniti, mwa ku kupa swalelo kwa luna lu ka kopanyeleza ku itumelela bufosi bufi kamba bufi, ili ku kupa swalelo, ni ku ikataza ku lukisa mafosisa ka mo ku konahalela kaufela. Hape, ya n’a foselizwe u swanela ku ba ya tabela ku swalela sifosi ya bakile y’o. (Mateu 18:21, 22; Mareka 11:25; Maefese 4:32; Makolose 3:13) Bakeñisa kuli sibeli sa bona ha ba si ka petahala, ku tahisa kozo ha ku koni ku eziwa ka bunolo kamita. Niteñi, manzwi a ku inyaza a tusa hahulu kwa ku tahisa kozo.

 Muta ku Kupa Swalelo ku Sa Swaneli

Nihaike lipulelo za ku kupa swalelo ni za ku ikutwa ku tabeha za tusa kwa ku tahisa kozo, mutu ya butali u pima ku itusisa lipulelo zeo ha ku sa swaneli ku eza cwalo. Ka mutala, l’u ngeñi kuli taba ki ya busepahali ku Mulimu. Jesu Kreste ha n’a li fa lifasi, n’a ‘ikokobelize, a ipeya ku utwa ku isa kwa lifu, mane lifu fa kota ya linyando.’ (Mafilipi 2:8, NW) Kono n’a si ka kupa swalelo kabakala litumelo za hae kuli a itamulele kwa manyando. Mi Jesu n’a si ka kupa swalelo muprisita yo muhulu ha n’a ize: “Na ku konkisa ka Mulimu Ya-Pila, u lu bulelele haiba ki wena Kreste Mwan’a Mulimu?” Mwa sibaka sa ku kupa swalelo kabakala sabo, Jesu a alaba ka bundume kuli: “U bulezi. Mane ni li ku mina: Ku zwa cwale, mu ka bona Mwan’a mutu a inzi fa lizoho la bulyo la mata a Mulimu, mi a taha fa malu a lihalimu.” (Mateu 26:63, 64) Jesu n’a si ka kenelwa ki muhupulo wa ku buluka kozo ni muprisita yo muhulu ka ku sinya busepahali bwa hae ku Ndat’ahe, Jehova Mulimu.

Bakreste ba bonisa likute ni maoyo kwa bazamaisi. Kono ha ba tokwi ku kupa swalelo ka za ku ipeya ku utwa Mulimu kwa bona ni lilato la bona la ku lata mizwale ba bona.—Mateu 28:19, 20; Maroma 13:5-7.

Ha Ku Na Se Si Ka Tibela Kozo

Kacenu le, lwa fosanga kabakala ku hoza ku sa petahala ni sibi ku kukululu wa luna Adama. (Maroma 5:12; 1 Joani 1:10) Sibi sa Adama ne si zwile fa bukwenuheli bwa hae ku Mubupi. Kono, kwa makalelo, bo Adama ni Eva ne ba petehile mi ne ba si na sibi, mi Mulimu u sepisize ku kutiseza batu bupetehi b’o. U ka zwisa sibi ni ze tahiswa ki sibi kaufela.—1 Makorinte 15:56, 57.

Mu nahane fela mo ku ka bela! Jakobo, munyan’a Jesu, ha n’a eleza ka za ku itusisa lulimi n’a ize: “Mutu ya sa fosi ku z’a bulela, ki mutu ya petehile, ya kona ku iswala ku za mubili kaufela.” (Jakobo 3:2) Mutu ya petehile wa kona ku swala lulimi lwa hae kuli a si ke a inyazeza ku itusisa lona maswe. W’a “kona ku iswala ku za mubili kaufela.” I ka ba nto ye makaza luli ha lu ka petahala! Ka nako yeo, ha ku sa na ku ba ni ze tibela kozo mwahal’a batu. Kono ka nako ye, ku kupa swalelo ye swanela ili h’a buniti ha lu fosa ku ka tusa kwa ku tahisa kozo.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Lu kona ku itutañi kwa mutala wa Paulusi?

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Muta batu kaufela ba ka petahala, ha ku na se si ka tibela kozo