Bakreste ba kwa Makalelo ku za Mulao wa Mushe

“Mulao wa ba muhulisi wa luna ku lu isa ku Kreste.”—MAGALATA 3:24.

1, 2. Maisilaele be ne ba mamezi Mulao wa Mushe ne ba fumani lituso lifi ze ñwi?

KA 1513 B.C.E., Jehova a fa Maisilaele litaelo. N’a bulelezi sicaba kuli ha ne ba ka eza z’a laezi, n’a ka ba fuyola mi ne ba ka ca nala.—Exoda 19:5, 6.

² Litaelo zeo, ze bizwa Mulao wa Mushe, kamba “Mulao” fela, ne li ‘ze kenile, ze lukile, ili ze nde.’ (Maroma 7:12) Mulao n’o luta tulemeno to tunde inge cwalo sishemo, busepahali, muzamao o munde, ni ku tusana. (Exoda 23:4, 5; Livitike 19:14; Deuteronoma 15:13-15; 22:10, 22) Mulao hape n’o susumeza Majuda ku latana. (Livitike 19:18) Mi ne ba hanisizwe ku eza sango ni balicaba be ne ba siyo mwatas’a Mulao, kamba ku nyalela ku bona. (Deuteronoma 7:3, 4) Mulao wa Mushe n’o li sina “lukwakwa” lo ne lu kauhanya Majuda ni balicaba, mi n’o silelelize batu ba Mulimu kwa mihupulo ni mikwa ye masila ya bahedeni.—Maefese 2:14, 15; Joani 18:28.

3. Bakeñisa kuli ha ku na ya n’a kona ku mamela Mulao ka ku tala, n’o tusize cwañi?

³ Kono nihaiba Majuda be ne ba itiisa hahulu ne ba sa koni ku mamela Mulao wa Mulimu ka ku tala. Kana Jehova n’a ba ngangamekile ze ba sa koni? Batili. Libaka le liñwi Isilaele ha n’a filwe Mulao w’o ne li “kabakala lifoso.” (Magalata 3:19) Mulao n’o tusize Majuda ba ba sepahala ku lemuha kuli ne ba tokwa hahulu Muliululi. Muliululi y’o ha n’a  tile, Majuda ba basepahali ba nyakalala. Ne ba ka tuha ba zwiswa sikuto sa sibi ni lifu!—Joani 1:29.

4. Mulao n’o li cwañi “muhulisi [o] isa ku Kreste”?

⁴ Mulao wa Mushe n’o ka ba wa swalelele. Muapositola Paulusi n’a ñolezi Bakreste ka yena ku ba taluseza kuli Mulao n’o li “muhulisi [o] isa ku Kreste.” (Magalata 3:24) Muhulisi wa mwa miteñi yeo n’a sindeketanga bana kwa sikolo ni ku y’o ba bitula ha ba caisa. Hañata n’e si yena muluti; n’a isanga fela bana ku muluti. Sina muhulisi y’o, Mulao wa Mushe n’o tomezwi ku libisa ku Kreste Majuda ba ba saba Mulimu. Jesu n’a sepisize kuli n’a ka ba ni balutiwa ba hae “ka mazazi kaufela, ku isa kwa mafelelezo a lifasi.” (Mateu 28:20) Kacwalo, puteho ya Sikreste ha ne i tomilwe, “muhulisi”—ona Mulao—n’o tuhezi ku sebeza. (Maroma 10:4; Magalata 3:25) Kono Majuda be ne ba li Bakreste ne ku ba ngezi nako ku utwisisa tuto ya butokwa yeo. Kacwalo, ba tundamena ze ñwi za litaelo za Mulao mane Jesu ni ha s’a zusizwe kwa bafu. Kono ba bañwi ne ba utwisisize. Bao ba lu tomezi cwalo mutala o munde kacenu. Ha lu boneñi mo ba u tomezi.

Lituto za Sikreste Ze Nca Ze Tabisa

5. Pitrosi n’a filwe litaelo lifi mwa pono, mi kiñi ha n’a komokile?

⁵ Ka silimo sa 36 C.E., Pitrosi muapositola wa Sikreste n’a bile ni pono ye ipitezi. Ku yona, linzwi la kwa lihalimu la mu laela ku bulaya ni ku ca linyunywani ni lifolofolo zeo Mulao n’o ize li masila. Pitrosi ku y’o mu siya u ikomokezi! A li ku pepelwa a sa “ci sico se si masila, se si si ka kena.” Kono linzwi leo la mu bulelela kuli: “S’a kenisize Mulimu, u si ke wa li, si na ni masila.” (Likezo 10:9-15) Ku fita ku ñañelela Mulao, Pitrosi a cinca mubonelo wa hae. Kabakaleo a t’o ituta taba ye makaza ka za milelo ya Mulimu.

6, 7. Pitrosi n’a zibile cwañi kuli cwale n’a kona ku kutaza balicaba, mi mwendi ki lifi ze ñwi hape za n’a lemuhile?

⁶ Ne ku bile cwana. Banna ba balalu ne ba ile kwa ndu kwa n’a tibelezi Pitrosi, ku y’o mu kupa ku ya ni bona kwa ndu ya Kornele mulicaba ya saba Mulimu, ya n’a si ka kena mwa mupato. Pitrosi a memela banna bao mwa ndu mi a ba amuhela hande. Ha s’a utwisisize mulelo wa pono yeo, Pitrosi a ba sindeketa habusa kwa ndu ya Kornele. Kwateñi Pitrosi a kutaza hahulu za Jesu Kreste. Ka nako yeo, Pitrosi a li: “Luli ni lemuha kuli Mulimu h’a yi ka ku keta batu; kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.” Haki Kornele fela ya n’a lumezi ku Jesu; ni bahabo yena ni balikani ba hae ba batuna ne ba lumezi cwalo, mi “Moya o Kenile [wa] tulukela fahalimw’a batu kamukana ba ba utwa linzwi.” Pitrosi, ka ku lemuha kuli zeo li tahile ka Jehova, “a laela kuli ba kolobezwe ka Libizo la Mulena Jesu Kreste.”—Likezo 10:17-48.

⁷ Pitrosi n’a zibile cwañi kuli balicaba be ne ba si ka ipeya kwatas’a Mulao wa Mushe cwale ne ba kona ku ba balutiwa ba Jesu Kreste? N’a na ni kutwisiso ya za moya. Bakeñisa kuli Mulimu n’a bonisize kuli u katezwi balicaba ba ba si ka kena mwa mupato, ili ku ba sululela moya wa hae, Pitrosi a lemuha kuli ne ba swanela ku kolobezwa. Hape ku bonahala kuli Pitrosi n’a lemuhile kuli Mulimu n’a sa tokwi kuli Bakreste balicaba ba mamele Mulao wa Mushe ba si ka kolobezwa kale. Kambe ne mu pila ka nako yeo, kana sina Pitrosi, ne mu ka tabela ku cinca maikuto a mina?

Ba Bañwi Ne Ba Ñañelezi “Muhulisi”

8. Ne li tuto ifi ka za mupato ye ne ba luta Bakreste ba bañwi be ne ba pila mwa Jerusalema ili ye n’e shutana ni ya Pitrosi, mi libaka ne li lifi?

⁸ Ha zwile ku Kornele, Pitrosi a ya kwa  Jerusalema. Liñusa la kuli balicaba ba ba si ka kena mwa mupato ne ba “amuhezi Linzwi la Mulimu” ne li iz’o wela mwa lizebe za puteho ya k’o, mi taba yeo ya filikanya balutiwa ba bañwi ba ba li Majuda. (Likezo 11:1-3) Niha ne ba lumezi kuli balicaba ne ba kona ku ba balutiwa ba Jesu, “ba ba li ba mupato” ne ba pihile kuli batu bao ba ba si Majuda ne ba lukela ku mamela Mulao kuli ba piliswe. Kono mwa libaka mo ne ku fumaneha hahulu balicaba, ili k’o Majuda ba Sikreste ne li ba sikai fela, taba ya mupato ne i siyo ni hanyinyani. Mihupulo ye mibeli yeo ne i tandile lilimo ze 13. (1 Makorinte 1:10) Mwendi yeo ne i bile tiko ye tuna kwa Bakreste ba kwa makalelo bao—sihulu balicaba be ne ba pila mwa libaka mo ne ku tezi Majuda.

9. Ne ku beziñi kwa butokwa kuli taba ya mupato i wisezwe likamba?

⁹ Ka 49 C.E., taba yeo ya fita fa kaulakañi, f’o Bakreste ba kwa Jerusalema ne ba tezi kwa Antioke wa Siria, kwa n’a kutaza Paulusi. Ba kala ku luta kuli balutiwa balicaba ne ba na ni ku kena mwa mupato ka ku ya ka Mulao. Mi mwahal’a bona ni Paulusi ni Barnabasi, kwa zuha fapano ni ku piha kañi! Taba yeo ha ne i si ke ya tatululwa, Bakreste ba bañwi ne ba tamehile ku sitatala, ibe ba Majuda kamba balicaba. Kacwalo, kwa lukiswa kuli Paulusi ni ba bañwi ba sikai ba ye kwa Jerusalema ku y’o kupa sitopa se ne si etelela Bakreste kuli si talime za taba yeo ni ku i wiseza likamba.—Likezo 15:1, 2, 24.

Fapano Ye Utwahala—Ni Buñwi!

10. Sitopa se si etelela ne si talimile litaba lifi ze ñwi si si ka eza kale katulo ye ama mayemo a balicaba?

¹⁰ Kwa mukopano o muñwi, ku bonahala kuli ba bañwi ne ba li kwa lineku la ba mupato, mi ba bañwi bona ne ba yemi ku li sili. Kono ne ba si ka ñañelela fela maikuto a bona. Ha se ku pihilwe hahulu kañi, baapositola bo Pitrosi ni Paulusi ba talusa lisupo zeo Jehova n’a ezize ku ba ba si ka kena mwa mupato. Ba talusa kuli Mulimu n’a sululezi balicaba ba ba si ka kena mwa mupato moya o kenile. F’o se ne ba talusa kikuli: ‘Kana puteho ya Sikreste ya swanela ku hana b’a amuhezi Mulimu?’ Kihona mulutiwa Jakobo a bala liñolo le ne li tusize bote be ne ba li teñi ku lemuha tato ya Jehova mwa taba yeo.—Likezo 15:4-17.

11. Ki nto mañi ye n’e si ka kopamisa katulo ya za mupato, mi ki sifi se si bonisa kuli Jehova n’a fuyozi katulo yeo?

¹¹ Batu bote ne ba libelezi katulo ya sitopa se si etelela. Kana ba sitopa seo be ne ba li Majuda ka sipepo, ne ba ka yemela mupato? Batili. Basepahali bao ne ba bata ku latelela Mañolo ni ketelelo ya moya o kenile wa Mulimu. Ha se si utwile bupaki kaufela bo bu  swanela, sitopa se si etelela sa lumelelana kuli ne ku sa tokwahali kuli Bakreste balicaba ba kene mwa mupato ni ku ba mwatas’a Mulao wa Mushe. Mizwale ha ba utwile cwalo, ba wabelwa, mi liputeho za kala ku “ekezeha ka zazi ni zazi.” Bakreste bao be ne ba latelezi ketelelo ye namile ya Mulimu ne ba filwe kalabo ye tomile fa Mañolo. (Likezo 15:19-23, 28, 29; 16:1-5) Niteñi, ne ku sa tokwahala kalabo kwa puzo ye ñwi ya butokwa.

Bakreste ba Majuda Bo?

12. Ki ifi puzo ye ne i si ka talimwa?

¹² Sitopa se si etelela ne si bonisize fo ku sweu kuli Bakreste balicaba ne ba sa tokwi ku kena mwa mupato. Kono Bakreste ba Majuda bo? Katulo ya sitopa se si etelela ne i si ka talima puzo yeo.

13. Ki sifi se ne si fosahezi ka za ku pihelela kuli ku mamela Mulao wa Mushe ne ku tokwahala mwa ku piliswa?

¹³ Bakreste ba bañwi ba Majuda be ne ba “tukufalezwi Mulao” ne ba zwezipili ku isa bana ba bona kwa mupato ni ku mamela litaelo ze ñwi za Mulao. (Likezo 21:20) Ba bañwi bona ne ba fitelelize, mane ba pihelela kuli Bakreste ba Majuda ne ba ka piliswa fela ha ne ba ka mamela Mulao. Kono f’o ne ba mbunjize luli. Ka mutala, ki ufi Mukreste ya n’a ka fa sitabelo sa folofolo sa swalelo ya libi? Sitabelo sa Kreste ne si felisize matabelo a cwalo. Ku cwañi ka za taelo ya Mulao ye li  Majuda ba ambuke sango ni balicaba? Ne ku ka be ku bile t’ata hahulu kuli Bakreste be ne ba tukufalezwi ku bulela evangeli ba latelele miila yeo mi hape ba pete musebezi wa ku luta balicaba lika zote za n’a lutile Jesu. (Mateu 28:19, 20; Likezo 1:8; 10:28) * Ha ku na bupaki bwa kuli sitopa se si etelela ne si putehani ku monyehela fa taba yeo. Niteñi, puteho ne i si ka siiwa likeela.

14. Mañolo a Paulusi a n’a tahile ka moya n’a monyehezi cwañi ku za Mulao?

¹⁴ Ketelelo ne i tile, kono isi ka liñolo la sitopa se si etelela. Ne i tile ka mañolo e ne ba ñozi baapositola ka ketelelo ya moya. Ka mutala, muapositola Paulusi n’a lumezi Majuda ni balicaba ba kwa Roma liñusa le li kolisa. Mwa liñolo la n’a ba ñolezi, n’a talusize kuli Mujuda sakata “ki ye li yena mwahali; mi mupato ki wa pilu, o ezwa ka moya.” (Maroma 2:28, 29) Mwa liñolo leo hape, Paulusi n’a file swanisezo ku paka kuli Bakreste ne ba siyo mwatas’a Mulao. N’a talusize kuli musali h’a swaneli ku nyaliwa ki banna ba babeli ka nako ye swana. Kono munn’a hae ha n’a ka timela, u ba ya lukuluhile ku nyaliwa hape. Paulusi kihona a talusa swanisezo ya hae, a bonisa kuli Bakreste ba ba tozizwe ne ba sa koni ku ipeya kwatas’a Mulao wa Mushe mi ka nako ye swana ni ku ba ku Kreste. Ne ba na ni ku ‘shwa kwa neku la Mulao’ ilikuli ba be ku Kreste.—Maroma 7:1-5.

 Ba Sa Palelwa ku Utwisisa

15, 16. Kiñi Bakreste ba bañwi ba Majuda ha ne ba si ka utwisisa kuli Mulao u felile, mi seo si bonisañi ka za butokwa bwa ku tona kwa moya?

¹⁵ Mutalusezo wa Paulusi ka za Mulao ne u natezi taba kwa toho. Cwale kiñi Bakreste ba bañwi ba Majuda ha ne ba sa palelwa ku utwisisa? Sapili, ne ba si na kutwisiso ya za moya. Ka mutala, ne ba icawisa lico ze tiile za kwa moya. (Maheberu 5:11-14) Hape ne li lihwaba kwa mikopano ya Sikreste. (Maheberu 10:23-25) Libaka le liñwi ba bañwi ha ne ba sa utwisisi taba mwendi ne li mo n’o inezi Mulao ka sibili. Mulao n’o tomile fa lika ze n’e konwa ku bonwa ni ku utwiwa ni ku swaliwa, inge cwalo tempele ni buprisita. Mutu ya n’a sa lumeli za moya n’a ka amuhela ka bunolo Mulao ku fita likuka ze tibile za Bukreste, ze n’e tomile fa lika ze sa bonahali.—2 Makorinte 4:18.

¹⁶ Paulusi, mwa liñolo la n’a ñolezi Magalata, n’a file libaka le liñwi hape ba bañwi be ne ba ipiza Bakreste ha ne ba tukufalezwi hahulu Mulao. N’a talusize kuli batu bao ne ba bata ku ngiwa kuli ba kutekeha, kuli ki ba bulapeli bo bu tumile. Ku fita ku ikemela mwa silalanda, ne ba tabela ku eza ibat’o ba nto ifi kamba ifi kuli ba be sina ba bañwi. Ne ba lakaza hahulu ku ngiwa hande ki batu ku fita ku tabisa Mulimu.—Magalata 6:12.

17. Ne li lili fo ne ku zibahalezi hande-nde kuli Mulao ha u si ka tameha ku mamelwa?

¹⁷ Bakreste ba ba na ni temuho be ne ba itutile ka tokomelo mañolo ao moya n’o susumelize Paulusi ni ba bañwi ku a ñola, ne ba utwisisize hande taba ya za Mulao. Kono ne li fela ka silimo sa 70 C.E. muta Bakreste kaufela ba Majuda ne ba utwisisize hande kuli luli Mulao wa Mushe u felisizwe. Seo ne si ezahezi Mulimu ha n’a tuhelezi Jerusalema, tempele, ni litaba ze ñozwi ka za buprisita ku sinyiwa. Kabakaleo, ha ku na mutu ya n’a kona ku mamela litaelo kaufela za Mulao.

Tuto ku Luna Kacenu

18, 19. (a) Ki ufi moya o lu swanela ku ba ni ona ni o lu swanela ku pima kuli lu ikete kwa moya? (b) Mutala wa Paulusi u lu lutañi ka za ku latelela ketelelo ye lu fiwa ki mizwale ba ba etelela? (Mu bone sikwenda fa likepe 24.)

¹⁸ Ha se mu balile lika zeo ze n’e ezahezi kale-kale, mwendi mu nahana kuli: ‘Kambe ne ni pila ka nako yeo, ne ni ka be ni ezize cwañi tato ya Mulimu ha n’e nze i patululwa hanyinyani-hanyinyani? Kana ne ni ka be ni ñañelezi mihupulo ya kale? Kamba kana ne ni ka ba ni pilu-telele ku fitela ni utwisisa tuto hande-nde? Mi ha ne ni ka i utwisisa, kana ne ni ka be ni i amuhezi ka pilu yote?’

¹⁹ Ki niti, ha lu koni ku ziba mo ne lu ka be lu ikutwezi kambe kuli ne lu pila ka nako yeo. Kono lwa kona ku ipuza kuli: ‘Ni ikutwanga cwañi kutwisiso ya Bibele ha i bolosolwanga miteñi ye? (Mateu 24:45) Ha ku fiwa ketelelo ya ka Mañolo, kana na likanga ku i latelela, isi ku mamela fela milao kono ni likuka za teñi? (1 Makorinte 14:20) Kana ni ya talimanga ku Jehova ka pilu-telele, likalabo kwa lipuzo ze zinga ha li bonahala ku liyeha?’ Ku butokwa kuli lu ce hande lico za kwa moya ze li teñi kacenu, kakuli “lu ka swana lu yenduka.” (Maheberu 2:1) Jehova h’a fa ketelelo ka Linzwi, moya, ni kopano ya hae ya fa lifasi, lu teeleze ka tokomelo. Haiba lu eza cwalo, Jehova u ka lu fa bupilo bo bu sa feli, bo bu munati.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Mulao wa Mushe n’o li cwañi “muhulisi [o] isa ku Kreste”?

• Kiñi Pitrosi ha n’a shutani ni “ba ba li ba mupato” ku za cinceho ya tuto?

• Mu itutileñi ka za m’o Jehova a patululela niti kacenu?

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 24]

Paulusi U Tula Tiko ka Buikokobezo

Paulusi ha s’a petile za musipili o muñwi wa bulumiwa, a fita kwa Jerusalema ka 56 C.E. Kwateñi a ba mwa tiko. Liñusa la kuli n’a luta kuli Mulao n’o felisizwe ne li iz’o wela mwa puteho k’o. Banna-bahulu ne ba ikalezwi kuli Majuda be ne ba sa z’o ba Bakreste ne ba ka sitataliswa ki buipuleleli bwa Paulusi fa taba ya za Mulao ni kuli ba ka swana ba nahana kuli Bakreste ba shwaula litukiso za Jehova. Mwa puteho, ne ku na ni Bakreste ba Majuda ba bane be ne ba ezize buitamo, mwendi bwa Bunazareni. Ne ba na ni ku ya kwa tempele ku y’o feleleza za buitamo b’o.

Banna-bahulu ba kupa Paulusi ku ya ni banna ba bane bao kwa tempele ni ku ba lifela. Paulusi n’a ñozi mañolo a mabeli mwa n’a talusize kuli ku mamela Mulao ne ku sa tokwahali kwa ku piliswa. Nihakulicwalo, n’a sa libali mazwalo a ba bañwi. Kwamulaho, n’a ñozi kuli: “Ku ba ba mwatas’a Mulao ni ikezize inge ni mwatas’a Mulao, kuli ni luwe ba ba mwatas’a Mulao.” (1 Makorinte 9:20-23) Paulusi, ni kwa n’a sa lobi likuka za butokwa za Mañolo, n’a ikutwile kuli n’a kona ku latelela akalezo ya banna-bahulu. (Likezo 21:15-26) N’a sa fosi ku eza cwalo. Tukiso ya buitamo ne i sa tuli Mañolo, mi tempele ne li ya bulapeli bo bu kenile, isi bwa maswaniso. Kacwalo, Paulusi n’a ezize za n’a kupilwe ku eza ilikuli a si ke a sitatalisa ba bañwi. (1 Makorinte 8:13) Kaniti Paulusi f’o n’a tokwa ku ikokobeza, ili nto ye tibisa buitebuho bwa luna ku yena.

[Siswaniso se si fa likepe 22, 23]

Ka lilimo ze ñatanyana, Bakreste ne ba bile ni mihupulo ye shutana ka za Mulao wa Mushe