Basali Be Ne Ba Tabisize Pilu ya Jehova

“[Muñ’a] Bupilo a ku fe mupuzo kwa musebezi wa hao, mi ibe mupuzo o tezi o’ ka fiwa ki [Muñ’a] Bupilo.”—RUTI 2:12.

1, 2. Ku nahana za mitala ya mwa Bibele ya basali be ne ba tabisize pilu ya Jehova ku kona ku lu tusa cwañi?

KA KU saba Mulimu, basali ba babeli ne ba hanile ku utwa taelo ya Faro. Ka tumelo, musali wa lihule n’a beile bupilo bwa hae mwa kozi kuli a sileleze matwela ba babeli ba Isilaele. Butali ni buikokobezo mwa kozi ne li tusize musali yo muñwi ku pulusa batu ba bañata ni ku tibela mutoziwa wa Jehova ku sulula mali. Kamuhelo ni tumelo ku Jehova Mulimu ne li susumelize mbelwa ya n’a li me ku fana lico za hae za mafelelezo ku mupolofita wa Mulimu. Yeo ki mitala ye miñwi fela ku ye miñata ya mwa Mañolo ya basali be ne ba tabisize pilu ya Jehova.

² Mubonelo wa Jehova wa basali ba ba cwalo ni limbuyoti za n’a ba file li bonisa kuli, ku si na taba kuli mutu ki munna kamba musali, s’a tabela hahulu Yena ki mikwa ye minde ya kwa moya. Mwa lifasi kacenu, m’o lika za kwa nama li ngiwa hahulu ka butokwa, ku beya lika za kwa moya mwa sibaka sa pili ku t’ata. Kono ku eza cwalo kw’a konahala, ka mo ba boniseza basali ba bañata-ñata ba ba saba Mulimu ba ba li kalulo ye tuna ya batu ba Mulimu kacenu. Basali ba Sikreste ba ba cwalo ba likanyisa tumelo, butali, kamuhelo, ni mikwa ye miñwi ye minde ye ne ba na ni yona basali ba ba bulezwi mwa Bibele. Banna ba Sikreste ni bona kaniti ne ba ka eza hande ku likanyisa mikwa ye minde ye li mutala ye bonisizwe ki basali bao ba mwa linako za kale. Kuli lu bone mo lu kona ku ezeza hahulu cwalo ni ku fita, ha lu nyakisiseñi ka butungi litaba za mwa Bibele ka za basali ba ba bulezwi kwa makalelo a taba ye.—Maroma 15:4; Jakobo 4:8.

Basali Be Ne Ba Hanile ku Utwa Taelo ya Faro

3, 4. (a) Ki kabakalañi bo Shifira ni Pua ha ne ba hanile ku utwa Faro ha n’a laezi kuli mbututu kaufela ya Muisilaele ya mushimani ye pepwa i bulaiwe? (b) Jehova n’a fuyauzi cwañi bapepisi ba babeli bao kabakala bundume ni ku mu saba kwa bona?

³ Kwa mizeko ya kwa Nuremberg, ye n’e ezelizwe mwa Germany hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya II, ba bañata be ne ba tamezwi ku bulaya batu ba bañata ne ba likile ku yemela bufosi bwa bona ka ku bulela kuli ne ba latelela fela litaelo. Cwale mu bapanye batu bao ni basali ba babeli ba Maisilaele be ne ba li bapepisi, ili Shifira ni Pua, be ne ba pilile mwa Egepita wa kwakale ha ne ku busa Faro ya si ka bulelwa libizo, kono ili ya n’a li muhateleli. Ka ku saba ku ata hahulu kwa Maheberu, Faro a laela bapepisi ba babeli bao ku bona teñi kuli mbututu kaufela ya Muheberu ya mushimani ye n’e pepwa ya bulawa. Basali bao ne ba ezize cwañi ka za taelo ye situhu yeo? ‘Ba tokwa ku eza mwa n’a ba bulelezi mulena wa Egepita; kono ba tuhela bashimani kuli ba pile.’ Ki kabakalañi basali bao ha ne ba si ka komiwa ki sabo ya ku saba mutu? Kakuli ne ba li “batu ba ba saba Mulimu.”—Exoda 1:15, 17; Genese 9:6.

⁴ Ee, bapepisi bao ne ba itingile ku Jehova, mi yena a ba “tebe” ya bona, ni ku ba sileleza kwa buhali bwa Faro. (2 Samuele 22:31; Exoda 1:18-20) Kono Jehova n’a ba fuyauzi hape ka nzila ye ñwi. N’a tahisize kuli Shifira ni Pua ba be ni mabasi a bona. Mane n’a kutekile  basali bao ka ku bona teñi kuli mabizo ni likezo za bona za ñolwa mwa Linzwi la hae le li tahile ka moya wa hae, ilikuli batu kwapili ite ba li bale, hailif’o libizo la Faro lona li libezwi.—Exoda 1:21; 1 Samuele 2:30b; Liproverbia 10:7.

5. Basali ba bañata ba Sikreste kacenu ba bonisa cwañi moya o swana ni wa Shifira ni Pua, mi Jehova u ka ba fuyaula cwañi?

⁵ Kana kacenu ku na ni basali ba ba li sina Shifira ni Pua? Bateñi! Ka silimo, basali ba bañata-ñata ba ba cwalo ba kutazanga litaba za mwa Bibele z’e fa bupilo ba si na sabo mwa linaha m’o “taelo ya mulena” i hanisa ku eza cwalo, ili ku beya tukuluho kamba mane bupilo bwa bona mwa lubeta. (Maheberu 11:23; Likezo 5:28, 29) Kabakala lilato la bona ku Mulimu ni batu ba bañwi, basali ba ba bundume bao ha ba tuheleli mutu ufi kamba ufi ku ba hanisa ku taluseza ba bañwi taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. Kacwalo, basali ba bañata ba Sikreste ba lwaniswa ni ku nyandiswa. (Mareka 12:30, 31; 13:9-13) Sina mo ne ku bezi ku Shifira ni Pua, Jehova wa ziba hande ka za likezo za basali ba bande, ba ba bundume bao, mi u ka bonisa kuli wa ba lata ka ku ñola mabizo a bona mwa “buka ya bupilo” ya hae ibile fela ba sepahala ku isa kwa mafelelezo.—Mafilipi 4:3; Mateu 24:13.

Musali Ya N’a Banga Lihule U Tabisa Pilu ya Jehova

6, 7. (a) Rahaba n’a zibañi ka za Jehova ni batu ba hae, mi zibo yeo ne i mu susumelize ku eza cwañi? (b) Linzwi la Mulimu li kuteka cwañi Rahaba?

⁶ Ka 1473 B.C.E., Rahaba musali wa lihule n’a pila mwa munzi wa Kanana o bizwa Jeriko. Ku bonahala kuli Rahaba n’a ziba ze ñata. Matwela ba babeli ba Maisilaele ha ne ba kupile ku ina mwa ndu ya hae, n’a konile ku ba taluseza litaba tenyene ka za ku tuta kwa Maisilaele ka makazo ku zwa mwa Egepita, nto yeo niha ne i ezahezi lilimo ze 40 kwamulaho! Hape n’a ziba kuli nakonyana kwamulaho, Maisilaele ne ba tuzi malena ba babeli ba Amori, bo Sihoni ni Ogo. Mu bone ze ne i tahisize zibo yeo ku yena. N’a bulelezi matwela bao kuli: “Na ziba kuli [Muñ’a] Bupilo u mi file naha, . . . kakuli [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina ki Mulimu wa kwahalimu mwa lihalimu, ni wa kwatasi mwa lifasi.” (Joshua 2:1, 9-11) Ee, za n’a utwile Rahaba ka za Jehova ni  za n’a ezelize Maisilaele ne li mu susumelize ku ba ni tumelo ku Jehova.—Maroma 10:10.

⁷ Tumelo ya Rahaba ne i mu susumelize ku eza se siñwi. N’a amuhezi matwela ba Isilaele “ka kozo,” mi n’a latelezi litaelo za bona ze pulusa, Maisilaele ha ne ba til’o lwanisa Jeriko. (Maheberu 11:31; Joshua 2:18-21) Kaniti, za n’a ezize Rahaba ka tumelo ne li tabisize pilu ya Jehova, kakuli n’a susumelize Jakobo, mulutiwa wa Sikreste, ku ñola libizo la Rahaba hamoho ni la Abrahama, mulikan’a Mulimu, ka ku ba mutala o ba swanela ku likanyisa Bakreste. Jakobo n’a ñozi kuli: “Kamukwaocwalo, Rahaba wa lihule, ha ni li, a bewa ya lukile ka misebezi, nako y’a amuhela linumwana, mi a li kutisa ka nzila i sili?”—Jakobo 2:25.

8. Jehova n’a fuyauzi cwañi Rahaba kabakala tumelo ni ku utwa kwa hae?

⁸ Jehova n’a fuyauzi Rahaba ka linzila li sikai. Sapili, ka makazo n’a pulusize yena ni be ne ba til’o kundama mwa ndu ya hae, ili “ba ndu ya ndat’ahe, ni za hae kaufela.” Ku tuha f’o, a ba lumeleza ku yaha “mwa naha ya Isilaele,” mo ne ba lukela ku ngiwa inge ki habo bona. (Joshua 2:13; 6:22-25; Livitike 19:33, 34) Kono limbuyoti ne li si ka felela f’o. Jehova hape n’a file Rahaba tohonolo ya ku ba kukw’a Jesu Kreste. Seo ki sishemo se situna hakalo ku musali wa Mukanana ya n’a banga mulapeli wa milimu ya maswaniso! *—Samu 130:3, 4.

9. Mubonelo wa Jehova ku Rahaba ni basali ba bañwi ba Sikreste ba mwa lilimo za kwa makalelo a Bukreste u kona ku susueza cwañi basali ba bañwi kacenu?

⁹ Sina Rahaba, basali ba bañwi ba Sikreste, ku zwelela mwa lilimo za kwa makalelo a Bukreste, ku t’o fita kacenu le, ba tuhezi bupilo bwa buhule ilikuli ba kone ku tabisa Mulimu. (1 Makorinte 6:9-11) Kaniti, ba bañwi ku bona ba hulezi mwa libaka ze swana sina Kanana, m’o buhule ne bu atile, mi ne bu sa ngiwi ku ba nto ye maswe. Niteñi, ne ba cincize mikwa ya bona, ka ku susumezwa ki tumelo ye tomile fa zibo ye nepahezi ya Mañolo. (Maroma 10:17) Kacwalo, basali bao ni bona ba kona ku bulelwa kuli “Mulimu h’a swabeli ku ipiza Mulimu wa bona.” (Maheberu 11:16) Ki tohonolo kwa butuna!

N’a Fuyaulezwi Butali bwa Hae

10, 11. Ki kezahalo mañi ye ama Nabali ni Davida ye n’e tahisize kuli Abigaili a eze se siñwi?

¹⁰ Basali ba bañata ba kwakale ne ba bonisize butali ka nzila ye ipitezi, mi kacwalo ne ba bile ba butokwa kwa batu ba Jehova. Yo muñwi wa basali ba ba cwalo ne li Abigaili, musal’a Nabali, munna wa Muisilaele ya n’a luwile mubu ili ya n’a fumile. Butali bwa Abigaili ne bu tusize kwa ku pulusa bupilo bwa batu ni ku tibela Davida, ya n’a ka ba mulena wa Isilaele, kwa ku sulula mali. Lwa kona ku bala ka za Abigaili mwa taba ye ñozwi kwa 1 Samuele kauhanyo 25.

¹¹ Likande ha li kalisa, Davida ni balateleli ba hae ba tomile mafulo bukaufi ni mitapi ya Nabali, mi ba i sileleza busihu ni musihali ba sa tokwi tifo. Ba  eza cwalo ka ku bonisa sishemo ku Nabali, Muisilaele sina bona. Lico za Davida ha li kala ku fukuzeha, u luma mitangana b’a 10 ku Nabali ku yo kupa lico. Nabali cwale u na ni kolo ya ku bonisa buitebuho ku Davida ni ku mu kuteka ka ku ba yena mutoziwa wa Jehova. Kono Nabali h’a ezi cwalo. Ka mabifi, u lwahaka Davida ni ku leleka mitangana bao a sa ba fi se siñwi. Davida h’a utwa zeo, u kopanya banna b’a 400 ba ba lwezi lilwaniso ni ku funduka ku yo lombota. Abigaili h’a utwa mw’a ezelize munn’a hae ka buhali, u eza ka bubebe ni ka butali kuli a ombalise buhali bwa Davida ka ku mu lumela lico ze ñata. Mi cwale yena ka sibili kihona a funduka ku yo katanyeza Davida.—Litimana 2-20.

12, 13. (a) Abigaili n’a bonisize cwañi ku ba ya butali ni ya sepahala ku Jehova ni mutoziwa wa hae? (b) Abigaili n’a ezizeñi ha n’a kutezi kwahae, mi ne ku ezaheziñi ku yena?

¹² Abigaili h’a katana Davida, kupo ya hae ya ka buikokobezo ya ku shemubiwa i bonisa kuli u kuteka hahulu mutoziwa wa Jehova. U li: “[Muñ’a] Bupilo u ka fa [muñ’a] ka ndu ye tiile; kakuli [muñ’a] ka ki yena ya lwana lindwa za [Muñ’a] Bupilo,” mi u ekeza ku bulela kuli Jehova u ka fa Davida ku busa Isilaele. (Litimana 28-30) Hape, Abigaili u bonisa ku ba ni bundume luli ka ku bulelela Davida kuli h’a sa tokomeli, ku bata ku lombota kwa hae ku ka tahisa ku sulula mali. (Litimana 26, 31) Buikokobezo, likute le lituna, ni ku nahana hande kwa Abigaili ku tusa Davida ku ba ni mubonelo o munde wa lika. U alaba kuli: “Ku lumbwe [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa Isilaele ya ku lumile ku t’o ni katanyeza kacenu le. Ku bubekwe ni kutwisiso ya hao, ku bubekwe ni wena ya ni tibezi kacenu, kuli ni si ke na y’o sulula mali.”—Litimana 32, 33.

¹³ H’a kutela kwa hae, Abigaili ka bundume u bata ku zibisa munn’a hae ka za mpo y’a file Davida. Kono h’a mu fumana, u “kozwi hahulu.” Kacwalo, wa libelela ku fitela a kololokwa ki bucwala mi kihona a mu bulelela. Nabali u eza cwañi? Wa imbwetukela kuli mane ki ya omelela. Mazazi a’ lishumi hasamulaho, u bulaiwa ki Mulimu. Davida h’a utwa kuli Nabali u shwile, u bata ku nyala Abigaili, y’o ku bonahala kuli Davida wa mu tabela ni ku mu kuteka hahulu. Abigaili u lumela ku nyalwa ki Davida.—Litimana 34-42.

Kana Mwa Kona ku Ba Sina Abigaili?

14. Ki mikwa mañi ya Abigaili ye ne lu ka bata ku ba hahulu ni yona?

¹⁴ Kana ku na ni mikwa ya Abigaili yeo mina, ka ku ba musali kamba munna, ne mu ka tabela ku hulisa hahulu? Mwendi ne mu ka tabela ku ezanga lika ka butali ha ku zuha butata. Kamba mwendi muta batu be mu li ni bona ba halifa, ne mu ka bata ku bulela ka ku iketa ni ka butali. Haiba ku cwalo, mwendi mwa kona ku lapela ku Jehova ka za taba yeo. U sepisa ku fa butali, kutwisiso, ni ku itemusa ku bote ba ba ‘kupa ka tumelo.’—Jakobo 1:5, 6; Liproverbia 2:1-6, 10, 11.

15. Sihulu ki mwa miinelo mañi m’o basali ba Sikreste ba kona ku ba ni mikwa ya n’a bonisize Abigaili?

¹⁵ Mikwa ye minde ye cwalo i butokwa sihulu ku musali y’a na ni munna ya si mulumeli, ya sa isi hahulu pilu kwa likuka za Bibele. Mwendi ki ya nwa hahulu. Mwendi banna ba ba cwalo ba ka cinca. Ba bañata se ba ezize cwalo, hañata kabakala musa, likute, ni muzamao o munde wa basali ba bona.—1 Pitrosi 3:1, 2, 4.

16. Miinelo ya fa lapa ibe ifi kamba ifi, kaizeli wa Sikreste u kona ku bonisa cwañi kuli u nga bulikani bwa hae ni Jehova ku ba bwa butokwa ku fita lika ze ñwi kaufela?

¹⁶ Butata bo mu na ni ku talimana ni bona kaufela fa lapa ibe bufi kamba bufi, mu hupule kuli Jehova kamita wa kona ku mi tusa. (1 Pitrosi 3:12) Kacwalo, mu like ka t’ata ku itiisa kwa moya. Mu lapele kuli mu fiwe butali ni ku tiya pilu. Ee, mu sutelele ku Jehova ka ku ituta Bibele kamita, ku lapela, ku yeya, ni ku eza sango ni Bakreste ba bañwi. Lilato la Abigaili ku Mulimu ni mwa n’a ngela mutanga ya tozizwe wa hae ne li sa tibelwi ki mubonelo wa munn’a hae o si wa kwa moya. N’a eza  lika ka ku ya ka likuka ze lukile. Nihaiba mwa lapa m’o wa munna a li mutang’a Mulimu ya li mutala o munde, musali wa Sikreste u lemuha kuli u tokwa ku sebeza ka t’ata ku zwelapili ku tiya kwa moya. Ki niti kuli munn’a hae u na ni buikalabelo bwa ku mu babalela kwa moya ni kwa mubili, kono luli, ki yena ya lukela ku sebeleza ‘za ku piliswa kwa hae ka sabo ni ka tutumelo.’—Mafilipi 2:12; 1 Timotea 5:8.

N’a Filwe “Mupuzo wa Mupolofita”

17, 18. (a) Tumelo ya mbelwa wa kwa Sarepta ne i likilwe cwañi ka nzila ye komokisa? (b) Mbelwa y’o n’a ezize cwañi ka za kupo ya Elia, mi Jehova n’a mu fuyauzi cwañi kabakaleo?

¹⁷ Nzila yeo ka yona Jehova n’a babalezi mbelwa wa mubotana mwa linako za mupolofita Elia i bonisa kuli wa itebuha luli ba ba yemela bulapeli bwa niti ka ku ifana ni ka ku fana lika za bona. Kabakala linanga le ne li ngile nako ye telele mwa linako za Elia, ba bañata be ne ba pila mwa Sarepta, ku kopanyeleza ni mbelwa ni mwan’a hae, ne ba li mwa tala. Ha ne ba siyalezwi ki sico sa mafelelezo, kwa taha mueñi, yena mupolofita Elia. A kupa nto ye komokisa hahulu. Niha n’a ziba butata bwa n’a li ku bona musali y’o, a mu kupa ku mu beseza “sinkwanyana” ka ku itusisa bupi ni oli ya hae ya mafelelezo. Kono a ekeza kuli: “[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa Isilaele s’a bulela ki se, u li; bupi bo bu mwa tubana ha bu na ku fukuzeha, ni oli ye mwa silibelo ha i na ku fela, mane ku fite lizazi l’a ka nelisa [Muñ’a] Bupilo pula mwa lifasi.”—1 Malena 17:8-14.

¹⁸ Kambe ne li mina, ne mu ka alaba cwañi ka za kupo ye komokisa yeo? Mbelwa wa kwa Sarepta, ku bonahala kuli ka ku lemuha kuli Elia ne li mupolofita wa Jehova, “a eza ka linzwi la Elia.” Jehova n’a ezizeñi ka za kamuhelo ya mbelwa y’o? Ka makazo a fa musali y’o, mwan’a hae, ni Elia lico ka nako ya linanga. (1 Malena 17:15, 16) Ee, Jehova n’a file mbelwa y’o wa kwa Sarepta “mupuzo wa mupolofita,” niha n’a si Muisilaele. (Mateu 10:41) Mwan’a Mulimu ni yena, ha n’a bulela kwa batu ba ba si na tumelo ba mwa munzi wa habo wa Nazareta, n’a lumbile mbelwa y’o ni ku mu bonisa ku ba mutala ku bona.—Luka 4:24-26.

19. Basali ba bañata ba Sikreste kacenu ba bonisa moya wa mbelwa wa kwa Sarepta ka linzila lifi, mi Jehova u ikutwa cwañi ka za bona?

¹⁹ Kacenu, basali ba bañata ba Sikreste ba bonisa moya wa mbelwa wa kwa Sarepta. Ka mutala, viki ni viki, likaizeli ba Sikreste ba ba si na buitati, buñata bwa bona ili babotana ba ba na ni mabasi a ku babalela, ba amuhelanga baokameli ba maeto ni basali ba bona. Ba bañwi ba fananga lico  kwa likombwa ba ka nako kaufela ba fa silalanda, ku tusa ba ba mwa butokwi, kamba ku ifana ka linzila ze ñwi ni ku fana lika za bona, ili ku tiiseza musebezi wa Mubuso. (Luka 21:4) Kana Jehova wa lemuha buitomboli bo bu cwalo? Kaniti wa bu lemuha! “Mulimu hasi ya si ka luka, kuli a libale misebezi ya mina, ni lilato le mu bonisize kwa Libizo la hae, mwa sebelezo ya ku tusa balumeli, ili ye mu nze mu ba sebeleza ni ka nako ye.”—Maheberu 6:10.

20. Mwa taba ye tatama ku ka nyakisiswañi?

²⁰ Mwa lilimo za kwa makalelo a Bukreste, basali ba bañwi be ne ba saba Mulimu ne ba bile ni tohonolo ya ku kombwekela Jesu ni baapositola ba hae. Mwa taba ye tatama, lu ka buhisana ka m’o basali bao ne ba tabiselize pilu ya Jehova, mi hape lu ka nyakisisa mutala wa basali ba mwa linako za cwale ba ba sebeleza Jehova ka pilu kaufela, nihaiba mwa miinelo ye t’ata.

[Litaluso za kwatasi]

Lundululo

• Basali ba, ne ba tabisize cwañi pilu ya Jehova?

• Shifira ni Pua

• Rahaba

• Abigaili

• Mbelwa wa kwa Sarepta

• Ku yeya mitala ya basali bao ku kona ku lu tusa cwañi? Mu taluse.

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 9]

Basali ba bañata ba ba sepahala ba sebelelize Mulimu ku si na taba ni “taelo ya mulena”

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Ki kabakalañi Rahaba h’a li mutala o munde wa mutu ya na ni tumelo luli?

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Ki mikwa mañi ya n’a bonisize Abigaili ye mu bata ku likanyisa?

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Basali ba bañata ba Sikreste kacenu ba bonisa moya wa mbelwa wa kwa Sarepta