Mihato ya ku Bata Tabo

LILIMONYANA kwamulaho, batu ba mwa France, Germany, Great Britain, ni United States ne ba buzizwe kuli, “Ki nto mañi ye tokwahala kuli mu be ni tabo?” Mwahal’a be ne ba buzizwe, ba ba eza 89 pesenti ne ba bulezi kuli ku tokwahala buikangulo bo bunde; ba 79 pesenti ne ba pundile linyalo kamba silikani se sinde; ba 62 pesenti ne ba bulezi za ku ba ni bana; mi ba 51 pesenti ne ba nahana kuli mubeleko o munde ki wa butokwa kuli mutu a be ya tabile. Mi nihaike kuli batu ba bañata ba ziba kuli masheleñi ha koni ku tisa tabo, 47 pesenti ya be ne ba buzizwe ne ba na ni buikolwiso bwa kuli masheleñi a kona ku tisa tabo. Ze ezahezi li bonisañi?

Sa pili ha mu nahane taba ye twi masheleñi a tahisa tabo. Patisiso ya batu ba 100 ba ba fumile hahulu mwa United States ne i bonisize kuli ne ba si na tabo ye tuna ku fita batu ba bañwi kaufela. Fahalimw’a seo, nihaike kuli ba bañata mwa United States ibat’o ba kuli se ba konile ku minahana habeli sifumu sa bona mwa lilimo ze 30 ze felile, ha ba si ka ba ni tabo ye fita ye ne ba na ni yona sapili, kona mo ba taluseza bocaziba ba za munahano. Mane piho ye ñwi i biha kuli: “Ka yona nako ye swana yeo, kutokwa sepo ni tabo se ku ekezehile hahulu. Ku iponda kwa banana se ku minahani halalu. Palo ya litelekano i minahani habeli.” Mwa linaha ze bat’o ba 50, bocaziba be ne ba batisisa za haiba masheleñi a kona ku tahisa tabo ne ba fitile fa kutwisiso ya kuli masheleñi ha koni ku tisa tabo.

Ku zwa f’o, lika ze cwale ka buikangulo bo bunde, linyalo le linde, ni mubeleko o munde ki za butokwa cwañi kuli mutu a be ni tabo? Haiba zona lika zeo ki za butokwa hahulu luli kuli mutu a be ni tabo, ku cwañi he ka za bolule-lule ba batu ba ba si na buikangulo bo bunde ni batu kaufela ba ba siyo mwa manyalo a mande? Ku cwañi ka za bosinyalana ba ba si na bana, ni banna ni basali kaufela ba ba si na mibeleko ye minde? Kana batu ba ba cwalo kaufela kipeto bupilo bwa bona bu ka banga fela bo bu si na tabo? Mi kana tabo ye twi i ikoliwa ki ba ba na ni buikangulo bo bunde ni linyalo le linde cwale i ka fela haiba miinelo ya bona i cinca?

Kana Lu Bata Tabo kwa Limbule ze Swanela?

Mutu kaufela u bata ku ba ya tabile. Seo ha si komokisi kakuli Mubupi wa batu u taluswa ku ba “Mulimu ya tabile,” mi mutu n’a bupilwe ka siswaniso sa Mulimu. (1 Timotea 1:11, NW; Genese 1:26, 27) Kacwalo, batu ka sipepo ba bata ku ba ba ba tabile. Niteñi, ba bañata ba fumani  kuli ku kumalela kwa tabo ku swana fela ni ku kumalela kwa lishabati—mi li kona ku ululuka ka bunolo.

Kono kana kikuli ba bañwi ba tupwikezi hahulu mwa ku bata tabo? Kona mwa nahanela Eric Hoffer, mufilosofi ya itutile za bupilo bwa batu. N’a ize: “Mihato ya ku bata tabo ki ye ñwi ya lika ze tuna ze tisa ku sa ba ni tabo.” Seo ki sa niti luli haiba lu bata tabo kwa limbule ze sa swaneli. Haiba lu eza cwalo, ha ku na kakanyo ya kuli lu ka ba ni maswabi mi lu ka zwafa. Ku lika ku bata ku fuma; ku satalala ku bata libubo kamba libizo; ku ndongwama likonkwani za bupolitiki, ni za ku bata libubo kamba masheleñi; kamba ku pila bupilo bwa buitati ni bwa ku bata ku itabisa fela mwa bupilo bwa cwale, zeo kaufela ha li koni ku tisa tabo. Ku swanezi, ba bañata ha ba lumezi muhupulo wa sisomo wa n’a talusize muñoli yo muñwi, ya n’a ize: “Haiba fela lu tuhela ku bata tabo, lwa kona ku ba ba tabile luli”!

Sa butokwa kikuli, patisiso ye bulezwi kwa makalelo a taba ye ne i bonisize hape kuli 40 pesenti ya batu ne ba ikutwa kuli tabo i kona ku fumanwa ka ku ezeza ba bañwi ze nde ni ka ku ba tusa. Mi ba 25 pesenti ne ba koñomekile kuli tumelo ni bulapeli ki za butokwa hahulu kwa ku ba ni tabo. Kacwalo, lu swanela ku nyakisisa hande se si tokwahala kuli mutu a be ya tabile luli. Taba ye tatama i ka lu tusa ku eza cwalo.

[Maswaniso a fa likepe 3]

Ba bañata ba nahana kuli masheleñi, bupilo bo bunde bwa lubasi, kamba mubeleko o munde ki lika ze tokwahala kuli mutu a be ni tabo. Kana mwa lumela cwalo?