“Mu Tiyele ku Mulena”

“Mu tiyele ku Mulena, ni mwa mata a hae a’ sa palelwi ki se siñwi.” —Maefese 6:10.

1. (a) Ki ndwa mañi ye ipitezi ye n’e bile teñi lilimo ze bat’o ba ze 3,000 kwamulaho? (b) Ki kabakalañi Davida ha n’a tuzi?

LILIMO ze bat’o ba ze 3,000 kwamulaho, lindwalume ba babeli ne ba lwanisana, ba li kwa maneku a mabeli a limpi ze lwanisana. Wa mwanana ne li mulisana ya bizwa Davida. N’a libani ni Goliati, munna wa m’ata a ipitezi, yo mutelele-telele. Liapalo za hae za sipi za ku isileleza ka zona ne li na ni bukiti bo bu bat’o eza likilo ze 57, mi n’a lwezi lilumo le lituna ni mukwale o mutuna. Davida n’a si ka apala liapalo za ku isileleza ka zona lifi kamba lifi, mi silwaniso sa hae fela ne li kafwililo. Goliati singangalume wa Mufilisita n’a ikutwile ku tapaulwa kuli Muisilaele ya n’a to mu lwanisa ne li kashimani-shimani fela. (1 Samuele 17:42-44) Ku be ne ba li mwa limpi ze peli zeo be ne ba li teñi, ku lukela ku ba kuli ze n’e ka ezahala ne li iponahalize cimo. Kono ba ba tula mwa ndwa ha si ba ba na ni m’ata kamita. (Muekelesia 9:11) Davida n’a tuzi kakuli n’a lwanile ka m’ata a Jehova. N’a ize: “Ndwa ki ya [Muñ’a] Bupilo.” Taba ye mwa Bibele i li “Davida a kona Mufilista yo, ka kafwililo ni ka licwe.”—1 Samuele 17:47, 50.

2. Bakreste ba lwana mwa ndwa ye cwañi?

² Bakreste ha ba lwanangi mwa lindwa za luli. Niha ba pilisana ni batu kaufela ka kozo, ba lwana ndwa ya kwa moya ni lila ze m’ata hahulu. (Maroma 12:18) Mwa kauhanyo ya mafelelezo ya liñolo la n’a ñolezi Maefese, Paulusi n’a bulezi za ndwa ye ama Bakreste kaufela. N’a ñozi kuli: “Ndwa ya luna ha i lwani ni mali ni nama, kono i lwana ni milonga, ni mibuso, ni malen’a lifasi le, le li lififi, ni mioya ye lunya ye mwa mabaka a kwa lihalimu.”—Maefese 6:12.

3. Ka ku ya ka Maefese 6:10, lu tokwañi ze ka lu konisa ku tula mwa ndwa?

³ “Mioya ye lunya” yeo ki Satani ni badimona, ba ba lakaza ku felisa bulikani bwa luna ni Jehova Mulimu. Ka ku ba kuli ba na ni m’ata a matuna hahulu ku lu fita, lu mwa muinelo o swana ni wa Davida, mi ha lu koni ku tula haisi haiba lu itinga fa m’ata a Mulimu. Kaniti, Paulusi u lu susueza ku ‘tiyela ku Mulena, ni mwa mata a hae a’ sa palelwi ki se siñwi.’ (Maefese 6:10) Ha s’a file kelezo yeo, muapositola u talusa lituso za kwa moya ni mikwa ya Sikreste y’e lu konisa ku tula.—Maefese 6:11-17.

4. Mwa taba ye, lu ka nyakisisa lisupo mañi ze peli ze tuna?

 ⁴ Ha lu nyakisiseñi cwale ze a bulela Mañolo ka za m’ata ni mikwa ye si itusisa sila sa luna. Ku tuha f’o lu ka nyakisisa ze lu kona ku eza kuli lu isileleze. Haiba lu latelela litaelo za Jehova, lwa kona ku kolwa kuli lila za luna ha li na ku lu fenya.

Ku Lwana ni Mioya Ye Lunya

5. Muñolelo ka za ndwa ya luna kwa Maefese 6:12 mwa puo ya kwa makalelo u lu konisa cwañi ku bona mulelo wa Satani?

⁵ Paulusi u talusa kuli lu ‘lwana ni mioya ye lunya ye mwa mabaka a kwa lihalimu.’ Mi kaniti moya o mutuna ka ku fitisisa ki Satani Diabulosi, yena “mulena wa mioya ye maswe.” (Mateu 12:24-26) Mwa puo yeo Bibele ne i ñozwi ku yona pili, Bibele i swaniseza ndwa ya luna kwa “takano.” Mwa litakano ze n’e eziwanga mwa Greece ya kwakale, mumangani ni mumangani n’a lika ku bitela ya lwana ni yena. Ka nzila ye swana, Diabulosi u bata ku lu bitela kwa moya. U kona ku tahisa cwañi seo?

6. Mu bonise ka ku itusisa Mañolo ka m’o Diabulosi a kona ku itusiseza mikwa ye shutana-shutana kwa ku fokolisa tumelo ya luna.

⁶ Diabulosi u kona ku eza sina noha, tau ye puluma, kamba mane sina lingeloi la liseli. (2 Makorinte 11:3, 14; 1 Pitrosi 5:8) U kona ku itusisa batu kwa ku lu nyandisa kamba ku lu zwafisa. (Sinulo 2:10) Ka ku ba kuli Satani u na ni m’ata fahalimw’a lifasi kaufela, u kona ku sebelisa litakazo ni lika za lona ze hoha kuli a lu swase ka zona. (2 Timotea 2:26; 1 Joani 2:16; 5:19) U kona ku sebelisa mihupulo ya silifasi kamba ya bukwenuheli kwa ku lu yaulula, sina mwa n’a ezelize ku Eva.—1 Timotea 2:14.

7. Ki lifi ze i sa koni ku eza mioya ye lunya, mi ki lifi ze nde ze lu na ni zona?

⁷ Lilwaniso ni m’ata a Satani niha li kana za bonahala ku ba ze tiile hahulu, za fokola ka nzila ye ñwi. Mioya ye lunya yeo ha i koni ku lu hapeleza ku eza lika ze maswe ze sa tabisi Ndat’a luna wa kwa lihalimu. Lu bupilwe ni buikoneli bwa ku iketela za ku eza, mi lwa kona ku zamaisa mihupulo ni likezo za luna. Mi hape ha lu yo mwa ndwa lu nosi. Sina mo ne ku bezi mwa linako za Elisha, ku cwalo ni mwa linako za luna: “Ba ba inzi ni luna ba fita ba ba inzi ni bona kwa buñata.” (2 Malena 6:16) Bibele i lu kolwisa kuli haiba lu ipeya ku Mulimu ni ku hanela Diabulosi, u ka saba ku luna.—Jakobo 4:7.

Lu Ziba Milelo ya Satani

8, 9. Satani n’a kenyize Jobo mwa miliko mañi kuli a felise busepahali bwa hae, mi lu kona ku tahelwa ki likozi mañi za kwa moya kacenu?

⁸ Lwa ziba milelo ya Satani kakuli Mañolo a bonisa mikwa ya hae. (2 Makorinte 2:11) Diabulosi ha n’a lwanisize Jobo, munna ya  n’a lukile, n’a itusisize bunjebwe, mafu a batu ba ba lateha, twaniso ya lubasi, makulanu, ni ku nyaziwa ko ku si na mutomo ki balikani ba buhata. Jobo a felelwa ki tabo mi a ikutwa kuli Mulimu u mu fulalezi. (Jobo 10:1, 2) Satani niha kana a sa tisi butata bo bu cwalo luli kacenu, lika ze cwalo za ama Bakreste ba bañata, mi Diabulosi u kona ku li sebelisa kwa ku lu lwanisa.

⁹ Likozi za kwa moya li atile mwa linako za maungulelo ze. Lu pila mwa lifasi m’o bufumu bu ngiwa ku ba bwa butokwa ku fita lika za kwa moya. Mafilimu ka nako kaufela a bonisa kuli buhule bu ngiwa ku ba bo bu tahisa tabo ku fita matomolapilu. Mi batu ba bañata se ba li “ba ba lata minyaka, isi Mulimu.” (2 Timotea 3:1-5) Ku nga lika cwalo ku kona ku lu tantalikisa kwa moya haiba lu sa ‘lwaneli tumelo.’—Juda 3.

10-12. (a) Ki ifi temuso ya n’a file Jesu mwa nguli ya hae ya mucali? (b) Mu fe mutala wa ka m’o lika za kwa moya li kona ku bipelezwa.

¹⁰ Mukwa o muñwi wa Satani o sebeza hahulu ki wa ku lu kenya hahulu mwa lifasi ni takazo ya lona ya bufumu. Mwa nguli ya hae ya mucali, Jesu n’a lemusize kuli fokuñwi, “lipilaelo za lifasi, ni takazo ya bufumu, li pukutisa Linzwi [la Mubuso].” (Mateu 13:18, 22) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “ku pukutisa” li talusa “ku bipeza ka ku tala.”

¹¹ Mwa mishitu ye mwa libaka ze cisa hahulu za lifasi ku konwa ku fumanwa simela se si bizwa strangler fig se si bata ku swana ni lwambo. Si hulanga hanyinyani-hanyinyani ha si nze si tateza kota ko si mela. Hanyinyani-hanyinyani, si kwahelanga kota ka mibisi ye zamaya i tiya. Kwa mafelelezo, mibisi ye miñata ya simela seo sa strangler fig i anyanga buñata bwa mununo wa mubu o kwatas’a kota, ni ku tibela kota yeo kwa liseli kwahalimu. Kwa mafelelezo, kota mane i yo shwa.

¹² Ka nzila ye swana, lipilaelo za mwa lifasi la cwale ni ku bata bufumu ni mbombolelwa li kona hanyinyani-hanyinyani ku anya buñata bwa nako ni m’ata a luna. Mamelelo ya luna ha se i isizwe kwa lika za lifasi, ku kana kwa lu bela bunolo ku keshebisa tuto ya Bibele ya ka butu ni ku ba ni mukwa wa ku sa fumanehanga kwa mikopano ya Sikreste, mi kacwalo ili ku kaulezwa kwa lico za kwa moya. Ku ndongwama bufumu cwale ku nga sibaka sa ku bata lika za kwa moya, mi kwa mafelelezo lu kenelwa ka bunolo ki Satani.

Lu Tokwa ku Tiya

13, 14. Lu lukela ku eza cwañi ha lu lwaniswa ki Satani?

¹³ Paulusi n’a susuelize balumeli sina yena ku “tiya kwa lunya lwa Diabulosi.” (Maefese 6:11) Ki niti kuli ha lu koni ku fenya Diabulosi ni badimona ba hae. Mulimu u file musebezi w’o ku Jesu Kreste. (Sinulo 20:1, 2) Kono ku fitela Satani a zwisiwa, lu na ni ku “tiya” ilikuli lu si ke lwa eshulwa ki litwaniso za hae.

¹⁴ Muapositola Pitrosi ni yena n’a koñomekile butokwa bwa ku tiya ha lu lwaniswa ki  Satani. Pitrosi n’a ñozi kuli: “Mu n’o iswala, mu libelele. Diabulosi, sila sa mina u nz’a zamaya sina tau ye lila ye bata ye i ka ca; mu hane ku yena ka ku tiya mwa tumelo, mu nze mu ziba kuli butata ki bu li buñwi bo bu tahela banabahabo mina ba ba mwa lifasi.” (1 Pitrosi 5:8, 9) Mane, tuso ya mizwale ni likaizeli ba luna ba kwa moya i butokwa hahulu mwa ku tiya kwa luna ha lu lwaniswa ki Diabulosi ya eza sina tau ye puluma.

15, 16. Mu fe mutala wa mwa Mañolo o bonisa ka m’o tuso ya balapeli ba bañwi i konela ku lu tusa ku tiya.

¹⁵ Tau ye fakaufi ha i puluma mwa mabala a mwa Africa, mitobo i kana ya mata lubilo lo lutuna ku fitela i zwa mwa kozi. Kono litou zona li fa mutala wa ku tusana. Buka ye bizwa Elephants—Gentle Giants of Africa and Asia i talusa kuli: “Sikwata sa litou hañata si itakelezanga ka ku eza sikwenda, litou ze tuna inze li talimezi ko i zwelela kozi, mi litou za bana zona li silelezwanga mwahal’a sikwenda.” Ka ku talimana ni m’ata a matuna ni swalisano ye cwalo, litau ki ka siwela li lwanisanga nihaiba tutou twa bana.

¹⁶ Ha lu lwaniswa ki Satani ni badimona ba hae, ni luna lu tokwa ku swalisana ni mizwale ba luna ba ba tiile mwa tumelo. Paulusi n’a bulezi kuli Bakreste ba bañwi ne ba mu “tiisize pilu” ha n’a li mwa tolongo mwa Roma. (Makolose 4:10, 11) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli ku ‘tiisa pilu’ li fumaneha fela hañwi mwa Mañolo a Sigerike a Sikreste. Ka ku ya ka hatiso ye bizwa Expository Dictionary of New Testament Words, ye ñozwi ki Vine, “linzwi le liñwi la mufuta o cwalo li talusa milyani ye fukuza kwa ku cocota.” Sina mulyani o folisa, tuso ya balapeli ba Jehova ba ba hulile kwa moya i kona ku felisa butuku bo bu tahiswa ki manyando a kwa mubili kamba mwa maikuto.

17. Lu kona ku tusiwa kiñi ku sepahala ku Mulimu?

¹⁷ Susuezo ya Bakreste ba bañwi kacenu i kona ku tiisa katulo ya luna ya ku sebeleza Mulimu ka busepahali. Sihulu maeluda ba Sikreste ba tabela ku tusa kwa moya. (Jakobo 5:13-15) Lika ze tusa mwa ku ba ni busepahali li kopanyeleza tuto ya Bibele ya kamita, ni ku fumanehanga kamita kwa mikopano ya Sikreste ye mituna ni ye minyanyani. Bulikani bwa luna bo butuna ni Mulimu bu lu tusa ku zwelapili ku sepahala ku yena. Luli, ibe kuli lwa ca, ku nwa, kamba ku eza nto ye ñwi kaufela, lu be ba ba bata ku tahisa tumbo ku Mulimu. (1 Makorinte 10:31) Mi ku itinga ku Jehova ka tapelo ki kwa butokwa mwa ku zwelapili ku mu tabisa.—Samu 37:5.

18. Ki kabakalañi ha lu sa lukeli ku zwafa miinelo ye maswe niha i kana ya lu anya m’ata?

¹⁸ Fokuñwi litwaniso za Satani li tahanga ha lu ikutwa kuli lwa fokola kwa moya. Tau i unjamanga folofolo ye fokola. Butata mwa lubasi, butata bwa za mali, kamba makulanu li kana za lu anya m’ata a kwa moya. Kono lu si ke lwa tuhela ku eza ze tabisa Mulimu, ka ku ya ka mwa n’a bulelezi Paulusi kuli: “Nako  ye ni fokola, ki yona nako ye ni na ni mata.” (2 Makorinte 12:10; Magalata 6:9; 2 Matesalonika 3:13) N’a talusañi? N’a talusa kuli m’ata a Mulimu a kona ku lu tiisa niha lu fokola ka butu, ibe fela lwa itinga fa m’ata a Jehova. Davida ha n’a tuzi Goliati ne ku bonisa kuli Mulimu u kona ku matafaza batu ba hae mi mane wa ezanga cwalo. Lipaki za Jehova ba cwale ba kona ku paka kuli mwa linako za butata bo butuna, ba ikutwile ku tiiswa ki Mulimu.—Daniele 10:19.

19. Mu fe mutala o bonisa ka m’o Jehova a kona ku tiiseza batanga ba hae.

¹⁹ Bosinyalana ba bañwi ne ba ñozi ka za tuso ye ne ba filwe ki Mulimu kuli: “Mwa lilimo ze fitile, lu sebelelize Jehova hamoho sina bosinyalana mi lu ikozi limbuyoti ze ñata mi lu zibile batu ba bañata ba bande. Hape Jehova u lu lutile ni ku lu matafaza, mi lu konile ku tiyela matata. Sina Jobo, fokuñwi ne lu sa utwisisangi mabaka lika ha ne li ezahala mo ne li ezahalelanga, kono ne lu ziba kuli Jehova n’a lu tusa kamita.”

20. Ki bufi bupaki bwa mwa Mañolo bo bu bonisa kuli Jehova kamita u tusa batu ba hae?

²⁰ Lizoho la Jehova haki le li kuswani kuli li palelwe ku tusa ni ku matafaza batu ba hae ba ba sepahala. (Isaya 59:1) Walisamu Davida n’a opezi kuli: “[Muñ’a] Bupilo u tiisa ba ba bata ku wa kamukana, u inula ba ba kotobani.” (Samu 145:14) Kaniti, Ndat’a luna wa kwa lihalimu u “lu lwalela milwalo ka zazi ni zazi,” ni ku lu fa ze lu tokwa luli.—Samu 68:19.

Lu Tokwa “Lilwaniso Kaufela za Mulimu”

21. Paulusi n’a koñomekile cwañi butokwa bwa ku ba ni lilwaniso za kwa moya?

²¹ Lu nyakisisize mikwa ye miñwi ya Satani mi lu boni butokwa bwa ku tiya h’a lu lwanisa. Cwale ha lu nyakisiseñi tukiso ye ñwi ya butokwa ye ka lu tusa ku sileleza hande tumelo ya luna. Mwa liñolo la n’a ñolezi Maefese, muapositola Paulusi n’a bulezi habeli ka za nto ya butokwa ye kona ku lu tusa ku tiya mwa ku lwanisa mikwa ya Satani ni ku tula mwa ndwa ye lu lwana ni mioya ye lunya. Paulusi n’a ñozi kuli: “Mu swale lilwaniso kaufela za Mulimu, kuli mu kone ku tiya kwa lunya lwa Diabulosi . . . Mu nge lilwaniso kamukana za Mulimu, kuli mu kone ku tiya mwa lizazi le li maswe, ni ku yema ha mu se mu tuzi ze maswe kamukana.”—Maefese 6:11, 13.

22, 23. (a) Lilwaniso za luna za kwa moya li kopanyelezañi? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

²² Luli, lu tokwa ku swala ‘lilwaniso kaufela za Mulimu.’ Paulusi ha n’a ñolezi Maefese liñolo,  n’a kantelwa ki lisole wa Muroma, y’o mwendi fokuñwi n’a apalanga liapalo kaufela za ku isileleza ka zona. Kono muapositola n’a susumelizwe ki moya wa Mulimu ku ambola za lilwaniso za kwa moya ze tokwiwa hahulu ki mutanga kaufela wa Jehova.

²³ Lilwaniso ze zwelela ku Mulimu zeo li kopanyeleza ni mikwa yeo Mukreste a lukela ku ba ni yona, hamoho ni litukiso za kwa moya z’a ezize Jehova. Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa silwaniso ni silwaniso sa kwa moya. Ku eza cwalo ku ka lu konisa ku bona kuli lu itukiselize ndwa ya kwa moya ku fitisa kai. Hape, lu ka bona ka m’o mutala o munde wa Jesu Kreste u lu tuseza ku kona ku hanela Satani Diabulosi.

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Bakreste kaufela ba lwana ndwa mañi?

• Mu taluse mikwa ye miñwi ya Satani.

• Tuso ya balumeli ba bañwi i kona ku lu matafaza cwañi?

• Lu lukela ku itinga fa m’ata a mañi, mi ki kabakalañi?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 11]

Bakreste ba ‘lwana ndwa ni mioya ye lunya’

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Lipilaelo za lifasi le, li kona ku pukutisa linzwi la Mubuso

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Bakreste ba bañwi ba kona ku ‘tiisa pilu’

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Kana mwa lapelanga ku Mulimu kuli mu fiwe m’ata?