Mwa ku Sileleleza Bana ba Mina ka Butali Bo Bu Zwa ku Mulimu

KA ZAZI mibili ya luna ya lwana. I lwanisa maikulokuwawa. Ka litohonolo, lu na ni mukwa wa sihozo o konisa mibili ya luna ku lwanisa matuku ni ku lu sileleza kuli lu si ke lwa kwecekiwa ki ona.

Ka ku swana, Bakreste kacenu ba swanela ku lwanisa mihupulo ye maswe, likuka ze si za ka mañolo ni li sineneketo ze kona ku ponganisa buikangulo bwa luna bwa kwa moya. (2 Makorinte 11:3) Kuli lu hanyeze mihupulo ye maswe mwa minahano ni lipilu za luna, lu swanela ku bata linzila za ku isileleza ka zona kwa moya.

Ku isileleza k’o ki kwa butokwa hahulu kwa bana ba luna bakeñisa kuli ha ba si ka hoza mikwa ya kwa moya ye kona ku ba tusa ku hanyeza moya wa lifasi. (Maefese 2:2) Banana ha ba nze ba hula, ku butokwa kuli bashemi ba ba tuse ku hulisa mikwa ya ku isileleza ka yona. Yona mikwa yeo ya ku isileleza ka yona lu i fumana kai? Bibele i talusa kuli: “[Muñ’a] Bupilo ki yena ya fana butali; . . . u libelela nzila ya ba ba ketilwe ki yena.” (Liproverbia 2:6, 8) Butali bo bu zwa ku Mulimu bu kona ku libelela nzila ya ba banca ba ba kona ku komiwa ki liango ze maswe, sineneketo ye zwa kwa litaka kamba ku itabisa ko ku maswe. Bashemi ba kona ku latelela cwañi likuka za Jehova ni ku suña butali bo bu zwa ku Mulimu mwa lipilu za bana ba bona?

Ku Bata Liango Ze Nde

Ki niti kuli banana ba lata hahulu ku eza liango ni litaka za bona, kono ku twaelelana hahulu fela ni litaka za bona ha ku koni ku hulisa butali bo bu zwa ku Mulimu. Liproverbia i lemusa kuli “bungulunde bu hanelezi mwa pilu ya mwana.” (Liproverbia 22:15) Kacwalo, bashemi ba bañwi ba tusize cwañi bana ba bona ku belekisa butali bo bu zwa ku Mulimu mwa ku keta liango?

Mushemi yo muñwi wa munna wa libizo la Don * n’a bulezi kuli: “Bana ba luna ba bashimani ne ba bapalanga hahulu ni balikani ba bona, kono ne ba bapalelanga mwa ndu ya  luna inge lu li teñi. Ne lu lumelezanga banana ba bañata ku taha mwa ndu ya luna mi ne lu ba fanga za ku ca ni ku ba amuhela ka mazoho a mabeli. Ne lu na ni ku twaela siyongili se ne ba ezanga banana ilikuli bana ba luna ba be ni sibaka se sinde sa ku itabiseza teñi.”

Bo Brian ni bo Mary ba na ni bana ba balalu ba bande kono ba bulela kuli ku hulisa bana bao ne ku si ko ku bunolo. Ba talusa kuli: “Mwa puteho ya luna ne ku si na banana ba bañata ba ne ba kona ku bapala ni mwan’a luna wa musizana Jane. Niteñi, na na ni mulikan’a hae Susan, wa mwendela ni likeya-keya. Kono bashemi ba hae ne ba mu tuhelelanga ku eza mwa latela. Susan n’a lumelezwanga ku zwanga fa ndu busihu, ku tina likoci ze kuswani, ku teeleza kwa lipina ze sa swaneli ni ku buhanga mafilimu a maswe. Ne ku fitile nako ye telele Jane a sa utwisisi libaka ha ne lu mu hanisanga ku eza mwa n’a ezezanga Susan. Yena n’a bona kuli bashemi ba Susan ba na ni kutwisiso ni kuli luna ne lu li t’ata. Ha bona kuli Susan ki kale a kena mwa butata, Jane kihona a lemuha kuli kanti ku ba t’ata kwa luna ne ku mu sileleza kwa moya. Lu ba ba tabile hahulu kuli ne lu kumalezi litaelo ze ne lu lumela kuli za swanela ku mwan’a luna.”

Sina Jane, banana ba bañata ba itutile butali bwa ku kupa tuso kwa bashemi ba bona ha ba keta balikani. Liproverbia i li: “Wa zebe ye ziba ku utwa nyazo ye pilisa, u ka ina mwahal’a ba ba butali.” (Liproverbia 15:31) Butali bo bu zwa ku Mulimu bu kona ku tusa banana ku eza liango ni balikani ba bande.

Ku Talimana ni Sineneketo ya ku Likanyisa Litaka

Sineneketo ya litaka i zamaelelanga ni liango. Sineneketo ya ku likanyisa litaka hañata i yaululanga bana ba luna. Bakeñisa kuli banana ba bata ku tabisa ni ku latwa ki litaka za bona, sineneketo ya litaka i kona ku ba susueza ku eza lika ze bonwa ki lifasi kuli li lukile.—Liproverbia 29:25.

Bibele i lu hupulisa kuli “lifasi la fela ni takazo ya lona.” (1 Joani 2:17) Kacwalo bashemi ha ba swaneli ku tuhelela bana ba bona ku yembululwa ki moya wa lifasi. Ba kona ku tusa cwañi bana ba bona ku ba ni mubonelo wa Sikreste?

Mushemi yo muñwi wa munna wa libizo la Richard n’a bulezi kuli: “Mwan’a ka wa musizana n’a batanga ku tina ze ne ba tinanga ba banca ba bañwi. Lwa ambolisana ni yena ka musa ka za bunde ni bumaswe bwa za n’a kupanga. Nihaiba ka za libyana ze swanela, ne lu latelezi kelezo ye ne lu utwile kwamulahao k’o ye li, ‘Mutu ya butali ha matukelangi libyana ze nca mi hape ha bangi wa mafelelezo ku li tuhela.’”

Mushemi yo muñwi wa musali wa libizo la Pauline n’a tibezi sineneketo ya litaka ka nzila ye ñwi. U bulela kuli: “Ne ni tabela ku ziba ze ne ba lata bana ba ka mi ne ni yanga mwa muzuzu wa bona ku yo ambola ni bona. Ku buhisananga ni bona nako ye telele ne ku ni konisize ku sikulula  mihupulo ya bona ni ku ba tusa ku ba ni mibonelo i sili ya lika.”

Sineneketo ya litaka ha i na ku fela, mi bashemi ba kana ba satalala ku ‘lwanisa milelo ya lifasi’ ni ku tusa bana ba bona ku nahana za ku ‘ipeya ku utwa Kreste.’ (2 Makorinte 10:5) Kono haiba bashemi ni bana ba ‘tundamena mwa ku lapela,’ ba ka ba ni m’ata a ku lwanisa bona butata b’o.—Maroma 12:12; Samu 65:2.

Kukuezo Ye Tuna ya ku Itabisa

Taba ye ñwi ya bulalu ye ba kona ku talimana ni yona bashemi ki ku itabisa kwa bana ba bona. Banana ba lata hahulu ku bapala. Banana ba bañwi ba ba hulile ni bona ba lata hahulu ku itabisa. (2 Timotea 2:22) Kona ku itabisa k’o ku kona ku fokolisa silelezo ya bona ya kwa moya haiba ku ezwa ka mafosisa. Butata b’o hañata bu tahanga mwa linzila ze peli.

Nzila ya pili, lika ze ñata za ku itabisa ka zona li bonisa mizamao ye maswe ya lifasi. (Maefese 4:17-19) Kono yona mizamao ye maswe yeo i boniswanga ka nzila ye nde ili ye kateleha. Nto yeo i tisa lubeta kwa banana ba ba sa koni ku lemuha malaba.

Nzila ya bubeli, nako ye felezwa kwa ku itabisa i kona ku tisa butata. Kwa batu ba bañwi, lishea li ba nto ya butokwa hahulu mwa bupilo bwa bona mi li sinya nako ni m’ata a bona. Liproverbia i lemusa kuli “haki nto ye nde ku ca linosi ze ñata.” (Liproverbia 25:27) Ka ku swana, ku itabisa ko ku fitelezi ku ka feza lishuke la luna la lico za kwa moya mi lu ka ba ni buzwa bwa ku ituta. (Liproverbia 21:17; 24:30-34) Ku ikola hahulu za lifasi ku ka paleliswa ba banca ku “amuhela bupilo bo bu sa feli” mwa lifasi le linca la Mulimu. (1 Timotea 6:12, 19) Bashemi ba talimani cwañi ni likulutendano le?

Mari Carmen, mushemi wa musali ya na ni bana ba basizana ba balalu, n’a ize: “Ne lu bata kuli bana ba luna ba ikole lipapali ze nde. Kacwalo ne lu yanga kwa ku tambala-tambala sina lubasi mi bana ba luna ne ba bapalanga ni balikani ba mwa puteho. Kono ku ishumusa k’o ne si ko ku tulile tikanyo. Ne ku swana fela inge tuco-co to tu ciwa hamulaho wa buhobe—tu munati kono ha tu konwi ku bapanywa kwa buhobe. Ne ba itutile misebezi ya fa ndu, ya kwa sikolo ni ya mwa puteho.”

Bo Don ni bo Ruth ne ba tomahanyize nako ya ku itabisa. Ba talusa kuli: “Ne lu tomile lizazi la Pelekelo ku ba lizazi la ku ba hamoho sina lubasi. Kakusasana ne lu yanga mwa sebelezo ya mwa simu, musihali ne lu yo yowananga mi manzibwana ne lu banga ni mulalelo o ipitezi.”

Ze ba bulezi bashemi bao li bonisa butokwa bwa ku itabisa ko ku si ka tula tikanyo ili ka nako ya teñi mwa bupilo bwa Mukreste.—Muekelesia 3:4; Mafilipi 4:5.

Mu Sepe Jehova

Kono ku kona ku nga lilimo kuli mutu a be ni mikwa ya ku isileleza ka yona kwa moya. Ku tokwa nako kuli bana ba be ni butali bo bu zwa ku Mulimu ni ku sepa Ndat’a bona ya kwa lihalimu. Mi bashemi ba swanela ku zwelapili ku ‘ba hulisa ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.’ (Maefese 6:4) Ku zwelapili “ku ba lemusa” ku talusa ku tusa bana ku bona lika mwa li ngela Mulimu. Bashemi ba kona ku eza cwañi cwalo?

Tuto ya Bibele ya lubasi ya kamita ya kona ku tusa. Tuto ye i ‘tonisa meto a bana kuli ba bone litaba ze komokisa ze mwa mulao wa Mulimu.’ (Samu 119:18) Diego na nga tuto ya lubasi ku ba ya butokwa mi nto yeo ne i tusize bana ba hae ku sutelela ku Jehova. U bulela kuli, “Ne ni  itukisezanga hahulu tuto. Ku ezanga lipatisiso mwa lihatiso za ka Mañolo ku ni konisize ku tusa bana ba ka ku utwisisa hande litaba ze mwa Bibele. Ne ni susuelize bana ba ka ku likanyisa ba ne ba sepahalile. Nto ye ne i tusize bana ba ka ku ziba hande lika ze tabisa Jehova.”

Banana hape ba kona ku ituta lika ka linako li sili. Mushe n’a elelize bashemi ku no ambolanga za milao ya Jehova ha ba ‘inzi mwa ndu ya bona, ha ba zamaya mwa nzila, ha ba ba lobala niha ba zuha.’ (Deuteronoma 6:7) Mushemi yo muñwi wa munna n’a talusize kuli: “Mwan’a ka wa mushimani u tokwa nako ya ku ni taluseza maikuto a hae. Ha lu zamayanga-zamayanga kamba ha lu beleka hamoho, u ni talusezanga maikuto a hae ka ku lukuluha. Ka linako ze cwalo lu banga ni lingambolo ze lu tusanga kaufela luna.”

Litapelo za bashemi ni zona li kona ku tusa hahulu bana bona. Banana ha ba utwa bashemi ba lapela ka buikokobezo ku Jehova ili ku kupa tuso ni swalelo, ba ka “lumela kuli Mulimu u teñi.” (Maheberu 11:6) Bashemi ba bañata ba ba utile hande bana ba bona ba koñomeka butokwa bwa ku lapelanga ka lubasi mi mwa litapelo ze cwalo, bashemi ba swanela ku bulelanga butata bo ba kopana ni bona bana ba bona kwa sikolo ni ze ñwi ze ba bilaeza. Mushemi yo muñwi wa munna n’a bulezi kuli musal’a hae u lapelanga ni bana ba si ka ya kale kwa sikolo.—Samu 62:8; 112:7.

“Lu Si Ke Lwa Katala ku Eza Hande”

Bashemi kaufela ba ezanga mafosisa mi fokuñwi ba inyazanga mo ne ba ezelize lika ze ñwi. Nihakulicwalo, Bibele i lu eleza ku zwelapili ku sa “katala ku eza hande.”—Magalata 6:9.

Bashemi fokuñwi ba ikutwanga ku zwafa, sihulu haiba ha ba utwisisi ze ba eza bana ba bona. Ba kona ku atula ka bunolo kuli banana ba mazazi a ha ba utwi ni kuli ba fapahana. Kono niti ki ya kuli banana ba mazazi a, ba na ni bufokoli bo bu swana ni bwa banana ba kwaikale, mi kaufela bona ba talimana ni miliko ye swana nihaike kuli kukuezo ya ku loba mulao se li hahulu mazazi a. Kona libaka hamulaho wa ku sikulula mwan’a hae, mushemi yo muñwi a bulela ka musa kuli: “Se i bata ku eza pilu ya hao, kona se ne i bata ku ezanga pilu ya ka ha ne ni sa kuma ku wena.” Bashemi mwendi ha ba koni ku ziba hahulu lika ze ñwi ze zibahala ku ba banca ze cwale ka likompyuta, kono bashemi ba ziba hahulu lika ze kona ku yembulula ba banca bakeñisa ku sa petahala.—Mateu 26:41; 2 Makorinte 2:11.

Mwendi banana ba bañwi ba zina-zinanga ku latelela ketelelo ya bashemi ba bona mi mane ba bañwi ha ba amuhelangi kelezo ye ba  filwe. Kono sina mo ku boniselizwe, tundamo ya tokwahala. Ku si na taba ni mahañi e ba banga ni ona kwa makalelo, banana ba bañata ba yo sebelisanga kelezo ya bashemi kwapili. (Liproverbia 22:6; 23:22-25) Matthew, Mukreste wa mukulwani ya sebeleza fa ofisi ye ñwi ya mutai wa Lipaki za Jehova, u bulela kuli: “Ha ne ni sa li mwanana, ne ni ikutwanga kuli bashemi ba ka ne ba si yo hande ha ne ba ni hanisanga ku eza lika ze ñwi. Ne ni ipuzanga kuli, haiba balikani ba ka b’a lumelezwa ku eza ze ba lata ki bashemi ba bona, kanti na bashemi ba ka ba ni hanisezañi? Ne ni nyemanga hahulu sihulu ha ne ba ni kolisanga ka ku ni hanisa ku ya kwa ku fuluha mukolo—ili nto ye ne ni lata hahulu. Ha ni iheta, ni lemuha kuli kalimelo ye ne ba ni file bashemi ba ka ne li ye swanela mi ne i tokwahala. Ni itebuha hahulu kuli ne ni filwe kalimelo ye ne ni tokwa fo ne ku swaneleha.”

Niti ki ya kuli bana ba luna niha ba ka fokola fokuñwi kwa moya, ba kona ku hula hande mane ku yo ba Bakreste sakata. Sina Bibele ha i sepisa, butali bo bu zwa ku Mulimu bu kona ku ba sileleza kwa moya. “Kakuli butali bu ka kena mwa pilu ya hao, zibo i tabise moya wa hao, ku itemusa ku ka ku bonela, kutwisiso i ku pilise, zeo ki zona ze ka ku zwisa mwa nzila ya bumaswe.”—Liproverbia 2:10-12.

Ku lwala mwana mwa mba ka likweli ze 9 haki nto ye bunolo. Mi lilimo ze 20 ze latelela za ku uta mwana ki lilimo za tabo ni matomola-pilu. Kono bakeñisa ku lata bana ba bona, bashemi ba Sikreste ba satalala ku sileleza bana ba bona ka butali bo bu zwa ku Mulimu. Ba nga bana ba bona ka m’o muapositola Joani na ngela bana ba hae ba kwa moya ha n’a bulezi kuli: “Ha ku na se si ni tabisa ku fita se, ha ni utwa kuli bana ba ka ba zamaya mwa niti.”—3 Joani 4.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 24]

“Ne lu lumelezanga banana ba bañata ku taha mwa ndu ya luna”

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Mu tabele ku ziba ze ba lata bana ba mina

[Maswaniso a fa likepe 26]

“Ne ni itukisezanga hahulu tuto”