Kreste—Mutomo wa Bupolofita

‘Ku paka Jesu, ki Moya wa bupolofita.’—SINULO 19:10.

1, 2. (a) Ku kala ka 29 C.E., Isilaele ne i talimani ni keto mañi? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye?

KI KA silimo sa 29 C.E. Mwa Isilaele ku ambolwa hahulu za Mesiya ya sepisizwe. Bukombwa bwa Joani Mukolobezi bu nyangumuzi tibelelo ya batu. (Luka 3:15) Joani u latula kuli haki yena Kreste. Kono u supa Jesu wa Nazareta, mi u li: “Ni pakile kuli ki yena Mwan’a Mulimu.” (Joani 1:20, 34) Kapili-pili, batu ba bañata ba latelela Jesu kuli ba teeleze kwa mulutelo wa hae ni kuli a ba folise.

² Mwa likweli ze tatama, Jehova u fa bupaki bo buñata ka za Mwan’a hae. Ba ba itutile Mañolo ni ku bona misebezi ya Jesu ba na ni mabaka a matuna a ku bonisa tumelo ku yena. Nihakulicwalo, buñata bwa batu bao Mulimu n’a itamile bulikani ni bona ha ba bonisi tumelo. Ki ba sikai fela ba ba lumela kuli Jesu ki yena Kreste, Mwan’a Mulimu. (Joani 6:60-69) Ne mu ka eza cwañi kambe ne mu pila mwa miteñi yeo? Kana ne mu ka susumezwa ku lumela kuli Jesu ki yena Mesiya ni ku mu latelela ka busepahali? Mu nyakisise Jesu mwa ipakela i li yena muta a tamelezwa kuli u lobile Sabata, mi mu lemuhe bupaki bwa fa hasamulaho ilikuli a kone ku tiisa tumelo ya balutiwa ba hae ba ba sepahala.

Jesu ka Sibili U Fa Bupaki

3. Ki miinelo ifi ye ne tisize kuli Jesu a ipake i li yena?

³ Ki nako ya Paseka ka 31 C.E., Jesu u mwa Jerusalema. Kihona a sa z’o folisa munna ya na kulile lilimo ze 38. Nihakulicwalo, Majuda ba lwanisa Jesu, kabakala ku eza nto yeo  la Sabata. Hape ba mu tameleza kuli ki munyefuli mi ba bata ku mu bulaya bakeñisa ku bulela kuli Mulimu ki Ndat’ahe. (Joani 5:1-9, 16-18) Bupaki bwa fa Jesu i li yena bu bonisa mabaka a malalu a tiile a lukela ku kolisa Mujuda ya sepahala kaufela kuli Jesu ki mañi luli.

4, 5. Ki ufi o n’o li mulelo wa bukombwa bwa Joani, mi n’a bu petile hande cwañi?

⁴ Sa pili, Jesu u itusisa bupaki bwa mutwaleti wa hae, Joani Mukolobezi, ka ku bulela kuli: “Mu lumile ku Joani, mi a paka niti; Yena ne li liboni le li tuka, le li benya; mi mina mu latile ku itabela nakonyana mwa liseli la hae.”—Joani 5:33, 35.

⁵ Joani Mukolobezi n’a li “liboni le li tuka, le li benya” kakuli pili Heroda a si ka mu tama kale ku si na mulatu, n’a petile musebezi wa hae o zwa ku Mulimu wa ku lukiseza Mesiya nzila. Joani n’a ize: “Ha ni til’o kolobeza ka mezi ne li kuli [Mesiya] a bonahale ku Isilaele. . . . Ni boni Moya o Kenile, u zwa mwa lihalimu sina liiba mi wa t’o ina ku yena. Sina na, ne ni sa mu zibi; kono ya ni lumile ku t’o kolobeza ka mezi u ni bulelezi, a li: Y’o ka bona Moya u shetumukela ku yena, ni ku mu ina fahalimu, ki yena ya ka kolobeza ka Moya o Kenile. Mi ni boni, mi ni pakile kuli ki yena Mwan’a Mulimu.” * (Joani 1:26-37) Joani n’a bulezi ngambu kuli Jesu ki Mwan’a Mulimu—yena Mesiya ya n’a sepisizwe. Bupaki bwa Joani ne bu utwahezi hande kuli hasamulaho a likweli ze 8 ha s’a shwile, Majuda ba bañata ba ba sepahala ba itumelela kuli: “S’a bulezi kaufela bakeñisa mutu yo, ne li niti.”—Joani 10:41, 42.

6. Ki kabakalañi misebezi ya Jesu ha ne i swanela ku kolisa batu kuli Mulimu n’a mu yemela?

⁶ Ku zwa f’o, Jesu u itusisa libaka le liñwi kuli a pake kuli ki yena Mesiya. U ama kwa misebezi ya hae ye minde kuli ki bupaki bwa kuli Mulimu wa mu yemela. U li: “Na, ni na ni bupaki bo bu fita bwa Joani kwa butuna; kakuli misebezi y’a ni file Ndate ku feleleza, yona misebezi ye ni eza, ki yona ye paka kuli Ndate u ni lumile.” (Joani 5:36) Nihaiba lila za Jesu ne ba sa koni ku hana bupaki bo, bo ne bu kopanyeleza ni limakazo ze ñata za n’a ezize. Ba bañwi hasamulaho ne ba buzize kuli: “Lu ka eza cwañi? Kakuli mutu yo u eza limakazo ze ñata.” (Joani 11:47) Kono ba bañwi bona b’a lumela ku yena mi ba bulela kuli: “Kreste h’a ka taha, kikuli u ka eza limakazo ze ñata ku fita ze ezwa ki yo?” (Joani 7:31) Ba ne ba teeleza ku Jesu ne ba na ni kolo ye nde ya ku lemuha tulemeno twa n’a bonisa Mwana to tu zwa ku Ndat’ahe.—Joani 14:9.

7. Mañolo a Siheberu a paka cwañi ka za Jesu?

⁷ Kwa mafelelezo, Jesu u fa bupaki bo bu sa konwi ku hanyezwa. U bulela kuli: “Mañolo . . . ki ona a paka za ka,” mi u ekeza kuli: “Kabe mu lumezi Mushe, kabe mu ni lumezi ni na; kakuli yena u ñozi za ka.” (Joani 5:39, 46) Ki niti, Mushe ne li yo muñwi wa lipaki ba bañata ba ne ba ñozi ka za Kreste, ili ba ne ba li teñi pili Bukreste bu si ka kalisa kale. Ne ba ñozi lika ze kopanyeleza bupolofita ni lituhulu ze ñozwi ka butungi, mi kaufel’a zona ne li paka Mesiya. (Luka 3:23-38; 24:44-46; Likezo 10:43) Mulao wa Mushe bo? Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Mulao wa ba muhulisi wa luna ku lu isa ku Kreste.” (Magalata 3:24) Ki niti, “ku paka Jesu, ki Moya [kamba mulelo] wa bupolofita.”—Sinulo 19:10.

8. Ki kabakalañi Majuda ba bañata ha ne ba si ka bonisa tumelo ku Mesiya?

⁸ Kana bupaki bo kaufela—ili bupaki bo bu utwahala bwa Joani, misebezi ye m’ata ya Jesu ni tulemeno to tu swana ni twa Mulimu twa n’a bonisize, ni bupaki bo buñata bwa mwa Mañolo—ne bu si ke bwa mi kolisa kuli Jesu ne li yena Mesiya? Mañi ni mañi ya n’a na ni lilato tota ku Mulimu ni Linzwi la hae  n’a ka lemuha nto yeo ka bunolo ni ku bonisa tumelo ku Jesu kuli ki yena Mesiya ya sepisizwe. Kono lilato le li cwalo ne li siyo mwa Isilaele. Jesu n’a bulelezi bahanyezi ba hae kuli: “Kono ni ziba kuli lilato la Mulimu ha li yo ku mina.” (Joani 5:42) Ku fita ku ‘bata libubo le li zwa ku Mulimu fela,’ bona ne ba ‘bata libubo le li zwa kwa batu.’ Ku swanezi ha ne ba shelani ni Jesu, ya n’a toile muhupulo wo sina mwa n’a u toezi Ndat’ahe!—Joani 5:43, 44; Likezo 12:21-23.

Ku Tiiswa ki Pono ya Bupolofita

9, 10. (a) Ki kabakalañi sisupo se si zwelela kwa lihalimu ha ne si tile ka nako ye swanela kwa balutiwa ba Jesu? (b) Jesu n’a file sepiso mañi ye ipitezi kwa balutiwa ba hae?

⁹ Se ku fitile silimo ku zwa Jesu fa fela bupaki bo lu buhisani kale bwa kuli ki yena Mesiya. Paseka ya silimo sa 32 C.E. se i cilwe kale. Buñata bwa ba ne ba lumezi ba tuhezi ku mu latelela, mwendi bakeñisa nyandiso, ku lata sifumu, kamba ku bilaela hahulu za bupilo. Ba bañwi mwendi ne ba lyangani kamba ku zwafa bakeñisa kuli Jesu n’a hanezi batu ku mu fa bulena. Ba bahulu ba bulapeli bwa Sijuda ha ne ba mu likile kuli a ikanyise ka ku eza makazo ye zwa kwa lihalimu, n’a hanile. (Mateu 12:38, 39) Ba bañwi mwendi ne ba swabile bakeñisa ku hana k’o. Hape, Jesu u kalisize ku patululela balutiwa ba hae nto ye ba palelwa ku utwisisa—ya kuli “u swanezi ku ya kwa Jerusalema, a utwiswe butuku bo butuna ki baprisita ba bahulu ni bañoli, mi a bulawe.”—Mateu 16:21-23.

¹⁰ Mwa likweli ze tatama ze 9 kamba 10, “nako ya hae [Jesu] s’e fitile ya kuli a siye lifasi, ku ya ku Ndat’ahe.” (Joani 13:1) Ka ku iyakatwa hahulu balutiwa ba hae ba ba sepahala, Jesu u sepisa ba bañwi ku bona nto ye swana ya n’a hanezi Majuda ba ba si na tumelo—sona sisupo se si zwelela kwa lihalimu. Jesu u li: “Kaniti na mi bulelela, ni li: ku ba ba yemi mo, ku na ni ba bañwi ba ba si na ku shwa, konji ba bone pili Mwan’a mutu a taha mwa mubuso wa hae.” (Mateu 16:28) Kaniti, Jesu fa ha talusi kuli ba bañwi kwa balutiwa ba hae ba ka zwelapili ku pila ku fitela Mubuso wa Mesiya u tomiwa ka 1914. Jesu u bata ku bonisa pono ye makaza kwa balutiwa ba hae ba balalu b’a lata hahulu ili ye bonisa kanya y’a ka ba ni yona ha ka kalisa ku busa sina Mulena mwa Mubuso. Pono yeo i bizwa kuli ki pono ya ku fetuha.

11. Mu taluse mo ne i inezi pono ya ku fetuha.

¹¹ Mazazi a silezi hamulaho wa fo, Jesu u noma Pitrosi, Jakobo, ni Joani mi u ya ni bona fa lilundu le li lumbile—mwendi fa muongola wa Lilundu la Hermoni. Teñi k’o, Jesu u “fetuha fapil’a bona; pata ya hae ya benya sina lizazi, mi liapalo za hae za ba ze sweu sina liseli.” Mupolofita Mushe ni mupolofita Elia ni bona ba bonahala inze ba ambola ni Jesu. Kezahalo ye komokisa yeo i ezahala busihu mi kacwalo ne i bonahezi hande-ndende. Mane i bonahala ku ba ya luli kuli Pitrosi u kupa ku toma litende ze talu—ya Jesu, ya Mushe ni ya Elia. Pitrosi inz’a sa sweli ku bulela,  lilu le li benya la ba kwahela mi kwa utwahala linzwi le li zwa mwa lilu le li li: “Yo ki Mwan’a ka ya latwa, ye ni katelwa; mu mu utwe.”—Mateu 17:1-6.

12, 13. Pono ya ku fetuha ne i tusize cwañi balutiwa ba Jesu, mi ki kabakalañi?

¹² Ki niti kuli Pitrosi kihona ha n’a sa z’o paka kuli Jesu ki yena “Kreste, Mwan’a Mulimu Ya-Pila.” (Mateu 16:16) Kono mu nahane Mulimu ka sibili ha fa bupaki bwa hae, bwa ku paka Jesu ni ku bonisa musebezi wa Mwan’a hae ya tozizwe! Pono ya ku fetuha i lukela ku ba ye tiisize hakakañi tumelo ya Pitrosi, Jakobo ni Joani! Tumelo ya bona ha se i tiisizwe cwalo, se ba itukiselize hande ku talimana ni ze ka ba tahela ni ku peta musebezi o ba ka fiwa mwa puteho ya kwapili.

¹³ Pono ya ku fetuha i susueza balutiwa ka nako ye telele. Lilimo ze 30 hamulaho wa fo, Pitrosi u ñola kuli: “[Jesu] n’a filwe ki Mulimu Ndate likute ni kanya, nako y’a fitelwa ki linzwi le li zwa kwa kanya ye pahami, le li li: Yo ki Mwan’a ka ya latwa, ye ni katelwa. Ni luna lu utwile linzwi leo ha li zwa kwa lihalimu, lu nze lu inzi ni yena fa lilundu le li kenile.” (2 Pitrosi 1:17, 18) Joani ni yena u susuezwa hahulu ki pono yeo. Lilimo ze fitelela 60 ku zwa fo ne i ezahalezi pono yeo, ku bonahala kuli u ama ku yona ka ku bulela kuli: “Mi Linzwi a ezwa nama, mi a t’o yaha ku luna a tezi sishemo ni niti; mi lwa buha kanya ya hae, ili kanya ye lukela Mwana wa libanda ya zwa ku Ndate.” (Joani 1:14) Niteñi, pono ya ku fetuha haki yona pono ya mafelelezo ye ne ba bonisizwe balateleli ba Jesu.

Liseli la Batanga ba Mulimu Ba Ba Sepahala La Ekezeha

14, 15. Ki ka nzila ifi yeo muapositola Joani n’a ka ina ku fitela Jesu a taha?

¹⁴ Hamulaho wa zuho ya hae, Jesu u iponahalisa kwa balutiwa ba hae kwa Liwate la Galilea. Teñi k’o, u bulelela Pitrosi kuli: “Ha ni lata kuli [Joani] a ine ku fitela fo ni ka tahela, ku wena ku na niñi?” (Joani 21:1, 20-22, 24) Kana manzwi ao a talusa kuli muapositola Joani n’a ka pila nako ye telele ku fita baapositola kaufela? Ku bonahala cwalo, kakuli u zwelapili ku sebeleza Jehova inz’a sepahala ka lilimo ze ñwi ze bat’o ba 70. Kono manzwi ao a Jesu n’a ama nto ye ñwi ya butokwa.

¹⁵ Pulelo ya kuli “ku fitela fo ni ka tahela” i lu hupulisa za n’a bulezi Jesu ka za ‘Mwan’a mutu ha taha mwa mubuso wa hae.’ (Mateu 16:28) Joani u ina ku fitela Jesu a taha kakuli hasamulaho Joani u fiwa pono ya bupolofita ya ku taha kwa Jesu sina Mulena wa Mubuso. Joani ha n’a atumela kwa ku shwa, inz’a hapilwe mwa sooli sa Patmosi, u fiwa Sinulo ye kopanyeleza lisupo ze makaza za bupolofita ili ze ka ezahala mwa “lizazi la Mulena.” Joani u susuezwa hahulu ki lipono ze makaza zeo kuli mane Jesu ha bulela kuli: “E; Ni ta kapili!,” Joani u huwa kuli: “Amen; taha Mulena Jesu!”—Sinulo 1:1, 10; 22:20.

16. Ki kabakalañi ku zwelapili ku tiisa tumelo ya luna ha ku li kwa butokwa?

¹⁶ Batu ba ba sepahala ba ba pila mwa linako za baapositola ba lumela kuli Jesu ki yena Mesiya mi ba bonisa tumelo ku yena. Bakeñisa kuli ba pila mwahal’a batu ba ba si na tumelo, ni musebezi o ba na ni ku peta, hamoho ni litiko ze ba ka talimana ni zona kwapili,  tumelo ya batu bao ba ba sikuluha ku ba balumeli i tokwa ku tiiswa. Jesu u file bupaki bo bu likani bo bu bonisa kuli ki yena Mesiya mi u file lipono za bupolofita ze fa liseli kuli li susueze balateleli ba hae ba ba sepahala. Kacenu, se lu keni hahulu mwa “lizazi la Mulena.” Ona cwale-cwale fa, Jesu a tuha a sinya muinelo kaufela wo o maswe wa Satani ni ku punyusa batu ba Mulimu. Ni luna lu tokwa ku tiisa tumelo ya luna ka ku itusisa litukiso za lu lukiselize Jehova ili ze lu tusa kwa moya.

Ba Silelezwa ka Nako ya Lififi ni Litiko

17, 18. Ki ifi shutano ye tuna ye ne li mwahal’a balateleli ba Jesu ni ba ne ba lwanisa mulelo wa Mulimu, mi ne ku ezahalileñi kwa likwata ze peli zeo?

¹⁷ Hamulaho wa lifu la Jesu, balutiwa ba latelela taelo ya Jesu ka bundume ya ku paka za hae “mwa Jerusalema, ni mwa naha kaufela ya Judea ni ya Samaria, ni ku isa kwa mafelelezo a lifasi.” (Likezo 1:8) Ku si na taba ni nyandiso, Jehova u tusa puteho ya Sikreste ye sa z’o tomiwa ku ba ni liseli la kwa moya ni ku ekeza balutiwa ba ba nca.—Likezo 2:47; 4:1-31; 8:1-8.

¹⁸ Kwa neku le liñwi, sepo ya ba ba lwanisa taba ye nde ya fifala. Liproverbia 4:19 i li: “Nzila ya ba ba maswe i swana sina lififi la busihu, ha ba zibi se si ka y’o ba sitatalisa.” “Lififi” leo li ekezeha ka 66 C.E. muta Jerusalema i ambekwa ki mpi ya Maroma. Hamulaho a ku menuha ka nakonyana ku si na libaka, Maroma ba kuta hape ka 70 C.E., kono ka nako ye ba to sinya munzi. Ka ku ya ka Josephus, caziba wa Sijuda wa litaba za kale, ku shwa Majuda ba ba fitelela 1 milioni. Kono Bakreste ba ba sepahala bona ba banduka. Kabakalañi? Ka libaka la kuli Maroma ha ba menuha lwa pili, bona ba latelela taelo ya Jesu ya ku baleha.—Luka 21:20-22.

19, 20. (a) Ki kabakalañi batu ba Mulimu ha ba sa lukeli ku saba muinelo wa linto wo ha u nze u sutelela kwa mafelelezo a ona? (b) Ki kutwisiso mañi ye ipitezi ya n’a file Jehova kwa batu ba hae pili 1914 i si ka fita kale?

¹⁹ Lu mwa muinelo o swana. Ñalelwa ye tuna ye taha i ka bonisa kuli muinelo kaufela o maswe wa Satani u tuha u fela. Kono batu ba Mulimu ha ba lukeli ku saba, kakuli Jesu n’a sepisize kuli: “A mu bone! Ni inzi ni mina mazazi kaufela ku isa kwa mafelelezo a lifasi.” (Mateu 28:20) Kuli a tiise tumelo ya balateleli ba hae ba kwa makalelo ni ku ba tusa kuli ba itukiseze ze ne taha kwapili, Jesu n’a ba bonisize mbengenge ya kanya ya hae kwa lihalimu ha ka ba Mulena wa Bumesiya. Kacenu bo? Ka 1914, mbengenge ye ne li mwa pono yeo ne i talelelizwe. Mi taba yeo i bile ye susueza hahulu kwa batu ba Mulimu! I bonisa kuli kwapili ku ka ba ni lika ze nde, mi batanga ba Jehova ba filwe liseli le li ekezeha la za Mubuso wa Mesiya. Mwahal’a lifasi le li mwa simbwi le, “nzila ya ba ba lukile i swana sina liseli la lizazi, le li ya li ekezeha, mane ku y’o fita fa musihali o mutuna.”—Liproverbia 4:18.

²⁰ Mane 1914 pili i si ka fita kale, kakwatanyana ka Bakreste ba ba tozizwe ne ka kalile ku utwisisa litaba za niti za butokwa ze ama ku kuta kwa Mulena. Ka mutala, ne ba lemuhile kuli ku kuta k’o ne ku si ke kwa bonahala, sina mo ne ba boniselize mangeloi a n’a bonahezi ka 33 C.E. kwa balutiwa muta Jesu n’a kambamela kwa lihalimu. Lilu ha se li tusize Jesu mwa meto a balutiwa, mangeloi a  ba bulelela kuli: ‘Jesu yo ya isizwe kwa lihalimu a li mwahal’a mina, u ka kuta ka mukwa o mu mu boni a ya kwa lihalimu ka ona.’—Likezo 1:9-11.

21. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

²¹ Ki balateleli ba Jesu ba ba sepahala fela ba ne ba mu boni h’a funduka. Ku swana inge mo ne ku bezi kwa pono ya ku fetuha, ne i si ka bonwa ki nyangela; ba bañata ne ba sa zibi nihaiba ze ne ezahezi. Nto ye swana ne i ka ezahala Kreste h’a na ka kuta a li Mulena wa Mubuso. (Joani 14:19) Balutiwa ba hae ba ba sepahala ba ba tozizwe, ki bona fela ba ne ba ka lemuha ku ba teñi kwa hae sina Mulena. Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa mo ba ka tusezwa ki kutwisiso yeo ye ka tisa kuli ku kubukanyiwe bolule-lule ba ba ka busiwa ki Jesu fa lifasi.—Sinulo 7:9, 14.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Muta Jesu n’a tamelelizwe kuli n’a sa mameli Sabata ni kuli n’a li munyefuli, ki bupaki mañi bwa n’a file kuli a bonise kuli ki yena Mesiya?

• Balutiwa ba Jesu ba kwa makalelo ne ba tusizwe cwañi ki pono ya ku fetuha?

• Jesu n’a talusañi ha n’a bulezi kuli Joani n’a ka ina ku fitela a taha?

• Ki pono mañi ye ne talelelizwe ka 1914?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Jesu n’a file bupaki bwa kuli ki yena Mesiya

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Pono ya ku fetuha ne i tiisize tumelo

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Joani n’a na ni ku ina ku fitela Jesu a ‘taha’