“Mu Amuhelane”

FEBE, Mukreste wa mwa linako za baapositola, n’a ziyelehile. N’a zwa kwa Senkreya mwa Greece ni ku liba kwa Roma, kono n’a sa zibi hande balumeli ba bañwi ba mwa muleneñi wo. (Maroma 16:1, 2) Mutoloki yo muñwi wa Bibele Edgar Goodspeed u bulela kuli: “Muleneñi wa Roma mwa miteñi yeo ne u silafezi luli, mi musali wa muzamao o munde, sihulu musali wa Mukreste, n’a si ke a tibelela mwa mandu a baenyi.” Kacwalo Febe n’a ka yo tibelela kai?

Kwaikale, batu ne ba zamayanga hahulu. Jesu Kreste ni balutiwa ba hae ne ba zamayanga hahulu ha ne ba kutazanga taba ye nde mwa Judea ni Galilea. Hasamulaho, balumiwa ba Sikreste ba ba cwale ka Paulusi ne ba fitisize taba ye nde kwa mileneñi ye miñata ye potolohile lisa la Mediteranea, ye cwale ka Roma, o n’o li muleneñi o mutuna wa Siroma. Bakreste ba kwa makalelo ne ba yo fitelanga kai ha ne ba li mwa misipili mwa naha ya Majuda kamba mwa naha i sili? Ne ba kopananga ni butata mañi ha ne ba batanga malobalo? Lu kona ku itutañi ku bona ka za ku amuhela baenyi?

“Ni Swanezi ku Ina mwa Ndu Ya Hao Kacenu”

Ku zwa kwa simuluho, balapeli ba Jehova ba niti ne ba amuhelanga baenyi. Ka mutala, Abrahama, Lota ni Rebeka ne ba bonisize kamuhelo. (Genese 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) Ka ku talusa mwa n’a ngela baenyi, ñulukundi Jobo n’a ize: “Muzwahule n’a sa tibeleli mwa mapatelo, kono ne ni kwalulela muzamai sikwalo sa ka.”—Jobo 31:32.

Kuli bazamai ba amuhelwe hande ki banabahabo bona ba Maisilaele, hañata ne ba inanga fa patelo ya munzi ku litela ya ka ba amuhela. (Baatuli 19:15-21) Bañi ba mandu ne ba tapisanga mahutu a baenyi ba bona, ku ba fa lico, lino ni lico za limunanu. (Genese 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) Bazamai ba ne ba sa lati ku imeza baamuheli ba bona, ne ba ishimbelenga lika ze tokwahala ze cwale ka lico, veine ni musuhela wa limbongolo za bona. Ne ba tokwanga fela malobalo.

Nihaike kuli Bibele ha i buleli ka ku nonga kwa n’a lobalanga Jesu mwa misipili ya hae ya ku kutaza, yena ni balutiwa ba hae ku na ni ko ne ba lobalanga. (Luka 9:58) Ha n’a pota mwa Jeriko, Jesu n’a bulelezi Zakia kuli: “Ni swanezi ku ina mwa ndu ya hao kacenu.” Zakia “a mu amuhela ka tabo.” (Luka 19:5, 6) Jesu hañata n’a amuhelwanga ki balikani ba hae bo Mareta, Maria ni Lazaro ba mwa Betania. (Luka 10:38; Joani 11:1, 5, 18) Mi ku bonahala kuli mwa Kapernauma, Jesu n’a inzi ku Simoni Pitrosi.—Mareka 1:21, 29-35.

 Litaelo za Jesu kwa baapositola ba hae ba 12 ka za bukombwa, li bonisa kamuhelo ye ne ba ka fumana mwa Isilaele. Jesu n’a ba bulelezi kuli: “Mu si ke mwa ikungela gauda, nihaiba silivera, kamba mali a kopa mwa likwama za mina; nihaiba mukotana wa mufaho, kamba likubo ze peli, kamba likatulo ni mulamu; kakuli ya sebeza u lukelwa ki lico za hae. Ha mu kena mwa munzi, kamba mwa munzinyana, mu buze kana ya swanela mwateñi ki mañi; mu ine ku yena ku fitela ha mu yelela.” (Mateu 10:9-11) Jesu n’a ziba kuli batu ba ba lukile ne ba ka amuhela balutiwa ba hae, ku ba fa lico, malobalo ni lika ze ñwi ze tokwahala.

Niteñi, ne ku ka ba ni nako f’o bakutazi ne ba ka tokwa ku ifepa ni ku itekela lika ze tokwahala. Ka ku ziba kuli balutiwa ba hae ba ka toiwa ni kuli musebezi wa ku kutaza u ka yandulukela mwa likalulo ze ñwi kwand’a Isilaele, Jesu a li ku bona: “Ya na ni sikwama a si nge; ku eze cwalo ni ya na ni mukotana wa mufaho.” (Luka 22:36) Kuli taba ye nde i kone ku hasanywa, bakutazi ne ba ka tokwa ku zamaya misipili ni ku fumana malobalo.

“Mu Tundamene Mwa Ku Amuhela Baenyi”

Bakeñisa kozo ye ne li teñi ni mikwakwa ye minde ye ne cabukile mwa Puso ya Roma mwa miteñi ya baapositola, batu ne ba itamaela mo ba latela kaufela. * Ona ku itamaela k’o kwa tisa kuli ku be ni butokwi bo butuna bwa matibelelo. Kacwalo ne ku yahilwe mandu a baenyi kwatuko a mikwakwa ye mituna ko ne ba kona ku tibelela bazamai kwa mafelelezo a lizazi la musipili. Kono buka ye bizwa The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting i li: “Ze ñozwi ka za mandu a baenyi ao ha li tabisi. Ze ñozwi ni ze pumbuzwi li bonisa kuli mandu ao n’a sinyehile mi n’a na ni masila, ne ku si na libyana mwateñi, ne ku tezi fela liñanya, lico ni lino ze siyo hande, mi bañi ba ona ni babeleki hamohocwalo ni batu ba ne ba tibelelanga teñi ne ba sa sepahali ili ba mizamao ye maswe.” Ki lona libaka mutu wa mizamao ye minde ha n’a si ke a tibelela mwa mandu a cwalo.

Kacwalo kwa swanela Mañolo ha kuta-kutela ku susueza Bakreste ku no amuhelanga baenyi. Paulusi n’a elelize Bakreste ba mwa Roma kuli: “Mu abele balumeli kwa lika ha ba tokwile. Mu tundamene mwa ku amuhela baenyi.” (Maroma 12:13) N’a hupulisize Bakreste ba Majuda kuli: “Mu si ke mwa libala ku amuhela baenyi; kakuli ba bañwi ka ku eza cwalo ba amuhezi mangeloi, ba sa zibi.” (Maheberu 13:2) Pitrosi n’a susuelize balapeli sina yena kuli: “Mu amuhelane . . . mu sa tongoki.”—1 Pitrosi 4:9.

Kono fokuñwi ku amuhela mutu ne ku sa tokwahali ka mabaka a mañwi a utwahala. Muapositola Joani n’a ize: “Mutu ni mutu ya keluha, mi a sa ini mwa tuto ya Kreste, . . . mu si ke mwa mu amuhela mwa mandu a mina, mi mu si ke mwa mu lumelisa. Kakuli ya mu lumelisa u kopana ni yena mwa likezo za hae ze maswe.” (2 Joani 9-11) Ka za baezalibi ba ba sa baki, Paulusi n’a ñozi kuli: “Mu si ke mwa kopana ni ya ipiza mwanahabo mina, bo ki lihule, kamba ya lakaza bufumu, kamba ya lapela milimu, kamba lihata, kamba litahwa, kamba lisholi; ya cwalo, mu si ke mwa ca lico ni yena.”—1 Makorinte 5:11.

Baipumisi ni batu ba bañwi mwendi ne ba lika ku ipumisa ilikuli ba amuhelwe ki Bakreste ba niti. Buka ye ñwi ye si ka toma fa Bibele ya mwa lilimo za ma-100 C.E., ye twi i luta za tumelo ya Bakreste ili ye bizwa The Didache, kamba Teaching of the Twelve Apostles, i akaleza kuli mutu ya nz’a zamaya a kutaza u swanelwa ku amuhelwa ka “lizazi li li liñwi kamba mazazi a mabeli haiba kwa tokwahala.” Mi ha funduka, “a fiwe fela lico . . . Haiba a kupa masheleñi, mu zibe kuli ki mupolofita wa buhata.” Buka ye i zwelapili ku bulela kuli: “Haiba u itakaleza ku pila ni mina mi u ziba misebezi ya mazoho, mu mu tuhele a ipatele za ku ca. Kono haiba ha ku na musebezi wa ziba, mu mu fe fela ze mu bona kuli za tokwahala, ilikuli ku si ke kwa ba ni mutu ku mina ya ka ina fela a sa  sebezi bakeñisa kuli ki Mukreste. Kakuli haiba a sa beleki, fohe u itusisa Bukreste kuli a ipiliseze fateñi; mu tokomele batu ba ba cwalo.”

Muapositola Paulusi n’a sa lati ku imeza batu ba ne ba mu amuhelanga ha n’a fitelanga ku bona mwa minzi ye miñwi. N’a ezanga musebezi wa ku luka litende kuli a ipiliseze fateñi. (Likezo 18:1-3; 2 Matesalonika 3:7-12) Kuli ba tuse balumeli ba ne ba li mwa misipili, ku bonahala kuli Bakreste ba kwa makalelo ne ba ñolanga mañolo a ku paka ka ona balumeli, sina mwa n’a ezelize Paulusi ha n’a pakile Febe kwa balumeli ba bañwi. Paulusi n’a ñozi kuli: “Ni mi fa bupaki ka kaizel’a luna Febe. . . . Mu mu amuhele ka libizo la Mulena . . . mi mu mu tuse mwa lika kaufela z’a ka tokwa.”—Baroma 16:1, 2, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984.

Limbuyoti Ze Zwa mwa ku Amuhela Baenyi

Balumiwa ba Sikreste ba kwa makalelo ne ba sepile Jehova ku ba babalela mwa linto kaufela. Kono kana ne ba libelela kuli balumeli ba bañwi ne ba ka ba amuhela? Lidia n’a amuhezi Paulusi ni ba bañwi mwa ndu ya hae. Muapositola Paulusi n’a pilile ni Akila ni Prisila mwa Korinte. Mulibeleli wa tolongo mwa Filipi n’a yumbuzi Paulusi ni Silasi. Paulusi n’a amuhezwi ka sishemo ki Jasoni mwa Tesalonika, Filipi mwa Sesarea, mane ni Mnasoni mwa mukwakwa o zwa kwa Sesarea ku liba Jerusalema. Ha n’a li mwa musipili wa ku ya kwa Roma, Paulusi a yo fita mwa Puzeoli mwa n’a zo amuhelwa ki balumeli. Misipili ya hae ne i tiisize kwa moya ba ne ba mu amuhezi!—Likezo 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Caziba wa libizo la Frederick F. Bruce u bulela kuli: “Balikani, balumeli sina yena, ili banna ni basali bao ba ne ba amuhezi Paulusi, ne ba eza cwalo bakeñisa kuli ne ba mu lata mi ne ba lata Mulena ya n’a sebeleza Paulusi. Ne ba ziba kuli ka ku sebeleza Paulusi, ne ba sebeleza Mulena.” Leo luli ki libaka le linde la ku amuhela baenyi.

Ku sa na ni butokwi bwa ku amuhelanga baenyi. Likiti-kiti za baokameli ba maeto ba Lipaki za Jehova ba amuhelwanga ki balumeli ba bañwi. Bashaeli ba bañwi ba Mubuso ba itifelanga mali a nzila kuli ba yo kutaza mwa likalulo ze kutazwanga ka siwela. Lu ka fumana limbuyoti ze ñata haiba lu ba amuhela mwa mandu a luna, ku si na taba kuli mwendi ndu ya luna ki ya sibotana. Ku amuhela ba bañwi ka ku abana ni bona nihaiba fela sico se si likani ku kona ku lu fa kolo ye nde ya ku ‘kutazana’ ni ku bonisa lilato kwa mizwale ba luna ni ku Mulimu. (Maroma 1:11, 12) Linako ze cwalo sihulu li fumanisanga baamuheli mipuzo, kakuli “ku na ni mbuyoti mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—Likezo 20:35.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Bakreste ba ‘tundamena mwa ku amuhela baenyi’