“Linzwi Le Li Bulelwa ka ku Swaneleha Li Munati Hahulu”

MAHAL’A lizazi kaufela la mukopano wa Lipaki za Jehova, Kim n’a ezize mwa n’a konela kaufela ku teeleza ni ku ñola lisupo, mi ka nako ye swana n’a lika ku inisa mwan’a hae wa lilimo ze peli ni licika inze a kuzize. Mukopano ha u fela, kaizeli wa Sikreste ya n’a inzi fakaufi a fetuhela ku Kim ni ku itebuha ku yena ka pilu kaufela bakeñisa ka m’o yena ni munn’a hae ne ba babalelezi mwan’a bona ka nako ya mukopano. Yona pabazo yeo ne i fitile Kim kwa pilu luli kuli mane ni la kacenu le, hamulaho wa lilimo-limo, Kim, u li: “Ha ni ikutwanga ku katala kwa mikopano, ni hupulanga za n’a ni bulelezi kaizeli yani. Manzwi a hae a lilato a sa ni susuezanga ku zwelapili ku luta mwan’a luna.” Kaniti, manzwi a bulelwa ka nako ye swanela a kona ku susueza mutu. Bibele i li: “Linzwi le li bulelwa ka ku swaneleha li munati hahulu.”—Liproverbia 15:23.

Nihakulicwalo, buñata bwa luna ku kana kwa lu bela t’ata ku babaza ba bañwi. Fokuñwi lu palelwanga ku babaza ba bañwi bakeñisa ku ikutwa ku sa swanela. Mukreste yo muñwi n’a ize: “Ku na, ku swana inge kuli ni yemi fa lishabati le li tofota. Ha ni susueza hahulu ba bañwi, ni ikutwanga inge kuli na ni sweli na totobela.” Lika ze cwale ka maswabi, ku sa isepa, kamba ku saba ku sa utwisiswa hape li kona ku biseza mutu t’ata kuli a babaze ba bañwi. Ku zwa fo, haiba luna ka sibili ha ne lu hula ne lu babazwanga fela hanyinyani kamba ne lu sa babazwangi, ku kana kwa lu bela t’ata ku babaza ba bañwi.

Kono ku ziba kuli ku babaza ba bañwi ku kona ku tusa mubabazi ni ya babazwa ku kana kwa lu susueza ku eza mo lu konela kaufela ku babaza ba bañwi ka nako ye swanela. ( Liproverbia 3:27) Kono cwale ki lituso mañi ze tiswa ki ku babaza ba bañwi? Ha lu nyakisiseni ka bukuswani ze ñwi za lituso zeo.

Lituso za ku Babaza Ba Bañwi

Ku babazwa ka swanelo ku tahiseza mutu ku isepa. Musali wa Sikreste wa libizo la Elaine, n’a ize: “Batu ha ba ni babaza, ni ikutwanga kuli ba ni sepile, ni kuli ba ni nga kuli ni mutu wa kwa batu.” Kaniti ku babaza mutu ya sa isepi ku kana kwa tahiseza yena mutu yo ku ba ni bundume bwa ku kopana ni matulungundu a bupilo, mi ka ku eza cwalo u kona ku ba ni tabo. Sihulu ba banca ba tusiwanga hahulu ki lipabazo ze swanela. Mwanana yo muñwi ya n’a itumelezi kuli n’a zwafisizwe ki kutokwa sepo, u li: “Kamita ni likanga ka m’ata a ka kaufela kuli ni tabise Jehova, kono fokuñwi ni ikutwanga kuli ku si na taba ni buikatazo bo ni eza, ha ni na ku kona ku fita fa ku mu tabisa. Muta mutu yo muñwi a ni babaza, ni ikutwanga ku angulukelwa luli.” Kaniti lishitanguti la Bibele ki la niti le li li: “Linzwi le li bulezwi ka nako ye swaneleha, li swana sina apule ya gauda ye mwa pizana ya silivera.”—Liproverbia 25:11.

Pabazo i kona ku susueza ni ku tiisa mutu. Sikombwa se siñwi sa nako kaufela ne si ize: “Pabazo i ni tiisa kuli ni sebeze ka t’ata ni kuli ni kondolokise mulutelo wa ka mwa bukombwa.” Me yo muñwi wa bana ba babeli u lemuhile kuli muta bana ba hae ba lumbiwa ki mizwale ba mwa puteho bakeñisa ku alabanga ka nako ya mikopano, ba batanga ku alaba hahulu. Lipabazo ze cwalo li kona ku susueza ba banca ku eza zwelopili mwa mupilelo  wa bona wa Sikreste. Ka buniti fela, kaufela luna lu tokwa ku kolwiswa kuli lwa latiwa ni ku ngiwa ka butuna. Lifasi le la ñalelwa li kana la lu topwelisa ni ku lu zwafisa. Eluda yo muñwi wa Sikreste n’a ize: “Fokuñwi ha ni zwafile, pabazo i swana inge kalabo kwa litapelo za ka.” Elaine ni yena u li: “Fokuñwi ni ikutwanga kuli Jehova wa ni katelwa ha ni babazwa ki ba bañwi.”

Ku babazwa ku tahiseza mutu ku ikutwa kuli ki wa butokwa. Ku babaza ba bañwi ha buniti ku bonisa kuli lwa ba nahananga mi ku eza cwalo ku hulisa moya wa lilato, wa buiketo, ni wa buitebuho. Ku eza cwalo ku bonisa kuli lwa lata luli Bakreste ka luna mi lwa itebuha bona. Me wa libizo la Josie, u li: “Kwamulaho ne ni na ni ku kumalela niti inge ni pila mwa lubasi lo lu sa lapeli hamoho. Ka yona nako yeo, ku babazwa ki batu ba ba hulile kwa moya ne ku ni tiisize kuli ni si ke na kuta ngombemongo.” Kaniti, “lu lilama za ba bañwi ku ba bañwi.”—Maefese 4:25.

Ku bata ku babaza ba bañwi ku lu tusa ku bona bunde ku bona. Lu bonanga mikwa ye minde ye ba na ni yona ba bañwi, isiñi bufokoli bwa bona. Eluda wa Sikreste wa libizo la David n’a bulezi kuli: “Ku itebuha ze ba eza ba bañwi ku ka lu tusa ku ba babaza kamita.” Ha lu hupula kuli Jehova ni Mwan’a hae ba bulelanga ze nde ka za batu ba ba si ka petahala, ni luna lu ka susuezwa ku babaza ba bañwi.—Mateu 25:21-23; 1 Makorinte 4:5.

Ba Ba Swanelwa ku Babazwa

Jehova Mulimu ka ku ba yena Mubupi, ki yena ya swanela ku lumbekwa pili. (Sinulo 4:11) Nihaike kuli h’a tokwi kuli lu mu tiise kamba ku mu susueza, ha lu lumbeka Jehova  bakeñisa kuli ki ya pahami hahulu ni ya lilato, u ka sutelela ku luna mi lu ka itama silikani ni yena. Hape ku lumbeka Mulimu ku lu tusa ku hulisa mubonelo o munde wa buikokobezo ka za lika ze lu petile mi ku lu konisa ku lemuha kuli ki Jehova ya lu konisize ku kondisa lika zeo. (Jeremia 9:23, 24) Kono libaka le liñwi hape ha lu swanela ku lumbeka Jehova ki la kuli, Jehova u file batu kaufela ba ba swanela sepo ya ku pila ku ya ku ile. (Sinulo 21:3, 4) Mulena Davida wa kwakale n’a bata hahulu ku “lumbeka Libizo la Mulimu,” ni ku ‘mu kambeka buitumelo.’ (Samu 69:30) Haike yeo i be yona takazo ya luna ni luna.

Balapeli ka luna ba swanela ku babazwa ka swanelo. Muta lu babaza ba bañwi, lu eza cwalo ka ku lumelelana ni taelo ye zwa ku Mulimu ya ku ‘susumezana mwa lilato ni mwa misebezi ye minde.’ (Maheberu 10:24) Muapositola Paulusi n’a li mutala o munde hahulu wa ku babaza ba bañwi. N’a ñolezi puteho ya kwa Roma kuli: “Ni kala ka ku itumela ku Mulimu wa ka, ka Jesu Kreste, bakeñisa mina kaufela, kakuli tumelo ya mina i lumbiwa mwa lifasi kamukana.” (Maroma 1:8) Muapositola Joani ni yena n’a babalize Gayusi, Mukreste ka yena bakeñisa mutala wa hae o munde wa ku “zamaya mwa niti.”—3 Joani 1-4.

Kacenu le, muta Mukreste ka luna a bonisa hahulu-hulu kalemeno ka ka swana ni ka Kreste, a fa ngambolo ye buzwize ye itukiselizwe hande, kamba a fa kalabo ye sibiti mwahal’a mukopano, yeo ki yona nako ye lu swanela ku bonisa buitebuho bwa luna ku yena mutu yo. Kamba muta mwanana a lika ka t’ata ku apula mañolo ka nako ya mikopano ya puteho, lwa kona ku mu babaza bakeñisa buikatazo bwa hae bo. Elaine, ya bulezwi kwa makalelo a taba ye, u li: “Lu na ni limpo ze shutana. Ha lu lemuha lika ze ba eza ba bañwi, lu bonisa buitebuho bwa luna kwa mifuta-futa ya limpo ze ba na ni zona batu ba Mulimu.”

 Ku Babaza Ba Bañwi mwa Lapa

Lu kona ku babaza cwañi ba mwa lubasi lwa luna? Bo munna ni musali ba tandanga nako ye ñata, ba fundumananga ka t’ata mi ba ezanga buikatazo bo butuna kuli ba babalele lubasi lwa bona kwa moya ni kwa mubili. Ka niti bo munna ni musali ba lukela ku babazana ni ku babazwa ki bana ba bona. (Maefese 5:33) Ka mutala, Linzwi la Mulimu ha li talusa za musali ya sepahala, li li: “Bana ba hae ba yema, ba mu bulela, ba li, ki ya filwe mbuyoti, munn’a hae ni yena wa mu lumba.”—Liproverbia 31:10, 28.

Bana ni bona ba tokwa ku babazwa. Ka bumai, bashemi ba bañwi ba bubebe kwa ku taluseza bana ba bona ze ba tokwa kuli ba eze, kono ki ka siwela ba ba babaza bakeñisa buikatazo bo ba eza kuli ba be ni likute ni ku ba bana ba ba utwa. (Luka 3:22) Mwana ha kala ku babazwa inge a s’a li yo munyinyani, lipabazo zeo li tisanga kuli mwana a ikutwe kuli wa latiwa mi u ka pila ka buiketo.

Ki niti kuli, ku babaza ba bañwi ku tokwa buikatazo, kono lu kutula limbuyoti ze ñata ka ku eza cwalo. Esi mane ha lu lika ka t’ata ku babaza ba ba swanela, ni yona tabo ye lu ka kutula ikaba ye tuna!—Likezo 20:35.

Mu Fe Pabazo ni ku I Amuhela ka Moya o Munde

Kono ku amuhela pabazo ku kona ku ba tiko. (Liproverbia 27:21) Ka mutala, ku babazwa ku kona ku tahiseza mutu ya na ni buikuhumuso ku ba ni mununa. (Liproverbia 16:18) Kacwalo lu tokwa ku tokomela. Muapositola Paulusi n’a file kelezo ye ye tusa: “Ni bulelela mutu ni mutu ku mina, kuli a si ke a itikanya butuna bo bu fita ni s’a swanezi ku likanya. Kono a ikupule ka se si mu likana, mutu ni mutu ka tikanyo ya tumelo y’a mu file Mulimu.” (Maroma 12:3) Kuli lu tuse ba bañwi kuli ba si ke ba swasiwa ki ku nahana hahulu ka za bona beñi, ikaba hande ku ambuka ku ba lumbaeta kuli ba na ni zibo ye tuna-tuna kamba kuli ba buheha luli. Kono lu swanela ku babaza ba bañwi bakeñisa lika ze nde ze ba peta.

Pabazo ye fiwa ni ku amuhelwa ka moya o munde, ya kona ku lu tusa hande. Lu kana lwa susumezwa ku lemuha kuli lika ze nde kaufela ze lu petile lu li petile bakeñisa Jehova. Hape pabazo i kona ku lu susueza ku zwelapili ku ba ni muzamao o munde.

Kaufela luna lu na ni mpo ye lu kona ku fa, yona ya ku babaza ha buniti batu ba ba swanela. Ha lu nahana mutu yo muñwi ni ku mu fa yona mpo yeo, pabazo yeo mwendi i ka mu tusa hahulu ku fita mane ni mo lu nahanela.

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 18]

Liñolo Le Ne Li Mu Fitile kwa Pilu

Muokameli yo muñwi wa maeto u sa hupula hande nako ye ñwi muta yena ni musal’a hae ne ba kotokile ni ku kutela kwa sibaka ko ne ba pumulela hamulaho wa ku zwa mwa bukombwa fa lizazi le ne li bata hahulu la maliha. U kandeka kuli: “Musal’a ka n’a andilwe ki silami mi n’a zwafile, mi a ni taluseza kuli n’a ikutwa kuli h’a sa na a matelele mwa musebezi o cwalo. Mi a talusa kuli ‘ne ku kaba hande ku sebeza mwa bukombwa bwa nako kaufela inge lu swalisana ni puteho, ku ina mwa sibaka si li siñwi, ni ku zamaisa lituto za Bibele za luna tota.’ Ne ni si ka matukela ku fa katulo, na talusa fela kuli lu ka zwelapili ku sebeza ku yo fita kwa mafelelezo a sunda mi lu ka bona mwa ka ikutwela hamulaho. Haiba n’a ka zwelapili ku ikutwa kuli lu swanela ku tuhela musebezi wa maeto, ne ni ka lumela maikuto a hae. Ka lona lizazi le li swana leo luli, lwa yema fa ofisi ya ba poso mi lwa fumana liñolo le ne li zwa kwa ofisi ya mutai le ne li ñolezwi musal’a ka luli. Mwa liñolo leo n’a babalizwe ha lilato kabakala buikatazo mwa hae mwa bukombwa bwa mwa simu, ni kabakala buitiiso bwa hae bwa ku no lobalanga fa mumbeta o shutana sunda ni sunda. Pabazo yeo ne i mu fitile kwa pilu kuli mane n’a si ka t’ola hape a bulela za ku tuhela musebezi wa maeto. Mane ka linako ze ñata ki yena ya n’a ni susuezanga ku zwelapili ha ne ni nahananga za ku tuhela.” Bosinyalana bao, ne ba zwezipili mwa musebezi wa maeto ka lilimo ze bata iba ze 40.

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Mwa puteho ya mina ki bomañi ba ba swanela ku babazwa?

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Bana ba ezanga hande ha ba boniswa lilato ni ku babazwa