Lipuzo Ze Zwa kwa Babali

Ki likozi mañi ze talu za n’a lemusize Jesu kwa Mateu 5:22?

Jesu Kreste mwa Ngambolo ya hae ya fa Lilundu, n’a lemusize balateleli ba hae kuli: “Na mi bulelela, ni li: Mutu nihaikaba ufi kamba ufi ya ka halifela mwanahabo, u ka swanelwa ki ku atulwa [mwa kuta, NW]; mi ya li ku mwanahabo: U sikuba, u ka swanelwa ki ku atulwa ki Kuta [ye Tuna, NW]; mi ya li ku yena: U litanya, u ka swanelwa ki [Gehena, NW].”—Mateu 5:22.

Jesu n’a itusisize lika ze ne zibahala kwa majuda—kuta, Kuta ye Tuna, ni Gehena—kuli a ba bonise buima bwa likoto za libi ze tuna.

Jesu pili na bulezi kuli mutu kaufela ya halifela mwanahabo u ka swanelwa ki ku atulwa mwa ‘kuta’ yona kuta ye nyinyani. Ka sizo, likuta zeo ne li tomiwanga mwa minzi mo ne ku pila banna ba ba hulile ba 120 kamba ku fitelela. (Mateu 10:17; Mareka 13:9) Baatuli ba mwa kuta ye cwalo ne ba na ni m’ata a ku atula, mane nihaiba ku atula litaba za bubulai. (Deuteronoma 16:18; 19:12; 21:1, 2) Kacwalo, Jesu n’a bonisa kuli mutu ya ba ni ndimbelela ku mwanahabo u eza sibi se situna.

Ku tuha f’o, Jesu n’a bulezi kuli mutu “ya li ku mwanahabo: U sikuba, u ka swanelwa ki ku atulwa ki Kuta [ye Tuna].” Linzwi la Sigerike la rha·kaʹ (litaba za kwatasi) le li tolokilwe kuli “sikuba” li talusa “mukungulu” kamba “butoto.” Ka ku ya ka The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament, linzwi leo ne li “pulelo ya kashwau ye ne ba itusisanga Majuda mwa miteñi ya Kreste.” Kacwalo, Jesu n’a lemusa ka za koto ya ku bulelela mwanahabo mutu pulelo ye kashwau ya sitoyo. Jesu sihulu n’a bulela kuli mutu ya itusisa linzwi le li cwalo ha na ku atulelwa mwa kuta ye nyinyani kono u ka atulwa ki Kuta ye Tuna, yona Sanhedrini—sitopa sa baatuli ba mwa Jerusalema se ne si kopanyeleza muprisita yo muhulu ni ba bahulu ba sicaba ni bañoli ba 70.—Mareka 15:1.

Jesu kihona cwale a talusa kuli haiba mutu a halifela yo muñwi kuli, “u litanya!” u ka swanelwa ki Gehena. Linzwi la ‘Gehena’ li zwa fa manzwi a Siheberu a geh hin·nomʹ, a talusa “musindi wa Hinomu,” o no li kwa wiko ni kwa mboela wa Jerusalema wa ikale. Mwa miteñi ya Jesu, musindi wo ne se u bile sibaka sa ku ciseza matakala, hamohocwalo ni litupu za likebenga ze ne kendilwe ze ne ngiwa kuli ha li swanelwi ki kepelo ye kutekeha. Kacwalo, linzwi la ‘Gehena’ ne li swanisezo ye swanela ya sinyeho ya ku ya ku ile.

Kono cwale linzwi la “litanya” li talusañi? Linzwi la n’a itusisize Jesu fa ne li swana ni linzwi la Siheberu le li talusa “bukwenuheli.” Linzwi leo ha li bulelwa ku mutu li talusa kuli mutu yo ha na muzamao o munde, ki muhanyezi ni mukwenuheli wa Mulimu. Kacwalo mutu ya bulelela mwanahabo kuli “u litanya” ku swana inge ya bulela kuli mwanahabo a fiwe koto ye swanela mutu ya kwenuhezi Mulimu, yona sinyeho ya ku ya ku ile. Ku Mulimu, yena mutu ka sibili ya shwaula yo muñwi cwalo ki yena ya swanelwa ki koto yeo ye tuna—sinyeho ya ku ya ku ile.—Deuteronoma 19:17-19.

Kabakaleo, Jesu n’a tomezi balateleli ba hae likuka ze pahami ze fita ze mwa Mulao wa Mushe. Nihaike kuli batu ne ba lumela kuli sibulai ne si ‘swanela ku atulwa ki kuta ye nyinyani,’ Jesu n’a sa talusi fela ka za koto ya swanela ku fiwa mutu kono hape n’a bonisa ze mwa lipilu za balateleli ba hae. N’a lutile kuli balateleli ba hae ba swanela ku tokolomoha nihaiba ku ba ni ndimbelela kwa mizwale ba bona.—Mateu 5:21, 22.