Mo Mu Kona ku Ambolisanela Hande mwa Linyalo

‘N E NI sa swaneli ku bulela cwalo. Ha ni si ka bulela hande.’ Kuli mu kile mwa inyaza cwalo hamulaho wa ku bata ku ambolisana ni bo munn’a mina kamba bo musal’a mina? Ku ambolisana hande ku tokwa bukwala, mi mutu wa kona ku ituta. Sina mo ku inezi kwa lika ze ñwi kaufela, ba bañwi ba kana ba ziba mwa ku ambolela hande, kono ba bañwi ku kana kwa ba bela t’ata. Kono nihaikaba kuli ku mi belanga t’ata ku ziba mwa ku ambolela hande, mu sa kona ku itwaeza ku ziba mwa ku bulelela hande maikuto a mina, ka muambolelo o munde.

Fokuñwi lizo li kukuezanga batu ku ba ni mikwa ye miñwi ha ba ambolisana ni sinyalana ni bona. Lizo ze ñwi li lutile banna kuli, ‘ku ba  munna sakata, ki ku sa ambola hahulu.’ Banna ba ba ambola hahulu ba kana ba ngiwa kuli ki mahata. Kiniti kuli Bibele i bulela kuli: “Mutu kaufela ibe ya teeleza kapili, ya liyeha kwa ku bulela.” (Jakobo 1:19) Kono kelezo yeo i ama banna ni basali mi i bonisa kuli ku ambolisana haki ku bulela fela. Batu ba babeli ba kana ba bulelisana ka nako ye telele, kono ku cwañi haiba ha ba teelezani? Lingambolo za bona mwendi ne li si ke za zamaya hande. Sina mo li boniselize liñolo la Jakobo, nto ya butokwa hahulu ye kona ku tusa batu ku ambolisana hande ki ku ziba ku teelezana.

Ku Ambola ku Si Na Manzwi A Bulelwa

Mwa lizo ze ñwi, basali ba ngiwa kuli ha ba swaneli ku bulela maikuto a bona. Mi banna kuti ha ba swaneli ku ikenya mwa litaba za lubasi. Mwa mabasi a cwalo, bo munna ni musali ba kana ba nuhelelanga fela kuli ba zibe mwa ikutwela sinyalana ni bona ka za taba ye ñwi. Basali ba bañwi ba fitanga fa ku ba ni buikoneli bwa ku itemuhelanga mo ba ikutwela banna ba bona ni ku nga muhato kapili-pili. Ka nzila yeo bo munna ni musali b’a ambola ku si na manzwi e ba bulela. Kono hañata ya ambolanga mwa muinelo o cwalo ki mutu a li muñwi fela. Musali niha ka itwaeza ku lemuhanga ze mwa munahano ni maikuto a munna hae, munna yena haki hañata a hulisa buikoneli bo bu swana bwa ku lemuha maikuto a musal’a hae.

Kiniti kuli mwa lizo ze ñwi banna ba lemuhanga maikuto a basali ni ku eza buikatazo bwa ku ba tusa. Kono nihaiba mwa lizo ze cwalo, ku ziba ku ambolisana hande ku ka tusa bosinyalana.

Ku Ambolisana ku Butokwa

Ku ambolisana hande ku kona ku tibela likomano ni ku sa utwana. Kwa Maisilaele ba ikale, lusika lwa Rubeni, lwa Gadi, ni ba bañwi ba lusika lwa Manase ba ne ba pila kwa upa wa Nuka ya Jordani ne ba yahile ‘aletare ye tuna, ye ne bonahala’ fa likamba la Jordani. Masika a mañwi n’a si ka ziba mulelo wa bona. Bakeñisa ku nahana kuli banabahabo bona mwa buse bwa Jordani ne ba ipangula, masika a na li kwa wiko wa Jordani a itukiseza ku yo lwanisa ba ne ba twi ki bakwenuheli. Kono ba si ka yo ba lwanisa kale, ba luma linumwana ku yo ambolisana ni masika a kwa upa. Wo ne li muhato o munde luli! Ba yo fumana kuli aletare yeo ne si ya ku fela fateñi linubu kamba ku ciseza fateñi matebelo kwa mukunda. Kono masika a kwa upa na ikalezwi kuli mwendi kwapili masika a mañwi na ka ba bulelela kuli: “Kanti ha mu na litukelo ku [Muñ’a] Bupilo!” Aletare yeo ki yona ye ne ka ba bupaki bwa kuli ni bona ba masika a kwa upa ne ba lapela Jehova. (Joshua 22:10-29) Ne ba beile aletare yeo libizo la Edi (le li talusa Paki mwa Siheberu), kakuli ne i paka kuli Jehova ki yena Mulimu wa bona wa niti.—Joshua 22:34.

Mo ne ba taluselize ne ku kolwisize ba masika a mañwi ba ne ba tuhezi milelo ya bona ya ku bata ku lwanisa masika a Rubeni, Gadi, ni ba bañwi ba lusika lwa Manase. Kaniti ku ambolisana hande ne ku tibezi ndwa. Hasamulaho muta Maisilaele ne ba kwenuhezi Jehova Mulimu, yena munn’a bona wa swanisezo, Mulimu na ba bulelezi kuli u ka ‘bulela ku bona ze kolisa pilu.’ (Hosea 2:14) Wo luli ki mutala o munde ku bosinyalana! Mu like ka t’ata ku fita kwa pilu ya munna kamba musal’a mina ilikuli a utwisise maikuto a mina. Ku eza cwalo ku butokwa sihulu haiba ze mu ambolisana za kona ku tunka maikuto a sinyalana ni mina. Pattie Mihalik, mubihi wa makande mwa United States, u bulela kuli: “Manzwi ha tuli, kono a butokwa hahulu. Mi ba bañwi ku ba belanga t’ata ku bulela maikuto a bona, kono lituso ze ne ba ka fumana ha ne ba ka eza cwalo ki za butokwa hahulu ku fita mali a bulukisizwe mwa panga.”

Ku Hulisa Buikoneli bwa ku Ambolisana Hande

Ba bañwi ba kana ba bulela kuli, ‘linyalo la luna li kalile ku mbalanda ku zwa fela fa lizazi la sinawenga sa luna.’ Ba bañwi bona ba kana ba li, ‘linyalo la luna li tamehile ku sinyeha.’ Ba Ba bañwi ba kana ba ikutwa kuli ha ku  konahali ku bolosola miambolelo ya bona hamulaho wa lizazi la sinawenga. Kono mu nahane sizo sa ku lukiseza ba bañwi manyalo se si atile mwa libaka ze ñwi. Hamulaho wa nako, ba bañata mwa libaka zeo ba fitanga fa ku ziba mwa ku ambolisanela hande mwa linyalo.

Bosinyalana ba bañwi kwa Upa ne ba lukiselizwe linyalo. Ne ku lumilwe mutu ya na zamaile musipili o mutelele ku yo batela munna musali wa ku nyala. Nihaike kuli linyalo la bona kona mo ne li kalezi cwalo, bosinyalana bao ba ne ba pilile lilimo ze bato likana 4,000 kwamulaho k’o, ne ba konile ku ambolisananga hande. Wa munna, Isaka, na zwile ku yo katanyeza mutu yo ya na lumilwe ni musali ya na izo fumanwa. Ya na lumilwe a ‘zibisa Isaka litaba kamukana za na ezize.’ Likande leo la mwa Bibele, li zwelapili kuli: “Cwale Isaka a isa Rebeka mwa tende ya Sara, m’ahe [muhato wo ne u talusa sinawenga]; a mu nga kuli i be musal’a hae, mi a mu lata.”—Genese 24:62-67.

Mu lemuhe kuli pili Isaka n’a utwile piho mi “cwale” a nga Rebeka kuli a be musal’a hae. Mutu ya na lumilwe yo ne li mutanga ya sepahala ya na saba Jehova Mulimu, mi Isaka ni yena na lapela Jehova. Ku swanezi Isaka ha na sepile mutanga yo. Hasamulaho Isaka ‘a lata’ Rebeka, yena musali ya n’a nyezi.

Kana bo Isaka ni Rebeka ne ba hulisize moya wa ku ambolisana hande? Mwan’a bona Isau ha sa nyezi bana ba basizana ba Heti, kwa zuha butata mwa lubasi. Rebeka “a li” ku Isaka: “Ni tinilwe ki bupilo, kabakala bana ba basizana ba Heti; haiba Jakobo [mwana bona wa mwanana] a ka nga musali kwa bana ba Heti . . . , bupilo bwa ka, fo, bu ni tusañi?” (Genese 26:34; 27:46) Ha ku na ku kakanya, Rebeka na bulezi maikuto a hae ka ku utwahala.

Isaka na bulelezi Jakobo, munyan’a Isau, kuli a si ke a ikungela musali kwa bana ba basizana ba Makanana. (Genese 28:1, 2) Rebeka na bulezi ka ku utwahala. Bosinyalana bao ne ba ambolisani hande taba ye tuna yeo ye ne ama lubasi lwa bona, ili mutala o munde ku luna kacenu. Kono ku cwañi haiba bosinyalana ba palelwa ku lumelelana fa taba ye ñwi? Ku swanela ku eziwañi?

Haiba Mu Palelwa ku Lumelelana

Haiba mu palelwa ku lumelelana ni sinyalana ni mina, mu si ke mwa ñala ku ambola ni yena. Ku eza cwalo ku ka bonisa fo ku sweu kuli mu nyemile, mi mu bata kuli yo muñwi ni yena a nyeme. Mane mwendi sinyalana ni mina ha zibi ka ku tala ze mu bata ni mo mu ikutwela mwa pilu ya mina.

Mina ni sinyalana ni mina mu ka tokwa ku ambola taba yeo. Kono haiba butata bo ki bo butuna, ku kana kwa ba tat’a ku ombala. Bashemi ba Isaka, bo Abrahama ni Sara, ne ba kile ba ipumana mwa butata. Bakeñisa kuli Sara ne li mumba, na latelezi sizo sa miteñi yeo ka ku fa Abrahama mutanga hae wa musali Hagare kuli a mu pepele bana. Hagare na pepezi Abrahama mwan’a mushimani, Ishimaele. Kono hasamulaho Sara a itwala mi a pepela Abrahama mwan’a mushimani, Isaka. Isaka ha kwiswa, Sara a lemuha kuli Ishimaele na sweli ku seha mwan’a hae. Kacwalo Sara ha sa lemuhile kuli ne ku ka zuha butata kwapili, a eleza Abrahama kuli a leleke mutang’a hae wa musizana ni Ishimaele. Sara na bulezi maikuto a hae ku si na ku ngonjoloka-ngonjoloka. Kono Abrahama na si ka tabela kupo ya hae.

Ku sa lumelelana k’o, ne ku tatuluzwi cwañi? Likande la mwa Bibele li bulela kuli: “Mulimu a li ku Abrahama: U si ke wa utwa butuku ka mushimani ni mutang’a hao; manzwi kamukana a’ ka ku bulelela Sara, u a teeleze, kakuli ku Isaka ku ka zwa lusika lo lu ka bizwa ka wena.” Abrahama na utwile Jehova Mulimu mi a eza mwa na mu bulelezi.—Genese 16:1-4; 21:1-14.

Mwendi mu kana mwa li: ‘Kambe Mulimu na ka bulelanga ku luna ku zwelela kwa lihalimu, ne lu ka lumelelananga ka bubebe!’ Taba yeo i lu tusa ku lemuha nto ye ñwi ya butokwa ye kona ku lu tusa ku tatulula ku sa lumelelana mwa linyalo. Bosinyalana ba kona ku teeleza ku Mulimu. Ka mukwa ufi? Ka ku no balanga  Linzwi la Mulimu hamoho ni ku amuhela ze li luta ka ku ba ketelelo ye zwa ku Mulimu.—1 Matesalonika 2:13.

Musali yo muñwi ya hulile wa Sikreste ya nyezwi, na bulezi kuli: “Hañata-ñata, kalibe ya to kupa kelezo ya za linyalo la hae ni mu buzanga ka za haiba yena ni munna hae b’a balanga Bibele hamoho. Buñata bwa ba ba banga ni matata mwa manyalo ha ba balangi Bibele hamoho.” (Tite 2:3-5) Kaufela luna lwa kona ku fumana tuso kwa manzwi a musali yo. Kamita mu no balanga Linzwi la Mulimu ni sinyalana ni mina. Ha mu ka eza cwalo, mu kana mu “utwa” linzwi la Mulimu le li mi bonisa mo mu swanela ku zamaela zazi ni zazi. (Isaya 30:21) Kono mu tokomele taba ye: Mu si itusisi Bibele sina tupa ya ku shapisa ka yona sinyalana ni mina ka ku tomenena ku balanga mañolo e mu bona kuli ha sebeliswi ki sinyalana ni mina. Kono mu like ku bona mo sibeli sa mina mu kona ku sebeliseza ze mu sweli ku bala.

Haiba mu bata ku tatulula butata bo butuna, mwa kona ku batisisa mwa Watch Tower Publications Index * ka za butata bo ka sibili. Mwendi mu babalela bashemi ba mina ba basupali mi taba yeo i tisa mifilifili mwa linyalo la mina. Ku fita ku kananisana ka z’a swanela ku eza sinyalana ni mina ni z’a sa swaneli ku eza, mwa kona ku inisana hamoho ni ku batisisa mwa Index. Sapili, mu bate toho ya taba ye li “Parents” [Bashemi]. Mwendi mu ka tabela ku fumana litaba ze ñwi mwatasa tutoho to tunyinyani, inge cwale ka ka li “caring for aged parents” [ku babalela bashemi ba ba hulile]. Mu bale hamoho litaba ze ama butata bo ze mwa lihatiso za Lipaki za Jehova. Mu ka itebuha hahulu tuso ye mu ka fumana mwa litaba ze tomile fa Bibele, ze tusize Bakreste ba bañata ba ba sepahala.

Ku batisisa ni ku bala litaba zeo hamoho ku ka mi tusa ku bona mwa ku tatululela butata bwa mina. Mu ka fumana mañolo a amilwe ni a bonisizwe a’ bonisa mo Jehova a ngela butata bwa mina. Mu apule mañolo ao mwa Bibele, mi mu a bale hamoho. Kaniti mu ka utwisisa seo Mulimu a si bulela ka za butata bo mu kopani ni bona!

Mu Lukuluhe ku Ambolisana

Kana mu kile mwa lika ku kwalula sikwalo se si ngile nako si sa kwalulwi? Kabakala mafumi, sikwalo seo si ka teta ha si nze si kwaluha hanyinyani-hanyinyani. Kono ku cwañi kambe kuli sikwalo seo ne si kwalulwanga nako ni nako mi ne si sasiwanga oli? F’o, ne si ka kwaluha fela ka bunolo. Ku cwalo ni kwa sikwalo sa ku ambolisana. Haiba mu itwaeza ku no ambolisananga ni ku apala lilato la Sikreste le li swana sina oli ye sasiwa kwa sikwalo sa ku ambolisana, mu ka lukuluha ku bulela maikuto a mina nihaiba ha mu palezwi ku lumelelana fa litaba ze tuna.

Mu tokwa ku kalisa ku ezanga cwalo hanyinyani-hanyinyani. Nihaike ku ambolisana ku ka tokwa buikatazo kwa makalelo, mu itwaeze ku eza cwalo. Ka nzila yeo mu ka ikola siango se si tabisa ni sinyalana ni mina, ili ku utwisisana yo muñwi ku yo muñwi.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Haiba mu palelwa ku lumelelana, kana mu ka bata ketelelo ya Mulimu?