Ku Ba ni Tumelo ni ku Saba Mulimu Kwa Ndumebisa
Ku Ba ni Tumelo ni ku Saba Mulimu Kwa Ndumebisa
“U itiise [kamba u be ni bundume, NW], u ikeze pilu tata . . . [Muñ’a] Bupilo u na ni wena.”—JOSHUA 1:9.
1, 2. (a) Ka mubonelo wa butu, kana ne ku na ni sepo ya kuli Isilaele u ka tula Makanana? (b) Joshua na sepisizweñi?
KA 1473 B.C.E., sicaba sa Isilaele ne si itukiselize ku kena mwa Naha ya Sepiso. Ka za matata a ne ba ka talimana ni ona, Mushe na hupulisize sicaba kuli: “Kacenu u ka sila Jordani ku y’o luwa macaba a’ ku fita kwa buñata ni kwa mata, ni minzi ye mituna ye na ni makwakwa a macwe a matelele a’ y’o fita kwa lihalimu. Ki sicaba se situna, sa siyemo se sitelele, ki baikulu ba bana ba Anaki . . . b’o utwile ba bulelwa kuli: ‘Ku ka yema mañi fapil’a bana ba Anaki?’” (Deuteronoma 9:1, 2) Ki niti, zona lihobohobo za batabani zeo, ne li ile kabubo! Kwand’a zeo fela, Makanana ba bañwi ne ba na ni limpi ze ne li ipahakanyize hande, ze ne na ni lipizi ni makoloi a sipi.—Baatuli 4:13.
2 Kono Isilaele na li sicaba sa batanga mi kihona a sa zo tanda lilimo ze 40 mwa lihalaupa. Kona kuli ka mubonelo wa butu, ne ku si na sepo ya kuli Isilaele na ka tula ndwa. Kono Mushe na na ni tumelo; na kona ku “bona” mwa na ka ba etelelela Jehova. (Maheberu 11:27) Mushe na bulelezi sicaba sa Maisilaele kuli: “[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao u ka ku zamaya kwapili, u ka ba feza, a ba kokobeze fapil’a hao.” (Deuteronoma 9:3; Samu 33:16, 17) Mushe ha sa timezi, Jehova na sepisize Joshua kuli u ta mu tusa ka ku bulela kuli: “Nanuha, u sile Jordani yo, wena ni sicaba se kaufela, mi u kene mwa naha ye ni ba file, bona bana ba Isilaele. Ha ku na mutu ya ka ba ni mata a ku tiya fapil’a hao, mwa mazazi kaufela a bupilo bwa hao. Ni ka ba ni wena, sina mo ni bezi ni Mushe.”—Joshua 1:2, 5.
3. Ki lika mañi ze ne tusize Joshua kuli a be ni tumelo ni bundume?
3 Kuli Joshua a tusiwe ni ku etelelwa ki Jehova, na tokwa ku bala ni ku yeya Mulao wa Mulimu ni ku u mamela. Jehova na ize: “U ka kondisa nzila ya hao, mi z’o ka eza kaufela, u ka li kona. Ha ni li, ki Na ya ku laezi? U itiise [kamba u be ni bundume, NW], u ikeze pilu tata. U si ke wa saba mi u si ke wa mbemuka, kakuli [Muñ’a] Bupilo u na ni wena kakai ni kakai m’o ka ya.” (Joshua 1:8, 9) Bakeñisa kuli Joshua na utwile Mulimu, na ndumebile, na ikezize pilu tata, mi na kondisize ku za na ezize. Ka bumai, buñata bwa litaka za hae ne ba si ka utwa Jehova. Kabakaleo, ne ba si ka kondisa ku ze ne ba ezize mi ne ba shwezi mwa lihalaupa.
Sicaba Se Si Si Na Tumelo Si Palelwa ku Ba ni Bundume
4, 5. (a) Mubonelo wa litwela ze lishumi ne u shutana cwañi ni wa bo Joshua ni Kalebu? (b) Jehova na ikutwile cwañi kabakala kutokwa tumelo kwa sicaba?
4 Lilimo ze 40 kwa makalelo, Isilaele ha na atumela Naha ya Kanana lwa pili, Mushe na lumile banna ba 12 ku yo twela naha. Banna b’a lishumi ku ba 12 bao ne ba kutile inge ba sabile maswe. Ne ba lilokile kuli: “Batu kaufela bo lu boni mwateñi ki batu ba batelele. Lu boni mwateñi lingangalume, bona bana ba Anaki, baikulu ba lingangalume, mi mwa meto a luna ni mwa meto a bona, luna ne lu bonahala ike limpasu fela.” Kana ki niti kuli “batu kaufela” ne li lingangalume, isiñi fela bana ba Anaki? Batili. Kana bana ba Anaki ne ba simuluha kwa Lingangalume ze ne pilile pili munda u si ka taha kale? Kutokwa! Kono bakeñisa lipiho za buhata zeo, Maisilaele kaufela mwa mafulo ba swalwa ki luwewe. Mane batu ne ba batile ku kutela kwa Egepita, mwa naha mo ne ba li bazike!—Numere 13:31–14:4.
5 Kono matwela ba babeli ku ba 12 bao, bo Joshua ni Kalebu, ne ba nyolezwi ku kena mwa Naha ya Sepiso. Ne ba ize: “Luna lu ka ba miza. Mukunda wa bona fo ne ba tiyela u zwile ku bona; kanti [Muñ’a] Bupilo lu inzi ni Yena; mu si ke mwa ba saba.” (Numere 14:9) Kana sepo ya bo Joshua ni Kalebu ne li ya liuluta fela? Kutokwa ni hanyinyani! Bona ni Maisilaele kaufela ne ba iponezi mo Jehova na kokobelize Egepita ye m’ata ni milimu ya yona ka Likoto ze Lishumi. Ku tuha fo, ne ba iponezi mo Jehova na tibiselize Faro ni mpi ya hae mwa Liwate Le Li Fubelu. (Samu 136:15) Kacwalo litwela ze lishumi ze ne kenezwi ki sabo ni bote ba ne ba kukuelizwe ki zona ne ba si na mwa ku itatulela. Jehova na talusize mo ne i mu filikanyelize taba yeo ha na ize: “Sicaba se, si ka nga nako ye cwañi si nze si hana ku lumela ku Na, bo si nze si bona liponiso kaufela ze ni ezize mwahal’a sona?”—Numere 14:11.
6. Bundume ni tumelo li lumelelana cwañi, mi seo si iponelwa cwañi kacenu?
6 Jehova na tungunyuzi se ne si tisize butata. Kutokwa tumelo kona ko ne ku tisize bupyeha bwa batu bo. Ka maniti, tumelo ni bundume li zamaelela hamoho kuli mane muapositola Joani na ñozi ka za puteho ya Sikreste ni buino bwa yona bwa kwa moya kuli: “Tulo ye tuzi lifasi ki tumelo ya luna.” (1 Joani 5:4) Kacenu, tumelo ye swana ni ya bo Joshua ni Kalebu i tisize kuli taba ye nde ya Mubuso i kutazwe ki Lipaki za Jehova ba ba fitelela 6 milioni mwa lifasi kamukana, mi ba bañwi ku bona ki ba banca, ba bañwi ki basupali, ba bañwi ba ikanguzi, ba bañwi ki ba mapongo. Ha ku na sila ni yo mukana ya konile ku kuzisa mpi ye ye m’ata ni ye bundume.—Maroma 8:31.
Mu Si Ke Mwa “Kutela Mwamulaho”
7. Ku “kutela mwamulaho” ku talusañi?
7 Batanga ba Jehova kacenu ba kutaza taba ye nde ka bundume kakuli ba na ni mubonelo o swana ni wa muapositola Paulusi ya na ñozi kuli: “Luna ha lu yo ku ba ba kutela mwamulaho, ku y’o lateha; luna lu ku ba ba tiiseza mwa tumelo, ku pilisa mioya ya luna.” (Maheberu 10:39) Ku “kutela mwamulaho” kwa na bulezi Paulusi, ha ku talusi ku ba ni sabo ya ka nakonyana, kakuli batanga ba Mulimu ba bañata ba ba sepahala fokuñwi ba kile ba ba mwa sabo. (1 Samuele 21:12; 1 Malena 19:1-4) Kono ku talusa ku fokola mwa sebelezo ya Mulimu kamba ku keshebisa niti, inge mufuluhi ya lisela ku fuluha ka m’ata kabakala mukatalo. Kaniti, ba ba na ni tumelo ye tiile ha ba keshebisi niti muta ba talimana ni matata—ibe kuli ki twaniso, mapongo, kamba litiko ze ñwi cwalo. Kono ba zwelapili ku sebeleza Jehova, ba nze ba ziba kuli wa ba babalela hahulu mi wa ziba mifokolo ya bona. (Samu 55:22; 103:14) Kana mu na ni tumelo ye cwalo?
8, 9. (a) Jehova na tiisize cwañi tumelo ya Bakreste ba kwa makalelo? (b) Lu kona ku ezañi kuli lu tiise tumelo ya luna?
8 Muta o muñwi baapositola ne ba ikutwile kuli tumelo ya bona ne i fokola, kaho ba kupa Jesu kuli: “U lu ekeleze kwa tumelo.” (Luka 17:5) Kupo ya bona ye buniti ne i alabilwe, sihulu fa Pentekonta ya 33 C.E., muta moya o kenile o ne u sepisizwe ne u tile fahalimwa balutiwa ni ku ba tusa ku ba ni kutwisiso ye tungile ya Linzwi la Mulimu ni mulelo wa hae. (Joani 14:26; Likezo 2:1-4) Tumelo ya bona ha se i tiisizwe, balutiwa ba fundumana ku kutaza kuli mane ni ko ne ba lwaniswa taba ye nde ya fita ‘ku ba ne ba li teñi kaufela mwatas’a lihalimu.’—Makolose 1:23; Likezo 1:8; 28:22.
9 Kuli lu tiise tumelo ya luna ni ku fundumana ku kutaza taba ye nde, ni luna lu swanela ku ituta Mañolo, ku a yeya ni ku kupa moya o kenile. Konji haiba lu suña niti ya Mulimu mwa minahano ni mwa lipilu za luna—sina mo ne ba ezelize bo Joshua ni Kalebu, ni balutiwa ba Sikreste ba kwa makalelo—kihona lu ka ba ni tumelo ye ka lu ndumebisa kuli lu itiise mwa ndwa ya luna ya kwa moya ni kuli lu kone ku tula.—Maroma 10:17.
Tumelo—Hasi ku Lumela Fela Kuli Mulimu U Teñi
10. Tumelo sakata i kopanyelezañi?
10 Sina ha lu kona ku bona kwa mitala ya basepahali ba kwaikale, tumelo ye fa bundume ni buitiiso i fita ku lumela fela kuli Mulimu u teñi. (Jakobo 2:19) Lu tokwa ku ziba mwa inezi Jehova luli ni ku mu sepa ka ku tala. (Samu 78:5-8; Liproverbia 3:5, 6) Lu tokwa ku lumela ka pilu ya luna kaufela kuli ki luna lu ka tuseha hahulu haiba lu mamela milao ni likuka za Mulimu. (Isaya 48:17, 18) Tumelo hape i kopanyeleza ku ba ni sepo ye tezi ku Jehova ya kuli u ka taleleza lisepiso za hae ni kuli u ka “fa ba ba mu bata mupuzo.”—Maheberu 11:1, 6; Isaya 55:11.
11. Bo Joshua ni Kalebu ne ba fuyauzwi cwañi kabakala tumelo ya bona?
11 Tumelo yeo ha i si ka yema fela kulokulikuñwi. Kono ya hula ha nze lu pila ka ku mamela niti, ha nze lu ‘lazwa’ lituso za yona, ni ku “bona” mo li alabelwa litapelo za luna, kamba ka mu bulelelo o muñwi, ha nze lu lemuha mwa lu etelelela Jehova mwa bupilo. (Samu 34:8; 1 Joani 5:14, 15) Lu na ni buikolwiso bwa kuli tumelo ya bo Joshua ni Kalebu ne i tiisizwe ha ne ba nze ba lazwa bunde bwa Mulimu. (Joshua 23:14) Ha mu nyakisise lisupo ze: Bo Joshua ni Kalebu ne ba bandukile mwa musipili wa bona wa lilimo ze 40 mwa lihalaupa sina mwa na ba sepiselize Mulimu. (Numere 14:27-30; 32:11, 12) Ne ba itusisizwe hahulu mwahal’a lilimo ze silezi za ku hapa naha ya Kanana. Hasamulaho, ba pila nako ye telele, ba nze ba ikanguzi hande, mi mane ba fiwa sanda sa bona se si ba konka. Kaniti Jehova wa fuyolanga ba ba mu sebeleza ka busepahali ni ka bundume!—Joshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
12. Jehova u ‘bubanisanga cwañi linzwi la hae’?
12 Sishemo sa Mulimu ku bo Joshua ni Kalebu si lu hupulisa manzwi a walisamu a li: “U bubanisize linzwi la hao ka likezo ze tuna, ze fita ze ne li zibwa ka zona Libizo la hao.” (Samu 138:2) Jehova ha sepisa sika ka libizo la hae, talelezo ya linzwi leo la bulezi i ka ‘bubana’ kabakala kuli i ka fita lika kaufela ze ne lu hupula. (Maefese 3:20) Ki niti, Jehova ha swabisi ba ba mu “tabela.”—Samu 37:3, 4.
Munna Ya Na ‘Katelwa ki Mulimu’
13, 14. Ki kabakalañi Enoke ha na tokwa ku ba ni tumelo ni bundume?
13 Lwa kona ku ituta lituto ze ñata ka za tumelo ni bundume ka ku nyakisisa mutala o muñwi wa mutu ya na pilile pili Bukreste bu si ka taha kale, Enoke. Nihaiba pili a si ka kalisa kale musebezi wa hae wa ku polofita, ku bonahala kuli Enoke na ziba kuli tumelo ni bundume bwa hae ne li ka likiwa. Kamukwaufi? Kakuli mwa simu ya Edeni, Jehova na bulezi kuli ku ka ba ni toyano mwahal’a ba ba sebeleza Mulimu ni ba ba sebeleza Satani Diabulosi. (Genese 3:15) Hape Enoke na ziba kuli toyano yeo ne i kalile isali kwa makalelo muta Kaine na bulaile munyan’a hae Abele. Kakuli esi mane Adama, ndat’ahe Kaine ni Abele, n’a pilile ibato ba lilimo ze 310 ku zwa fa pepelwa Enoke.—Genese 5:3-18.
14 Niha na ziba litaba zeo, Enoke “a zamaya ni Mulimu” ka bundume mi a nyaza “manzwi kaufela a tata” a ne ba bulela batu ka za Jehova. (Genese 5:22; Juda 14, 15) Ku bonahala kuli ku yemela bulapeli bwa niti ka bundume kwa Enoke, ne ku tisize kuli a be ni lila ze ñata, mi bupilo bwa hae ne bu li mwa lubeta. Kabakaleo Jehova a sabisa mupolofita wa hae kwa butuku bwa lifu. Jehova ha sa taluselize Enoke kuli “n’a mu katelwa,” a mu ‘nga’ ku mu shimbululela ku ba ba shwile, mwendi Enoke inge a li mwa pono ya bupolofita bwa za kwapili.—Maheberu 11:5, 13; Genese 5:24.
15. Ki mutala mañi o munde wo Enoke a tomezi batanga ba Jehova kacenu?
15 Ha sa feza fela ku bulela za ku ngiwa kwa Enoke, Paulusi na koñomekile za butokwa bwa tumelo, a li: “Mi kwand’a tumelo mutu h’a koni ku tabelwa ki [Mulimu].” (Maheberu 11:6) Ki niti, ku ba ni tumelo ne ku tusize Enoke ku ba ni bundume bwa ku zamaya ni Jehova ni ku shaela lushango lwa katulo ya Hae kwa banyefuli ba nako yeo. Ka ku eza cwalo, Enoke na lu tomezi mutala o munde. Ni luna lu na ni musebezi o swana ni wa Enoke mwa lifasi le, le li sweli ku lwanisa bulapeli bwa niti ni le li tezi bumaswe bwa mifuta kaufela.—Samu 92:7; Mateu 24:14; Sinulo 12:17.
Ku Saba Mulimu Kwa Lu Ndumebisa
16, 17. Obadia ne li mañi, mi na ipumani mwa muinelo mañi?
16 Kwand’a tumelo, ku na ni kalemeno ka kañwi hape ka ka kona ku lu ndumebisa, kona ka ku saba Mulimu. Ha lu nyakisiseñi mutala o ipitezi wa munna ya na saba Mulimu ya na pilile mwa miteñi ya mupolofita Elia ni Mulena Akabe ya na busa mubuso wa Isilaele wa kwa mutulo. Mwa puso ya Akabe, bulapeli bwa Baale ne bu yambile hahulu mubuso wa kwa mutulo. Mane bapolofita ba Baale ba ba kuma fa 450 ni bapolofita ba Ashitaroti ba ba kuma fa 400 ne ba “cela fa tafule ya Jezabele,” musal’a Akabe.—1 Malena 16:30-33; 18:19.
17 Jezabele, sila sa Jehova ya situhu, na likile ku yundisa bulapeli bwa niti mwa naha. Na bulaile ba bañwi ba bapolofita ba Jehova mi mane na likile ni ku bulaya Elia kambesi Jehova ku bulelela Elia kuli a matele mabapa ni Jordani. (1 Malena 17:1-3; 18:13) Ne kuli t’ata luli ku yemela bulapeli bwa niti mwa mubuso wa kwa mutulo mwa linako zani. Ku sa bulelwi haiba mane mutu na belekela kwa lapa la mulena luli. Wo kona muinelo wa na ipumani munna ya na saba Mulimu Obadia, * sikombwa sa ndu ya Akabe.—1 Malena 18:3.
18. Ki kabakalañi Obadia ha na li mulapeli ya ipitezi wa Jehova?
18 Ha ku na kakanyo, Obadia na lapela Jehova ka butali ni maseme. Niha ne kuli cwalo, na si ka lisela. Mane 1 Malena 18:3 i lu bonisa kuli: ‘Obadia n’a saba hahulu [Muñ’a] Bupilo.’ Obadia na saba Mulimu ka nzila ye ipitezi luli! Kona ku saba Mulimu ko, ne ku mu tusize ku ba ni bundume bo butuna, sina ka mo ku bonisezwa ki ze ne ezahezi Jezabele a mano feza ku bulaya bapolofita ba Jehova.
19. Obadia na ezizeñi ze ne bonisize kuli na na ni bundume?
19 Lu bala kuli: “Jezabele h’a n’a bulaile bapolofita ba [Muñ’a] Bupilo, Obadia n’a ngile bapolofita ba ba eza mwanda, a ba pata, ba mashumi aketa-lizoho mwa mukoti, ni ba mashumi aketa-lizoho ba bañwi mwa mukoti o muñwi. A ba uta ka buhobe ni ka mezi.” (1 Malena 18:4) Mu nahane fela mo ku sabiseza ku fepa banna ba ba eza mwanda ka ku pata. Obadia na sa sabi fela ku bonwa ki bo Akabe ni Jezabele, kono hape ne ku na ni bapolofita ba buhata ba ne ba kuma fa 850 ba ne ba filikela hahulu kwa lapa la mulena. Hape na tokwa ku ipata kwa balapeli ba buhata ba ne ba tezi mwa naha, ku kalela kwa linjebwe ku isa kwa bafumi ba ne ba kona ku mu ñusa kuli ba shemubwe ki mulena ni muoli wa hae. Niha ne kuli cwalo, Obadia ka bundume na zwezipili ku fepa bapolofita ba Jehova a sa sabi kuli tamba a bonwa ki mutu. Ku saba Mulimu kwa kona ku ndumebisa luli!
20. Ku saba Mulimu kwa Obadia ne ku mu tusize cwañi, mi mutala wa hae u mi tusa cwañi?
20 Bakeñisa kuli Obadia na bonisize bundume kabakala ku saba Mulimu, Jehova na mu takelelize kwa lila za hae. Liproverbia 29:25 li bulela kuli: “Ku saba batu, ku isa mutu mwa lilaba; kono ya sepa [Muñ’a] Bupilo u ka bonelwa.” Obadia ne li mutu ya swana sina luna; na ikalelwanga kuli u ka swaliwa ni ku bulaiwa sina mo ne lu ka ikutwela kambe ki luna. (1 Malena 18:7-9, 12) Kono ku saba Mulimu ne ku mu ndumebisize kuli a si ke a saba mutu ka nzila ifi kamba ifi. Obadia ki mutala o munde ku luna kaufela, sihulu ku ba ba si na tukuluho ya ku lapela Jehova kamba mane ba ba mwa lubeta lwa ku bulaiwa haiba ba fumanwa. (Mateu 24:9) Haike kaufela luna lu sebeleze Jehova “inze lu na ni likute ni sabo.”—Maheberu 12:28.
21. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?
21 Tumelo ni ku saba Mulimu hasi tona tulemeno fela to tu kona ku lu tusa ku ba ni bundume; lilato ni lona la kona ku lu tusa hahulu ni ku fita. Paulusi na ñozi kuli: “Mulimu h’a si ka lu fa moya wa boi; kono ki wa mata, ni wa lilato, ni wa kutwisiso.” (2 Timotea 1:7) Mwa taba ye tatama lu ka bona mo lilato li kona ku lu tuseza ku sebeleza Jehova ka bundume mwa linako ze t’ata ze za mafelelezo.—2 Timotea 3:1.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 17 Yo ki Obadia u sili, isiñi mupolofita Obadia.
Kana Mwa Kona ku Alaba?
• Ki nto mañi ye ne tusize bo Joshua ni Kalebu ku ba ni bundume?
• Tumelo sakata i kopanyelezañi?
• Ki kabakalañi Enoke ha na shaezi lushango lwa katulo ya Mulimu a sa sabi?
• Ku saba Mulimu ku kona ku lu tusa cwañi ku ba ni bundume?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 16, 17]
Jehova na laezi Joshua kuli: ‘U be ni bundume, mi u ikeze pilu t’ata’
[Siswaniso se si fa likepe 18]
Obadia na babalezi ni ku sileleza bapolofita ba Mulimu
[Maswaniso a fa likepe 19]
Enoke na bulezi linzwi la Mulimu ka bundume